اکوکاردیوگرافی یا اکوی قلب چیست؟

اکوکاردیوگرافی از امواج صوتی برای تولید تصاویر از قلب و مشاهده نحوه عملکرد آن استفاده می‌کند. بسته به نوع اکوکاردیوگرافی تجویزی، متخصصان قلب می‌توانند در مورد اندازه، شکل و حرکات عضله قلب، نحوه عملکرد دریچه‌های قلب، جریان خون در قلب و عملکرد عروق اطلاعات مفیدی کسب کنند. اکوی قلب یک آزمایش تشخیص با کمترین تهاجم به بدن و عوارض است. ما در این مقاله به بررسی این آزمایش، انواع آن و چگونگی انجام آن می‌پردازیم.

اکوی قلب چه نوع آزمایشی است

اکوکاردیوگرافی یا به‌طورکلی اکوی قلب یک نوع سونوگرافی از قلب و آزمایش بدون درد است که به تشخیص بیماری‌های قلبی مانند کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک، کریومیوپاتی انقباضی و بیماری‌های دیگر کمک می‌کند.

در این آزمایش تشخیصی با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا تصاویر متحرکی از قلب شما را ایجاد می‌کند. امواج صوتی با وسیله‌ای به نام مبدل به بدن ارسال می‌شود. امواج صوتی پس از برخورد به قلب، منعکس شده و به‌عنوان پژواک به مبدل بازمی‌گردند. این پژواک‌ها به تصاویر دو یا سه‌بعدی روی مانیتور تلویزیون تبدیل می‌شوند.

اکوی قلب چه چیزی را نشان می‌دهد

اکوکاردیوگرافی با استفاده از امواج صوتی، تصاویر متحرکی از قلب ایجاد می‌کند.

این تصاویر نشان‌دهنده موارد زیر است:

• اندازه و شکل قلب
• ظرفیت و نحوه پمپاژ قلب
• موقعیت و میزان آسیب بافتی
• ارزیابی دقیق جریان خون از طریق قلب
• بخش‌هایی از قلب که به خاطر ضعف، عملکرد مناسبی ندارند
• لخته‌های خون موجود در داخل قلب
• مشکلات مربوط به آئورت
• تشخیص مشکلات و اختلالات قلبی در نوزادان و کودکان

چه زمانی اکو قلب لازم است؟

پزشک شما زمانی اکوکاردیوگرافی پیشنهاد می‌کند که به عملکرد دریچه‌ها یا محفظه‌های قلب شما مشکوک باشد.

همچنین اگر تنگی نفس یا دردی در قفسه سینه دارید، اکوی قلب برایتان تجویز می‌کند. اکوی قلب می‌تواند در تشخیص نارسایی قلبی ارثی در جنین نیز به کار رود.

چه کسانی به اکوی قلب نیاز دارند؟

اگر علائمی از نارسایی‌های قلبی مانند تنگی نفس و تورم در پاها را در خود احساس می‌کنید یابد به پزشک مراجعه کنید.

اکوکاردیوگرافی به پزشک کمک می‌کند تا علت صداهای غیرطبیعی قلب، افزایش ضخامت بطن‌ها و لخته‌های خون یا تومورهایی که باعث سکته مغزی شده‌اند را تشخیص دهد.

همچنین ممکن است پزشک شما از اکوکاردیوگرافی برای بررسی این‌که قلب شما چگونه به برخی از درمان‌ها که برای رفع نارسایی قلب استفاده‌شده پاسخ می‌دهد استفاده می‌کنند.

چرا اکوکاردیوگرافی انجام می‌شود؟

اکوکاردیوگرافی می‌تواند اندازه، ساختار و حرکت بخش‌های مختلف قلب را نشان دهد. سونوگرافی دوپلر حرکت خون از طریق قلب را نشان می‌دهد.

پزشکان از اکو برای موارد زیر استفاده می‌کنند:

• تشخیص مشکلات قلب
• راهنمایی یا تعیین مراحل بعدی درمان
• نظارت بر تغییرات و بهبود مشکلات و بیماری‌های قلبی
• بررسی این‌که آیا بیمار به آزمایش‌های بیشتری نیاز دارد یا نه

اکوی قلب می‌تواند بسیاری از مشکلات قلبی را تشخیص دهد که خیلی از این موارد ممکن است جزئی بوده و برای شما خطری نداشته باشند. اکوکاردیوگرافی علاوه بر موارد بالا نشان‌دهنده موارد زیر نیز هست:

• اندازه قلب: قلب بزرگ ممکن است منجر به فشارخون بالا یا نارسایی قلبی شود.
• افزایش ضخامت بطن‌ها
• بررسی عضلات قلب که ضعیف بوده و عملکرد خوبی ندارند: ضعف عضلات قلب امکان حمله قلبی را فراهم می‌کند.
• بررسی باز و بسته شدن غیرنرمال دریچه‌های قلبی
• تشخیص مشکلات ساختاری قلب و نقایص مادرزادی مانند سوراخ‌های قلب
• بررسی وجود لخته‌های خون یا تومورها

انواع اکوکاردیوگرافی

انواع مختلفی از اکوکاردیوگرافی وجود دارند که برحسب نیاز، پزشک یک یا چند نوع از آن‌ها را انجام می‌دهد همه این روش‌ها از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر متحرک استفاده می‌کنند. برخلاف اشعه ایکس و برخی آزمایش‌های دیگر، اکو شامل تابش اشعه خاصی نمی‌شود.

اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک یا اکوی قفسه سینه

اکوی قلب ترانس توراسیک رایج‌ترین نوع آزمایش اکوکاردیوگرافی قلب است که روشی بدون درد و غیرتهاجمی به‌حساب می‌آید. منظور از غیرتهاجمی این است که هیچ جراحی انجام نمی‌شود و هیچ وسیله یا ابزاری به داخل بدن وارد نمی‌شود و تنها ممکن است فشار پروب روی قفسه سینه را احساس کنید.

اکو استرس یا استرس اکو

ممکن است پزشک معالج شما بخواهد عملکرد قلب شما را در حالت‌های فعالیت بیشتر بدنی بررسی کند. در این صورت باید به‌طور عمدی فشار خون و ضربان قلب شما افزایش یابد؛ اکوی استرس برای این منظور استفاده می‌شود.

در این اکو از قلب شما در دو مرحله اطلاعات و تصویر گرفته می‌شود؛ یکی در زمان استراحت و دیگری بلافاصله بعد از کار کردن با دوچرخه ثابت یا دویدن روی تردمیل.

اگر وضعیت سلامتی شما مانع از انجام حرکات فیزیکی می‌شود، پزشک، دارویی به شما تزریق می‌کند که قلب شما را وارد به ضربان و پمپاژ بیشتر کند. این آزمایش اکوکاردیوگرافی استرس فارماکولوژیک نامیده می‌شود.

می‌توان گفت که استرس اکو ترکیبی از اکوی قلب ساده و تست ورزش است.

اکوکنتراست

اگر ریه‌ها یا دنده‌ها مانع دید شما شوند، ممکن است نیاز به مقدار کمی مایع (عامل کنتراست) تزریق شده از طریق یک خط وریدی (IV) باشد که ساختار قلب شما را به وضوح در یک مانیتور نشان می‌دهد و تصاویر را بهبود می‌بخشد.

اکوی قلب جنین

اکوی جنین چیزی شبیه به اکوی قفسه سینه است. این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا ساختمان و عملکرد قلب جنین را بهتر ببیند.

اکوکاردیوگرافی جنین معمولاً در سه‌ماهه دوم بارداری، مابین ۱۸ تا ۲۴ هفتگی جنین انجام می‌گیرد.

این آزمایش، امواج صوتی که از قلب جنین ساطع می‌شود را می‌گیرد.

یک دستگاه این امواج را آنالیز کرده، یک تصویر از داخل قلب جنین تهیه می‌کند.

این تصویر شامل اطلاعاتی از قبیل چگونگی ساختار قلب جنین و نحوه کارکرد آن است.

این اکو همچنین به پزشک اجازه می‌دهد تا گردش خون در قلب جنین را مشاهده کند؛ بنابراین اگر در گردش خون یا ضربان قلب جنین نارسایی مشاهده شود، به‌سرعت قابل‌تشخیص است.

 

اکوکاردیوگرافی ترانس ازوفاژیال یا اکو مری

این نوع اکوکاردیوگرافی از طریق مری انجام می‌شود. پزشک با واردکردن یک پروب مخصوص فراصوت از راه دهان و مری، امواج رادیویی را به سمت قلب ارسال می‌کند. این امواج به اندام‌های موردنظر برخورد کرده و مجدداً توسط پروب دریافت و به دستگاه مانیتور ارسال می‌شود.

به این دلیل که مری و قلب نزدیک یکدیگر قرار دارند و امواج صوتی مستقیماً دریافت می‌شوند نه از طریق عبور از پوست، ماهیچه یا استخوان، با اکو مری می‌توان عکس‌های بهتری تهیه کرد.

اکوکاردیوگرافی یک بعدی یا حالت M

در این حالت یک موج صوتی است که به سمت قلب هدایت می‌شود. پزشکان اغلب از اکوکاردیوگرافی حالت M فقط برای دیدن سمت چپ (محفظه اصلی پمپاژ) قلب شما استفاده می‌کنند.

اکوکاردیوگرافی دو بُعدی

این ساده‌ترین نوع اکوکاردیوگرافی در بین انواع اکو است. این اکو برای اندازه‌گیری قسمت‌های مختلف قلب، مانند محفظه پمپاژ، اندازه قلب، ضخامت دیواره‌های قلب و غیره به کار می‌رود.

در اکوی دو بعدی تصاویر شبیه به «ترسیم ساختار قلب» هستند و عکس‌های فعلی قلب را نشان می‌دهد.

اکو سه‌بعدی (۳D)

یک پژواک سه‌بعدی (3D) تصاویر سه‌بعدی از قلب ایجاد می‌کند. این تصاویر دقیق نشان می‌دهد که قلب چگونه به نظر می‌رسد و کار می‌کند.

در طول اکو مری یا TEE، می‌توان از تصاویر سه‌بعدی به‌عنوان بخشی از فرآیند موردنظر استفاده کرد.

این روش کاربردهای خاص خود را دارد و پزشکان ممکن است از اکو سه‌بعدی برای تشخیص مشکلات قلبی در کودکان استفاده کنند. از سوی دیگر اکو سه‌بعدی برای برنامه‌ریزی و کنترل جراحی دریچه قلب مورداستفاده قرار می‌گیرد.

آزمایش اکوکاردیوگرافی دوپلر

زمانی که سلول‌های خونی در عروق قلب و رگ‌های خونی حرکت می‌کنند، زیروبمی امواج صوتی آن‌ها تغییر می‌کند.

تغییرات سیگنال‌های دوپلر به پزشک کمک می‌کنند تا میزان سرعت و جهت گردش خون در قلب شما را اندازه بگیرد.

تکنیک‌های دوپلر بیشتر در اکوکاردیوگرافی‌های قفسه سینه و مری استفاده می‌شود.

این روش همچنین برای بررسی مشکلات گردش خون و فشار خون در عروق خونی قلب که امواج فراصوت معمولی قادر به تشخیص آن‌ها نیستند نیز استفاده می‌شود.

اکوکاردیوگرافی دوپلر را می‌توان با دو نوع موج پالسی و پیوسته انجام داد.

اکو دوپلر رنگی

روش پیشرفته‌تری از اکوکاردیوگرافی دوپلر معمولی است. در این روش از رنگ‌های مختلف برای بررسی جریان خون در جهت‌های مختلف استفاده می‌شود.

اکوکاردیوگرافی درون‌قلبی

یکی از جدیدترین انواع اکو است.

پزشکان با استفاده از این نوع اکوکاردیوگرافی، بیماری را تشخیص می‌دهند.

اکوی درون‌قلبی، از طریق واردکردن لوله‌های نازکی به نام کاتتر به عروق خونی انجام می‌گیرد.

خطرات اکوکاردیوگرافی

• هیچ خطری در اکوکاردیوگرافی از طریق قفسه سینه (ترانس توراسیک استاندارد) وجود ندارد. فقط ممکن است تنها از فشردن بسیار محکم پروب بر روی قفسه سینه احساس ناراحتی کنید. برای تولید تصاویر بهتر از قلب لازم است که پروب بر روی سینه محکم فشار داده شود.
• بعد از اکوکاردیوگرافی ترانس ازوفاژیال (اکو مری) ممکن است تا چند ساعت گلودرد داشته باشید. گاهی ممکن است لوله‌ای که داخل مری رفته است، گلو را بخراشد. میزان اکسیژن در حین انجام اکو مری کنترل می‌شود تا از مشکلات تنفسی ناشی از داروهای آرام‌بخش جلوگیری شود. خطرات اکو مری نادر است و یکی از بهترین ابزار تشخیص برای بیماری های قلبی عروقی محسوب می شود.
• در زمان انجام اکوکاردیوگرافی استرس (اکو استرس) با ورزش یا داروی تزریقی، ممکن است به‌طور موقت ضربان قلب نامنظم شود؛ اما عوارض جدی مانند حمله قلبی در آن نادر است.

آمادگی‌های لازم برای انجام اکوکاردیوگرافی

نکات قبل از انجام اکو

• برای اکوکاردیوگرافی از طریق قفسه سینه (ترانس توراسیک استاندارد) آماده‌سازی خاصی لازم نیست. طبق معمول می‌توانید غذا بخورید، بنوشید و داروها را مصرف کنید.
• برای اکوکاردیوگرافی از طریق مری (اکو مری) باید چندین ساعت قبل از انجام اکو مری غذا نخورید. اگر مشکل گوارشی دارید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. به این دلیل که ممکن است تصمیم او برای توصیه به اکوکاردیوگرافی مری تغییر کند.
• برای انجام اکوکاردیوگرافی ترانس ازوفاژیال (اکو مری)، بیمار آرام‌بخش دریافت می‌کند، لذا قادر به رانندگی نیست. این نکته را در نظر داشته باشید.
• اگر برای اکوی استرس باید روی تردمیل راه بروید، کفش‌های راحتی بپوشید.

در طول آزمایش

برای اکوکاردیوگرافی از طریق قفسه سینه (ترانس توراسیک استاندارد):

• بیمار لباس خود را از ناحیه کمر به بالا درآورده یا دکمه‌های پیراهن خود را باز می‌کند و روی تخت دراز می‌کشد.
• پزشک برای بهبود هدایت امواج بر روی پروب ژل می‌زند و سپس پروب را روی قفسه سینه به جلو و عقب حرکت می‌دهد تا تصاویری از انعکاس امواج صوتی از قلب ضبط نماید. صدای ضربان داری که خون در قلب جاری می‌شود توسط دستگاه ضبط می‌گردد.
• ممکن است از بیمار خواسته شود که به شیوه خاصی نفس بکشد یا به سمت چپ بخوابد.

در اکوی ترانس ازوفاژیال (اکوکاردیوگرافی از طریق مری):

• گلوی بیمار با اسپری یا ژل بی‌حس می‌شود.
• به بیمار آرام‌بخش داده می‌شود.
• لوله حاوی پروب به پایین گلو و داخل مری هدایت می‌شود و برای به دست آوردن تصاویر از قلب مستقر می‌گردد.
• بعد از اکوکاردیوگرافی ترانس ازوفاژیال یا اکو مری، ممکن است بیمار چند ساعت در مطب پزشک یا بیمارستان تحت مراقبت باشد.

برای اکوی دوپلر رنگی

• مراحل اکوی دوپلر همانند اکوی قلب ساده است، با این تفاوت که قبل از اکو، ماده رنگی به شما تزریق می‌شود تا بتوان تصاویر رنگی از قلب و عروق قلبی گرفت.

بعد از انجام اکوکاردیوگرام چه انتظاری باید داشت؟

اکثر افراد می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را بعد از اکوکاردیوگرافی از سر بگیرند.

معالجه عارضه‌های قلبی عروقی بستگی به این دارد که پزشک معالج چه علائم و نشانه‌های خاصی در آزمایش شما بیابد.

اگر اکوکاردیوگرافی بیمار طبیعی باشد، دیگر لازم نیست تست دیگری انجام شود؛ اما چنانچه نتایج اکوکاردیوگرافی نگران‌کننده باشد، ممکن است برای آزمایش‌های بیشتر مثل پرتونگاری (CT SCAN) یا آنژیوگرافی عروقی به پزشک فوق تخصص اکوکاردیوگرافی ارجاع داده شوید.

نتایج اکوی قلب چه چیزی را نشان می‌دهد؟

اکوکاردیوگرافی ممکن است اطلاعات زیر را نشان دهد:

• تغییر در اندازه قلب:

دریچه‌های ضعیف یا آسیب‌دیده قلب، فشار خون بالا یا بیماری‌های دیگر می‌توانند باعث بزرگ شدن محفظه‌های قلب یا ضخیم شدن غیرطبیعی دیواره‌های قلب شما شوند.

• قدرت پمپاژ:

اندازه‌گیری‌های به‌دست‌آمده از اکوکاردیوگرام شامل درصد خونی که از بطن پر شده با هر ضربان قلب پمپ می‌شود (کسر تخلیه) و حجم خون پمپ شده توسط قلب در یک دقیقه (برون ده قلبی) می‌شود. قلبی که خون کافی را برای تأمین نیازهای بدن پمپاژ نمی‌کند می‌تواند منجر به علائم نارسایی قلبی شود.

قلب شما هر چه قدر هم قوی باشد در هنگام انقباض مقداری از خون در بطن باقی می‌ماند. کسر جهشی به درصد خونی که با هر ضربان قلب به بیرون از بطن پمپ می‌شود اشاره دارد.

یکی از مواردی که معمولاً در طول اکوی قلب انجام می‌شود، بررسی کسر جهشی قلب (EF) است. عمل پمپاژ قلب در دو مرحله انجام می‌شود. در مرحله اول قلب منقبض می‌شود (انقباض) و در مرحله دوم شل می‌شود. هنگام انقباض قلب، خون از حفره‌های پایینی قلب (بطن) به بیرون پمپاژ می‌شود (خارج می‌کند). هنگام شل شدن قلب بطن‌ها پر از خون می‌شوند.

ازآنجایی‌که بطن چپ محفظه پمپاژ اصلی قلب است، پزشکان معمولاً کسر جهشی بطن چپ را اندازه‌گیری می‌کنند که کسر جهشی بطن چپ یا LVEF نامیده می‌شود. LVEF برای قلب سالم بین 55 تا 70 درصد است. اگر عضله قلب شما در اثر حمله قلبی، نارسایی قلبی یا مشکلات دیگر آسیب‌دیده باشد، ممکن است LVEF شما کمتر باشد.

• آسیب به عضله قلب:

اکوکاردیوگرام به پزشک کمک می‌کند تا تعیین کند که آیا تمام قسمت‌های دیواره قلب به‌طور عادی در فعالیت پمپاژ قلب مشارکت دارند یا خیر. مناطقی از دیواره قلب که ضعیف حرکت می‌کنند ممکن است در اثر حمله قلبی آسیب‌دیده باشند یا اکسیژن خیلی کمی دریافت کنند.

• مشکلات دریچه قلب:

اکوکاردیوگرافی می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که آیا دریچه‌های قلب به اندازه کاملاً وسیع برای جریان یافتن خون کافی باز یا به‌طور کامل بسته می‌شوند تا از نشت خون جلوگیری کنند.

• نقایص قلب:

اکوکاردیوگرافی می‌تواند مشکلات مربوط به محفظه‌های قلب، اتصال‌های غیرطبیعی بین قلب و رگ‌های خونی اصلی و نقص‌های پیچیده قلب که در بدو تولد وجود دارند را نشان دهد.

هزینه اکو قلب چه قدر است؟

هزینه‌ای که برای اکوکاردیوگرافی پرداخت می‌کنید به موارد زیر بستگی دارد:

• نوع اکوکاردیوگرافی: اکو مری و اکوی کنتراست هزینه بیشتری نسبت به اکوی قلب ساده دارند.
• محل انجام آزمایش: در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های دولتی هزینه اکوی قلب کمتر است
• نوع بیمه درمانی: اگر تحت پوشش بیمه نباشید، هزینه اکوی شما بسیار بیشتر است. هزینه اکوی قلب اکثراً تحت پوشش بیمه‌های تکمیلی قابل دریافت است.

اکو قلب چه قدر طول می‌کشد؟

اینکه چه زمانی را باید برای انجام اکوی قلب صرف کنید، بستگی به نوع اکوی تجویزی برای شما دارد. بیشتر اکوکاردیوگرافی‌ها کمتر از یک ساعت طول می‌کشند.

خلاصه

اکوکاردیوگرافی یک تست بدون درد است که از امواج صوتی برای تهیه تصاویر از قلب استفاده می‌کند.

این آزمایش به پزشک اطلاعاتی از قبیل اندازه، شکل قلب و چگونگی عملکرد دریچه‌ها و محفظه‌های قلب ارائه می‌دهد.

پزشک شما درصورتی‌که علائم مشکل قلبی در شما ببیند، یک یا چند نوع از انواع اکو را برای قلب تجویز می‌کند.

اکوی قفسه سینه و اکو استرس از معمول‌ترین انواع اکوکاردیوگرافی هستند. اکو مری زمانی به کار می‌رود که اکوهای معمولی نتایج واضحی ارائه ندهند. اکوی جنین برای بررسی کردن قلب جنین استفاده می‌شود.

اکوی سه‌بعدی برای تشخیص مشکلات قلبی کودکان یا طرح‌ریزی برای جراحی قلب مورداستفاده قرار می‌گیرد. انواع اکوی قلب در مطب پزشک یا در بیمارستان انجام می‌شوند.

این آزمایش معمولاً یک ساعت به طول می‌انجامد.

اکوهای معمولی نیاز به آمادگی خاصی ندارند؛ اما قبل از انجام اکو مری، باید به مدت ۸ ساعت از خوردن و آشامیدن خودداری کرد.

در اکوی معمولی، پزشک یا سونوگرافیست یک دستگاه به نام ترانسفورماتور را بر روی قفسه سینه شما حرکت می‌دهد تا از قلب شما عکس بگیرد.

در اکو مری، این ترانسفورماتور از حلق وارد بدن می‌شود تا تصاویر بهتری از قلب تهیه کند.

معمولاً بلافاصله پس از اکوکاردیوگرافی، می‌توانید به کارهای روزمره مشغول شوید.

بعد از اکو مری، ممکن است به مدت چند ساعت در بیمارستان یا مطب بمانید.

اکوهای قفسه سینه و جنین هیچ خطری ندارند.