زنان و بیماری های قلبی
بیماری های قلبی عروقی دیگر به عنوان یک بیماری مردانه در نظر گرفته نمی شوند. در گذشته، زنان کمتر در معرض درمانهای تهاجمی برای بیماری قلبی قرار می گرفتند و اغلب برای آزمایشهای تشخیصی ارجاع داده نمیشدند. بنابراین بسیاری از زنان بیماری های قلبی پیشرفته تری داشتند و البته پیش آگهی آنها نیز بدتر بود. اما امروزه به سبب مطالعات و آگاهی بخشی های بیشتر می دانیم که بیماری های قلبی عروقی زنان را بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار می دهد و مسئول بیش از 40 درصد از کل مرگ و میر در زنان است.
زنان و حملات قلبی
تجربه علائم حمله قلبی در زنان ممکن است در مقایسه با علائم مردان متفاوت باشد. بسیاری از زنانی که دچار حمله قلبی می شوند، حتی متوجه آن نمی شوند. برای مثال زنان وقتی دچار حملات قلبی می شوند در قسمت بالای شکم خود احساس سوزش،احساس سبکی سر، ناراحتی معده و عرق کنند. زنان معمولا درد ناحیه چپ قفسه سینه را احساس نمی کنند و به همین خاطر ممکن است علائم حملات قلبی را نادیده بگیرند.
حملات قلبی عموماً در زنان شدیدتر از مردان است. در سال اول پس از حمله قلبی، زنان بیش از 50 درصد بیشتر از مردان در معرض مرگ هستند. در 6 سال اول پس از حمله قلبی، زنان تقریبا دو برابر بیشتر در معرض خطر حمله قلبی دوم هستند.
استروژن و بیماری قلبی
مطالعات نشان می دهد خطر ابتلا به بیماری های قلبی در زنان پس از یائسگی افزایش می یابد. این الگو با کاهش سطح هورمون زنانه استروژن در طول یائسگی مرتبط که از سن 50 سالگی به بعد رخ می دهد. استروژن با سطوح بالاتر کلسترول خوب یا HDL و سطوح پایین تر کلسترول بد یا LDL مرتبط است. حذف استروژن طبیعی در یائسگی منجر به کاهش کلسترول خوب و افزایش کلسترول بد می شود و در نتیجه خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد.
امروزه مطالعات فراوانی درباره اینکه آیا هورمون درمانی (HRT) می تواند روی سلامت قلبی زنانی که قبلاً بیماری قلبی دارند و کسانی که این بیماری را ندارند تأثیر بگذارد یا خیر، انجام می شود. با همه این موارد، اما هنوز به طور قطعی پزشکان هورمون درمانی را برای کاهش خطر بیماری عروق کرونر قلب یا سکته تجویز نمی کنند. زنان باید خطرات هورمون درمانی را بسنجید و با پزشک خود در میان بگذارند. برای عوارض یائسگی مثل تحلیل و پوکی استخوان، درمانهای غیر هورمونی مؤثری در دسترس هستند.
عوامل خطر بیماری های قلبی و قابل اصلاح برای زنان
آگاهی زنان از عوامل خطر بیماری های قلبی عروقی و اهمیت ایجاد تغییرات در سبک زندگی از اهمین بالایی برخوردار است. عواملی مانند ژنتیک، افزایش سن و سابقه خانوادگی بیماری های قلبی قابل تغییر نیستند، اما می توان با تصمیم گیری آگاهانه در مورد سلامت قلب و عروق عوامل خطر دیگر را کنترل کرد و آنها را کاهش داد. برخی از این عوامل قابل اصلاح را مورد بررسی قرار می دهیم:
سیگار:
سیگار یک عامل خطر اصلی برای بیماری های قلبی عروقی است. این روز ها تعداد دختران نوجوان که سیگار کشیدن را تجربه می کنند، رو به افزایش است. سیگار کشیدن همراه با استفاده از قرص های ضد بارداری خطر حمله قلبی یا سکته را به شدت افزایش می دهد. خبر خوب این است که مهم نیست که چقدر سیگار می کشید، می توانید با ترک سیگار بلافاصله خطر حمله قلبی را کاهش دهید.
1 سال پس از ترک سیگار، خطر بروز سکته قبلی ناشی از سیگار 80٪ کاهش و 7 سال پس از آن، تمام خطرات ناشی از سیگار از بین می رود. بنابراین هیچ وقت برای ترک سیگار دیر نیست.
کلسترول:
قبل از یائسگی، زنان به طور کلی سطح کلسترول خوب بیشتری نسبت به مردان دارند زیرا استروژن باعث افزایش سطح HDL در خون می شود. سطح HDL یکی از مهم ترین عوامل پیش بینی کننده سلامت قلب و عروق است. یعنی هر چه سطح HDL در زنان بالاتر باشد، احتمال بروز یک رویداد قلبی عروقی مانند سکته قبلی کمتر است. اما پس از یائسگی، سطح HDL یا همان کلسترول خوب کاهش و در پی آن خطر بیماری قلبی افزایش می یابد. سطح کلسترول HDL و LDL را می توان با رژیم غذایی، ورزش، و در موارد جدی، با مصرف داروهای کاهش دهنده کلسترول مثل استاتین بهبود بخشید.
چاقی
اضافه وزن و چاقی خطر بالقوه برای بیماری های قلبی عروقی، به ویژه در زنان است. معولا با محاسبه BMI میزان چاق بودن افراد سنجیده می شود. البته محل ذخیره چربی در بدن هم بسیار اهمیت دارد. زنانی که چربی زیادی در اطراف کمر و شکم خود دارند نسبت به کسانی که چربی دور باسن دارند در معرض خطر بیشتری هستند. میزان شیوع چاقی در زنان ایرانی ۳۴ درصد است. پیروی از یک برنامه رژیم غذایی و ورزش که توسط پزشک تأیید شده باشد، بهترین راه برای کاهش وزن به صورت ایمن است.
دیابت
بیماری دیابت در زنانی که اضافه وزن دارند و کم تحرک هستند شایع تر است و خطرات بیشتری دارد. دیابت اثرات محافظتی استروژن را در زنان یائسه از بین می برد. زنان مبتلا به دیابت در مقایسه با مردان دیابتی خطر بیشتری در مرگ ناشی از بیماری های قلبی عروقی دارند. این فرایند را می توان اینگونه توجیه کرد که بیماران دیابتی غیرفعال و دارای اضافه وزن، سطح کلسترول بالا و احتمال ابتلا به فشار خون بالا دارند. مدیریت صحیح دیابت برای سلامت قلب و عروق حائز اهمیت است.
سایر بیماری ها و شرایط سلامتی
وجود برخی از بیماری ها مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید نیز می توانند خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را در زنان افزایش دهند. بر اساس دستورالعمل های جدید منتشر شده توسط انجمن قلب آمریکا، بیماری هایی که مرتبط با بیماری های قلبی عروقی هستند، در ارزیابی کلی عوامل خطر زن قرار می گیرند.
کم تحرکی
عدم فعالیت بدنی کافی یک عامل خطر مهم برای بیماری قلبی است. بسیاری از مطالعات نشان می دهد که ورزش کردن خطر حمله قلبی و سکته مغزی را کاهش ، سطح کلسترول HDL را افزایش، فشار خون را کاهش، گلوکز را تنظیم می کند و انعطاف پذیری رگ ها را افزایش می دهد. ورزش و فعالیت بدنی کافی استرس روانی را نیز کاهش می دهد. با ورزش کردن 30 دقیقه ای در روز و حداقل سه بار در هفته می توانید از فواید آن بهره مند شوید. اما قطعا وزش بیشتر و مؤثرتر برای شما فواید بهتری خواهد داشت.
قرصهای ضد بارداری خوراکی
در تحقیقات جدید قرصهای ضد بارداری ممکن است خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را برای زنان، به خصوص افرادی که سایر عوامل خطر مانند سیگار کشیدن را دارند، افزایش دهند. طبق این تحقیقات قرص های ضد بارداری باعث افزایش فشار خون و سطح قند در برخی زنان و خطر لخته شدن خون می شود. این خطرات مرتبط با افزایش سن در زنان افزایش می یابد. بنابراین بهتر است قبل از شروع مصرف قرص های ضدبارداری، سایر عوامل خطرزای قلبی عروقی را با پزشک مورد بررسی قرار دهید.
مصرف بیش از حد مشروبات الکلی
مصرف مشروبات الکلی می تواند منجر به چاقی، افزایش سطح تری گلیسیرید و فشار خون، نارسایی قلبی و سکته شود. اگرچه خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی در مصرف متوسط الکل در مقایسه با عدم مصرف آن کمتر است، اما این بدان معنا نیست که افراد غیر الکلی باید شروع به مصرف الکل کنند یا باید میزان مصرف خود را افزایش دهند. برای زنان، مقدار متوسط الکل به طور متوسط یک واحد در روز است.
استرس
استرس و اضطراب به عنوان یک عامل خطر هم برای زنان و مهم برای مردان در نظر گرفته می شود، به خصوص که منجر به عوامل خطر دیگری مانند سیگار کشیدن و پرخوری اضطرابی نیز می شود.
افسردگی
افسردگی می تواند در نحوه برخورد زنان با مشکلات سلامتی خود یا پیروی از توصیه های پزشک تأثیر بگذارد. طبق دستورالعمل های انجمن قلب آمریکا، غربالگری افسردگی اکنون بخشی از ارزیابی کلی عوامل خطر زن قرار می گیرد.
فشار خون بالا
فشار خون بالا یک بیماری خاموش است و اگر درمان نشود، موجب اختلال در عملکرد قلب، تسریع گرفتگی عروق و افزایش خطر حمله قلبی، سکته مغزی و نارسایی کلیه می شود. زنانی که سابقه فشار خون بالا دارند، زنان سیاه پوست مبتلا به فشار خون بالا و زنان دارای اضافه وزن با فشار خون بالا نیز در معرض خطر بیشتری هستند. فشار خون بالا قابل درمان نیست، اما می توان با رژیم غذایی، ورزش و در صورت لزوم با دارو آن را کنترل کرد. فشار خون بالا یک خطر دائمی سلامت است و نیاز به مدیریت طولانی مدت، همچون چک کردن منظم فشار خون و مصرف به موقع و درست داروهای فشار خون دارد.
بارداری و بیماری های قلبی
بارداری ممکن است باعث فشار خون بالا به خصوص در سه ماهه سوم بارداری شود. فشار خون بارداری معمولاً پس از زایمان از بین می رود. شکل دیگری از فشار خون بالا که می تواند در دوران بارداری رخ دهد پره اکلامپسی نام دارد و معمولاً با تورم و افزایش پروتئین در ادرار همراه است. زنانی که سابقه پره اکلامپسی دارند در طی 5 تا 15 سال پس از بارداری با خطر سکته مغزی، بیماری های قلبی و لخته شدن خون در رگ ها مواجه هستند.
بسیاری از عوامل خطری که منجر به بیماری های قلبی عروقی می شوند را می توان کنترل کرد. ترک سیگار، کاهش وزن، ورزش کردن، کاهش کلسترول و فشار خون، کنترل دیابت و کاهش استرس در اختیار هر زنی قرار دارد. توجه به این موارد می تواند راه گشا باشد.