تفسیر نوار قلب

امروزه تعداد مرگ‌ومیر در سطح جهان افزایش‌یافته است. با تحقیقات صورت گرفته به این موضوع پی برده شد درصد بیشتر این آمار فوتی مربوط به بیماران قلب است. بسیاری از افراد بیماری قلبی و ناراحتی‌های آن را جدی نمی‌گیرند. پزشکان هم گاهی با تشخیص نادرست علت بیماری باعث افزایش این آمار و ارقام می‌شوند. اما موضوع جالب‌تر این است که درصد زیادی از این تعداد مرگ‌ومیر مربوط به سنین جوان است. این آمار در کشور ما به وضوح قابل مشاهده است. ما در این مقاله به بررسی تفسیر نوار قلب در تشخیص بیماری های قلبی عروقی می پردازیم.

آیا نوار قلب مشکل قلب را نشان می‌دهد؟

آمار نگران‌کننده از بیماری های قلبی عروقی، گسترش فناوری درزمینهٔ پزشکی و پزشکی هسته‌ای را پراهمیت می‌کند. متخصص باید با سرعت زیادی پی به نوع بیماری ببرد. این مهم میسر نمی‌شود مگر با دستگاه‌های پیشرفته. با ویزیت شخصی که دارای ناراحتی در قسمت قفسه سینه است. پزشک متخصص روش‌هایی را برای تشخیص بیماری های قلبی عروقی بر اساس علائم گفته‌شده توسط شخص انتخاب می‌کند.

معمولاً دو روش عمده برای این کار وجود دارد.

• نوار قلب 
• تست اکوکاردیوگرافی

انجام تست نوار قلب نیازمند متخصص نبوده و گاهی توسط منشی‌ها هم صورت می‌گیرد. اما تفاوت اکو با نوار قلب در اینست که توسط کارشناس انجام می‌شود. تست نوار قلب کم‌هزینه نیز است. نوار قلب ممکن است دارای خطا باشد. به این صورت که هرگونه استرس و واکنش عصبی روی آن تأثیر می‌گذارد.

روش اول تست الکتروکاردیوگرام

روش اولی که پزشک آن را توصیه می‌کند درواقع ترسیم‌کننده فعالیت الکتریکی یک دوره از قلب است. این روش را نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام گویند.

امواج الکتریکی به‌صورت خطوطی بالارو و پایین‌رو به‌وسیله قسمت ترسیمی دستگاه الکتروکاردیوگرام روی کاغذی شطرنجی رسم می‌شود.

هرکدام از این امواج دربردارنده اطلاعاتی درباره هر قسمت از قلب است. درصورتی‌که این گراف طبیعی نباشد، ارتفاع و فاصله امواج از هم‌تغییر می کند. با تفسیر آن تشخیص بیماری قلبی داده می‌شود.

نوار قلب چگونه گرفته می‌شود؟

برای گرفتن یک نوار قلبی، تکنسین مربوطه ابتدا بیمار را بر روی یک‌ تخت می‌خواباند.

این تست باید در آرامش کامل بیمار انجام شود. تکنسین ابتدا بیمار را به آرامش دعوت می‌کند.

سپس نواحی از بدن که از آن بخش نوار قلب تهیه می‌شود را به ژل آغشته می‌کند. این نواحی می‌تواند قفسه سینه، بازو یا پاها باشد. اما معمولاً از قفسه سینه انجام می‌شود.

سپس الکترودهای دستگاه الکتروکاردیوگراف را به این نواحی متصل می‌کند.

این کار به ۱۵ دقیقه زمان نیاز دارد تا دستگاه تعداد مناسبی از ضربان قلب را ثبت کند.

الکترودها امواج الکتریکی تولیدی در قلب را دریافت می‌کنند.

اطلاعات از طریق سیم به دستگاه نوار قلبی انتقال داده می‌شوند. که نتیجه این کار امواج افتان‌وخیزان روی کاغذ است.

عوامل تأثیرگذار روی تفسیر نوار قلب

خطوط ثبتی همانند امواج رادیویی بوده و دارای فراز و نشیب است.

همان‌طور که گفته شد بیمار باید در طول آزمون از هرگونه استرس و فشار عصبی به دور باشد.

هرگونه استرسی سریعاً تأثیرگذار بوده و موجب اختلال بر روی امواج ثبتی خواهد شد. استرس ضربان قلب را شدیدتر کرده درنتیجه این امواج سریعاً منتقل می‌شود. حال اگر پزشک نوار قلب متأثر از استرس را تفسیر کند، احتمال خطا در تشخیص وجود دارد.

بعد از پایان آزمون نوار قلب الکترودها برداشته‌شده و بیمار می‌تواند به کارهای روتین خود بپردازد.

گاهی ممکن است بعد از جدا کردن الکترودها جای قرمزی روپوست باشد. افرادی هم که دارای پوست حساس هستند ممکن است حس سوزش داشته باشند. هیچ‌کدام از این علائم نگران‌کننده نیست و بعد از  چند دقیقه رفع می‌شود.

امواج ثبت‌شده در یک دوره نوار قلبی

یک دوره نوار قلبی شامل چند موج به نام P, QRS,T است. قلب دارای ۴ حفره است. ۲ حفره دهلیزی در قسمت بالای قلب و ۲ حفره بطنی در قسمت پایین. این امواج در قسمت زیرین بزرگ سیاهرگ زبرین تولید می‌شود.

زمانی که امواج الکتریکی وارد قلب می‌شود توسط سیستم عصبی موجود در قلب این تحریک را منتقل می‌کند. ابتدا ماهیچه‌های بالایی، دهلیزها منقبض می‌شوند. این امواج بعد از عبور از دهلیزها به دریچه‌های حدفاصل بین دهلیز و بطن می‌رسد.

امواج الکتریکی با عبور از دریچه‌های دولختی و سه لختی به بطن می‌رسد.

بعد از به انقباض درآوردن ماهیچه‌های بطنی و فراگرفتن تمام اعصاب دیواره میوکارد قلب به حال استراحت بازمی‌گردد. هرکدام از این مراحل موجی بر روی نوار قلبی توسط دستگاه الکتروکاردیوگرام ثبت می‌کند.

امواج الکتریکی نوار الکتروکاردیوگرام:

P: اولین موج بوده که مربوط به فعالیت الکتریکی اولین حفره، دهلیزها است. قبل از شروع انقباض حفره‌های دهلیزی موج P ثبت می‌شود.

QRS: این موج مربوط به تحریک الکتریکی عضله‌های نرسیده به بطن‌ها است. هنگامی‌که تحریک الکتریکی به مرز بین دهلیز و بطن می‌رسد، این موج ثبت می‌شود. درواقع موج QRS قبل از انقباض بطن‌ها ثبت می‌شود.

T: این موج قبل از پایان انقباض بطن‌ها و بازگشت قلب به حالت استراحت ثبت می‌شود.

بعد از پایان انتقال پتانسیل الکتریکی قلب به حال استراحت می‌رود.

در این حالت دریچه‌های سینی باز مانده تا خون وارد قلب شود. اما دریچه‌های میترال و دولختی بسته است تا خون از دهلیز وارد بطن نشود.

هرگونه اختلالی در زمان ثبت هر یک از موج‌ها و ارتفاع آن‌ها نشان‌دهنده نوعی ناراحتی قلبی است.

اختلال موجود در  تفسیر نوار قلب به چه معناست؟

در تفسیر نوار قلب افزایش ارتفاع QRS به خاطر افزایش اندازه قلب است. این افزایش اندازه به خاطر ورود زیاد خون به قلب (فشارخون زیاد) است. این نقص می‌تواند ناشی از تنگی دریچه‌های سینی باشد.

کاهش ارتفاع QRS ناشی از نرسیدن خون به ماهیچه دیواره داخلی قلب است.

اختلال بین فاصله هر یک از موج‌ها به خاطر نامنظمی ضربان قلب است.

افزایش این فاصله نشان می‌دهد؛ انتقال تحریک الکتریکی با تأخیر انجام می‌شود.

منظور از نمای سنگ قبر در نوار قلب چیست؟

این نشانه در نوار الکتروکاردیوگرام (ECG) که شبیه به یک تیر یا سنگ قبر است، معمولاً نشان‌دهنده وقوع اختلالات خاصی در فعالیت قلب است.  این نوع اختلال عمدتاً ناشی از انسداد شدید در یکی از گره های الکتریکی اصلی قلب است که به دلیل انسداد عروق کرونر نیز رخ می دهد.

نمای سنگ قبر در ECG ممکن است نشان دهنده وقوع حمله قلبی، انسداد شدید عروق کرونر، یا سایر مشکلات قلبی باشد. این امر نیاز به بررسی توسط یک پزشک متخصص قلب و انجام تست‌های تکمیلی مانند آنژیوگرافی (angiography) دارد تا علت و شدت مشکل مشخص شود و برنامه‌ریزی درمانی مناسب انجام شود.

نتیجه

تفسیر نوار قلب نیاز به مهارت‌های ویژه دارد و معمولاً توسط پزشکان متخصص در حوزه قلب و عروق (کاردیولوژیست) یا پرستاران ماهر انجام می‌شود. اگر نتایج نوار قلب نرمال نباشند یا شما نگران مشکلات قلبی خود هستید، بهترین کار این است که با یک پزشک متخصص در قلب و عروق مشورت کنید تا تشخیص دقیق‌تری از وضعیت قلبی‌تان دریافت کنید و برنامه درمانی مناسب را تعیین کنید.