انواع دستگاه کمک بطنی
به دلیل کمبود اهداکننده قلب، محققان سال‌ها به توسعه پمپ‌های مکانیکی موسوم به دستگاه‌های کمک بطنی (VAD) کرده‌اند. انواع دستگاه کمک بطنی با در دست گرفتن بخشی از کار قلب به قلب و بطن‌ها برای پمپاژ خون کمک می‌کنند و بار کاری قلب را در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی کاهش می‌دهند.
حفره‌های پایینی قلب را بطن می‌نامند؛ حفره سمت چپ یا بطن چپ، بخش اصلی پمپاژ خون در قلب است. اگر هر یک از بطن‌ها مجبور شود بیش از حد کار کند، ممکن است موجب نارسایی قلبی شود.
ارتباط نارسایی قلبی و استفاده از دستگاه کمک بطنی
نارسایی قلبی به این معنی است که قلب ضعیف است، بنابراین نمی تواند خون را به خوبی به داخل یا خارج پمپ کند. شروع تدریجی و پیشرفت نارسایی قلبی ناشی از تلاش قلب برای مقابله با ضعف تدریجی است. قلب سعی می‌کند این ضعف را با افزایش اندازه خود جبران کند تا بتواند خون بیشتری را درون خود نگه داشته و یا ریتم مقدار خون پمپ شده را حفظ کند.
در بیشتر بیماران، نارسایی قلبی به دلیل از کار افتادن بطن چپ رخ می‌دهد. با پیشرفت نارسایی قلبی، فشار روی بطن چپ آنقدر زیاد می‌شود که نمی تواند خون کافی را به سایر اندام‌های بدن ارسال کند. وقتی داروها و ضربان سازها دیگر نتوانند به قلب کمک کنند، بیمار به پیوند قلبی یا پمپ مکانیکی نیاز دارد.
با این حال، متاسفانه، کمبود قلب اهدایی برای پیوند وجود دارد. در ایران سالانه 100 پیوند قلب انجام می شود. این بدان معناست که سالانه بسیاری از بیماران در فهرست انتظار پیوند، جان می‌سپارند.
بدلیل این کمبود، پژوهشگران سال‌ها برای ساخت پمپ‌های مکانیکی موسوم به دستگاه کمک بطنی (VAD) وقت گذاشته اند؛ دستگاهی که با برعهده گرفتن بخشی از کار قلب و کمک به پمپاژ خون، بار وارده به قلب بیماران مبتلا به نارسایی قلبی را کاهش می‌دهد. اگر دستگاه برای کمک (یا خالی کردن) بطن چپ به کار رود، دستگاه کمک بطنی چپ (LVAD) و در غیر اینصورت دستگاه کمک بطنی راست (RVAD) نامیده می‌شود.
ساختار دستگاه کمک بطنی
تقریبا تمامی دستگاه‌های کمک بطنی از سه بخش تشکشیل شده اند:
- یک پمپ که در بدن کاشته می‌شود (VAD کاشتنی) یا خارج از بدن قرار می‌گیرد (VAD خارجی یا فرابدنی)
- کنترل کننده ای که خارج از بدن قرار گرفته و برای برنامه ریزی تنظیمات VAD به کار می‌رود
- یک منبع انرژی خارجی برای پمپ (یک کنسول یا باتری)
قرار دادن پمپ‌های کاشتنی درون بدن
برای VAD کاشتنی، طراحی و اندازه پمپ تعیین می‌کند که آیا می‌توان آن را داخل بدن قرار داد.
برای سیستم‌های کمک بطنی چپ مانند HeartMate II و DuraHeart ، پمپ زیر قلب در بخش بالایی شکم کاشته می‌شود و بدین منظور، جراح یک لوله (یک پیوند جریان داخلی) را از پمپ به نوک بطن چپ و یک لوله دیگر (پیوند جریان خارجی) را از پمپ به آئورت (سرخرگ اصلی تامین خون بدن) وصل می‌کند.
برای نوع دیگر سیستم کمک بطنی موسوم به HeartWare، پمپ کوچکتر است و بنابراین پیوند جریان داخلی در بالای ثلب وارد شده، و پمپ در فضای پر از مایع اطراف قلب (موسم به فضای پریکاردی) قرار می‌گیرد.
برای کاشت سیستم کمک بطنی راست، پیوند جریان داخلی از پمپ به بالای بطن راست و پیوند جریان خارجی از پمپ به سرخرگ ریوی (سرخرگ اصلی منتهی به ریه ها) وصل می‌شود.
در نهایت، برای هر دو دستگاه کمک بطنی چپ و راست، لوله دیگری به پمپ وصل وصل شده و از طریق دیواره شکمی به بیرون از بدن هدایت شده و به کنسول یا باتری و سیستم کنترل متصل می‌شود.
قرارگرفتن پمپ فرابدنی درون بدن
سیستم کمک بطنی فرابدنی از طریق لوله باریک ریوی (موسم به کاتتر) که در رگ فمورال یا سرخرگ فمورال قرار می‌گیرد، وارد می‌شود.
یکی از انواع VAD فرابدنی، موسوم به TandemHeart، دارای یک پمپ خارجی است که خون را از کاتتر دهلیز چپ بیمار گرفته و به شریان فمورال می‌فرستد.
نوع دیگری از VAD فرابدنی، به نام دستگاه کمک قلبی Impella 2.5، دارای پمپ بسیار کوچکی در نوک کاتتر است. کاتتر ایمپلا در شریان فمورال بیمار قرار داده شده و با کمک دوربین کوچکی به داخل بطن چپ هدایت می‌شود. ایمپلا خون را از بطن چپ به آئورت صعودی (رگ اصلی خونی که از بطن چپ خارج می‌شود) هدایت می‌کند.
تفاوت دستگاه های کمک بطنی فرابدنی
تفاوت VADهای فرابدنی با VADهای قابل کاشت این است که با کاتتر از طریق رگ خونی وارد می‌شوند و نیازی به جراحی قلب باز ندارند. این نوع VAD معمولا برای پشتیبانی کوتاه مدت است و اغلب در مواردی استفاده می‌شود که بیمار:
- قلب پس از عمل جراحی اخیر قلب (شوک کاردیوژنیک) ضعیف شده است.
- نمی توان بیمار را پس از جراحی قلب از دستگاه قلبی- ریوی جدا کرد.
- بیمار در فهرست انتظار برای دریافت VAD طولانی مدت و قابل کاشت قرار دارد.
در برخی از بیماران، به عنوان مثال بیماران در صف انتظار پیوند قلب، VAD فرابدنی را می‌توان برای مدت طولانی تری نیز استفاده کرد.
عملکرد VAD
خون با کمک LVAD، از بطن چپ به پمپ، سپس به آئورت و سپس به سراسر بدن پمپ می‌شود. RVAD خون را از بطن راست به پمپ، سپس به شریان ریوی، و سپس برای دریافت اکسیژن به ریه‌ها می‌فرستد. VAD فرابدنی، خون غنی از اکسیژن را از دهلیز چپ یا از آئورت صعودی به بقیه بدن می‌فرستد. VAD بسته به نوع، یا به یک کنسول خارجی متصل به یک پریز در دیوار یا به یک بسته باتری که روی شانه قرار می‌گیرد، وصل می‌شود.
چرا بیماران به دستگاه کمک بطنی نیاز دارند؟
پزشک پیش از هر چیز باید باید تصمیم بگیر که آیا بیمار نیاز به هر دو RVAD و LVAD (حمایت دو بطنی) دارد یا فقط یک LVAD کافی است. اغلب فقط بطن چپ نیاز به حمایت دارد، اما اگر شدت بیماری بسیار بالا، یا همراه با شوک، نارسایی کبد یا کلیه باشد، ممکن است نیاز به حمایت دو بطنی باشد.
دلیل کاربرد
- زنده نگه داشتن بیمار تا زمان پیوند قلب؛ در این حالت VAD به عنوان پلی برای پیوند بکار می‌رود.
- دادن فرصت “استراحت” به قلب برای بازیابی بخشی از عملکرد طبیعی؛ در بیماران با میزانی از بهبودی قلب (موسوم به بهبودی نارسایی قلبی)، ممکن است بتوان دستگاه را خارج کرد و اصلاً نیازی هم به پیوند قلب نباشد. در این صورت، VAD به عنوان پلی برای بهبودی بکار می‌رود. این بیماران معمولاً پس از کاشت VAD می‌توانند به خانه بروند و به فعالیت‌های عادی خود ادامه دهند.
- برای حمایت چندساله از گردش خون؛ معمولاً این گزینه برای بیماران خاصی است که برای پیوند قلب بیش از حد بیمار هستند. در این مورد، VAD به عنوان درمان مقصد استفاده می‌شود. معمولا بیماران با این نوع حمایت طولانی مدت می‌توانند به خانه بروند و پس از کاشت VAD به فعالیت‌های عادی خود بازگردند.
همچنین جراحان پیوند آموخته‌اند که پشتیبانی طولانی‌مدت VAD به عملکرد سایر اندام‌های بدن نیز کمک می‌کند، و باعث می‌شود بیمار برای پیوند قلب قوی‌تر شود.
انواع مختلف VAD
انواع مختلفی از VAD وجود دارد که بر اساس میزان و نوع کمک قلبی مورد نیاز و سایز بیمار انتخاب می‌شوند. برخی از VADها آنقدر بزرگ هستند که نمی توان از آنها برای زنان یا کودکان کوچک استفاده کرد.
منبع تغذیه VADها نیز گوناگون است. برخی VADها با هوایی که از یک کنسول بزرگ تامین می‌شود تغذیه می‌شوند. این پمپ‌های هوا برای پشتیبانی کوتاه مدت یا به عنوان پلی برای پیوند استفاده می‌شوند. از نمونه‌های این نوع LVAD، سیستم کمکی بطن چپ IP HeartMate است.
سایر VADها با برق تغذیه می‌شوند و برای استفاده طولانی مدت مناسبند. این مدل بسیار کوچکتر از مدل با هوا است و به دلیل استفاده از بسته باتری قابل حمل که در غلاف شانه ای پوشیده می‌شود، حرکت بیماران را نیز آسان‌تر می‌کند. برخی نمونه‌های VAD برقی عبارتند از:
- سیستم کمکی بطن چپ HeartMate II
- سیستم کمکی بطن چپ DuraHeart
- سیستم کمکی بطن چپ HeartWare
همه این VADها دارای بسته‌های باتری قابل حمل و کنترل سرعت هستند که به بیماران امکان می‌دهد در صورت افزایش سطح فعالیت خود پمپ را تنظیم کنند. LVADهای برقی به بیماران اجازه می‌دهند تا زمانی که نوبت اهدای قلب آنها برسد، به زندگی معمول خود ادامه دهند.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) سیستم کمکی بطن چپ HeartMate XVE را به عنوان درمان مقصد تأیید کرده است. این تنها نوع دستگاه کمک بطنی است که تا امروز در آمریکا برای این نوع درمان تأیید شده است.
