جراحی اندآرترکتومی کاروتید
جراحی اندآرترکتومی کاروتید یک روش جراحی است که برای درمان گرفتگی شریان کاروتید استفاده می شود. این شریان ها خون را به مغز می رسانند. در این روش، جراح شریان کاروتید را باز می کند و پلاک های چربی را که باعث تنگی شریان شده اند، برداشته می شود. سپس، جراح شریان را دوباره می بندد. ما در این مقاله به بررسی فرایند این جراحی اندارترکتومی کاروتید و ضروریات آن می پردازیم.
اندآرترکتومی کاروتید چیست؟
اندارترکتومی کاروتید نوعی جراحی عروق است که برای برداشتن پلاک یا رسوبات از شریان کاروتید (رگی که به مغز متصل است) استفاده می‌شود.
بیماری شریان کاروتید یا بیماری عروق مغزی، بیماری‌ای است که عروق منتهی به مغز را درگیر می‌کند. مانند سلول‌های قلبی، سلول‌های مغز هم به یک منبع دائمی خون غنی از اکسیژن نیاز دارند.
این کار را 2 شریان کاروتید بزرگ در جلوی گردن و 2 شریان مهره‌ای کوچک‌تر در پشت گردن انجام می‌دهند. شریان‌های مهره‌ای راست و چپ در قاعده مغز به هم می‌رسند تا شریان پایه‌ای را تشکیل دهند. درواقع علت سکته مغزی هم گرفتگی عروق کاروتید و عدم رسیدن اکسیژن کافی به مغز است.
بیماری شریان کاروتید خطر سکته مغزی را از 3 روش افزایش می‌دهد:
- با باریک کردن شریان‌های کاروتید توسط رسوبات چربی به نام پلاک
- با ایجاد لخته خون در شریان کاروتیدی که تنگ و باریک شده
- با جدا شدن پلاک یا لخته از شریان‌های کاروتید و مسدود شدن یک شریان کوچک‌تر در مغز
اندآرترکتومی کاروتید نوعی جراحی است که برای برداشتن پلاک یا رسوبات چربی از شریان کاروتید مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حین عمل، جراح عروق، پلاک را از شریان کاروتید جدا می‌کند. با اینکار خون غنی از اکسیژن بیشتری می‌تواند با شریان به مغز جریان یابد و خطر سکته مغزی را کاهش دهد.
چه موقع جراحی اندآرترکتومی کاروتید انجام می شود؟
- شریان کاروتیدی که 70 درصد یا بیشتر تنگ شده باشد، کاندیدای جراحی اندآرترکتومی کاروتید است.
- داشتن شریان‌های کاروتید مسدود تا 80 درصد یا بیشتر حتی با نداشتن سابقه اگر TIA (حمله ایسکمیک گذرا) و سکته مغزی
- بیماران با انسداد خفیف 50 درصد یا کمتر معمولاً نیازی به عمل ندارند، مگر اینکه برخی از علائم زیر را در سکته‌ای مغزی کوچک مثل سرگیجه، سوزن سوزن شدن، بی‌حسی، تاری دید، گیجی یا فلج است که می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد را داشته باشند.
مزایای جراحی اندآرترکتومی کاروتید
اندآرترکتومی کاروتید می‌تواند از سکته مغزی آینده جلوگیری کند و به کاهش علائم TIA کمک کند.
اندارترکتومی کاروتید در پیشگیری از سکته مغزی در افراد دارای انسداد شریان‌های کاروتید بهتر از دارو درمانی عمل می‌کند.
معایب اندارترکتومی کاروتید
اندارترکتومی کاروتید یک روش ایمن و موثر است، اما مانند هر جراحی دیگری، با معایبی همراه است مثل:
- خطر خونریزی: این خونریزی می تواند خفیف یا شدید باشد.
- خطر آسیب به اعصاب: این روش درمانی می تواند باعث آسیب به اعصاب صورت یا گردن و منجر به مشکلاتی مانند بی حسی، ضعف یا فلج شود.
- خطر سکته مغزی: این خطر در بیمارانی که دارای تنگی شدید شریان کاروتید هستند، بیشتر است.
خطرات جراحی گرفتگی عروق کاروتید به عوامل مختلفی مانند شدت تنگی شریان، سن بیمار و وضعیت سلامتی بیمار بستگی دارد.
برای کاهش خطرات اندارترکتومی کاروتید بهتر به موارد زیر توجه کنید:
- انتخاب جراح با تجربه: انتخاب جراح با تجربه و ماهر می تواند به کاهش خطرات جراحی کمک کند.
- انجام جراحی در بیمارستان با امکانات مناسب: انجام جراحی در بیمارستان با امکانات مناسب می تواند به کاهش خطرات جراحی کمک کند.
- رعایت دستورالعمل های پزشک: رعایت دستورالعمل های پزشک پس از جراحی می تواند به کاهش خطرات جراحی کمک کند.
جراحی اندارترکتومی کاروتید برای چه کسانی خوب نیست؟
برای افرادی که سابقه بیماری‌های زیر را داشته باشند این جراحی توصیه نمی‌شود:
- TIA هایی که عامل آنها رگ‌های خونی باریک در پشت سر هستند و نه شریان‌های کاروتید.
- بیماری شدید عروق کرونر
- فشار خون بالای مزمن که با دارو کنترل نمی‌شود.
- تصلب شرایین (آترواسکلروز) در بسیاری از نقاط بدن.
- نارسایی قلبی.
- نارسایی کلیه.
آمادگی های قبل از جراحی
زمان انجام جراحی اندآرترکتومی کاروتید را پزشک معالج و البته وضعیت جسمانی شما مشخص می‌کند. حتماً جراح و متخصص قلب خود را در مورد هر گونه تغییر در سلامتی خود از جمله علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا یا وجود هر گونه عفونت در بدن با خبر کنید. وجود عفونت در بدن روند بهبودی را کند می‌کند.
همچنین، تمام داروهایی را که در طول روز مصرف می‌کنید (چه مکمل و چه تجویزی) را با متخصص قلب و جراح خود بررسی کنید.
قبل از جراحی، ممکن است لازم باشد نوار قلب، آزمایش خون، آزمایش ادرار و عکس قفسه سینه انجام دهید.
اگر سیگار می‌کشید، پزشک توصیه می‌کند تا دو هفته قبل از جراحی مصرف دخانیات را قطع کنید. سیگار کشیدن قبل از جراحی می‌تواند منجر به مشکلات لخته شدن خون و مشکلات تنفسی شود.
شب قبل از جراحی، باید حمام کنید تا بدن شما از هر گونه میکروب‌های پوستی پاک شود.
در این عمل شما بیهوش می‌شوید و بیهوشی با معده خالی بی‌خطرترین است. بنابراین باید از نیمه شب قبل از جراحی چیزی نخورید یا ننوشید. در غیر اینصورت حتماً پزشک را باخبر کنید.
معمولاً بیمارستانی که عمل جراحی را در آن انجام می‌شود، دستورالعمل‌های مورد نیاز را در قالب بروشور یا فیلم آموزشی در اختیار شما قرار خواهد داد.
مراحل انجام اندآرترکتومی کاروتید
اکثر بیماران یک روز قبل از جراحی یا در برخی موارد صبح روز جراحی در بیمارستان بستری می‌شوند.
- نخست برای کنترل ریتم قلب و فعالیت الکتریکی قلب الکترودهایی به قفسه سینه شما متصل می‌شود.
- سپس به مچ دست شما آنژیوکت متصل شده تا از این طریق داروی بیهوشی به شما تزریق شود.
- بعد از اینکه کاملاً به خواب رفتید و بیهوش شدید، یک لوله در نای شما قرار می‌گیرد و به دستگاهی تنفسی متصل می‌شود تا تنفس شما را کنترل کند. لوله دیگری از طریق بینی و گلوی شما وارد معده می‌شود. این لوله از تجمع مایعات و هوا در معده جلوگیری می‌کند، بنابراین هنگام بیدار شدن از خواب احساس بیماری و نفخ نخواهید داشت.
- یک لوله نازک نیز به نام کاتتر به مثانه شما وارد می‌شود تا ادرار تولید شده در طول عمل را جمع آوری کند.
- جراح یک برش در گردن ایجاد می‌کند تا به شریان کاروتید دسترسی پیدا کند. سپس یک لوله به نام شانت در شریان بالا و پایین انسداد قرار می‌دهد. شنت اجازه می‌دهد تا خون در اطراف انسداد جریان یابد تا مغز را تغذیه کند.
- سپس جراح پلاک یا رسوب را از داخل شریان کاروتید جدا می‌کند.
- سپس شانت را بر می‌دارد و برشی که در رگ و اطراف آن ایجاد شده مسدود می‌شود.
- گاه در این جراحی از تکنیک‌هایی استفاده می‌شود که نیازی به تغییر مسیر جریان خون نیست. در این روش، جراح جریان خون را به اندازه کافی متوقف می‌کند تا انسداد را از شریان جدا کند.
- جراحی حدود 1 تا 2 ساعت طول می‌کشد.
مراقبت های بعد از عمل عروق کاروتید چیست؟
بعد از عمل جراحی بین 1 تا سه روز در بیمارستان کنترل خواهید شد. که یک روز آن در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) است. در طول این مدت در بیمارستان، باید صاف دراز بکشید و سر خود را زیاد تکان ندهید.
ممکن است تا دو هفته گردن درد داشته باشید. سعی کنید برای حدود 1 هفته از فعالیت‌های بدنی پرهیز کنید. بهبودی کامل می‌تواند تا دو هفته به طول بینجامد.
زندگی پس از جراحی گرفتگی عروق کاروتید
پس از جراحی اندآرترکتومی کاروتید، باید مصرف چربی را در رژیم غذایی خود محدود کنید. سایر تغییرات سبک زندگی عبارت‌اند مثل ترک سیگار، محدود کردن میزان مصرف الکل و کنترل فشار خون و سطح کلسترول و انجام فعالیت‌های ورزشی نیز توسط پزشک به شما توصیه خواهد شد.
