دسترسی عروقی برای همودیالیز
کلیه‌ها اندام‌های لوبیایی شکلی به اندازه مشت انسان در پشت شکم، دو طرف ستون فقرات هستند که مانند یک فیلتر برای مایعات اضافی و مواد زائد موجود در خون عمل می‌کنند. وقتی کلیه‌ها توانایی تصفیه و پاکسازی خون را از دست بدهند، مایعات و مواد زائد مجتمع شده و بدن را مسموم می‌کنند. این مشکل، نارسایی کلیه (کلیه) نامیده می‌شود.در این حالت، ممکن است نیاز به دیالیز باشد. رایج ترین نوع دیالیز همودیالیز نام دارد که در آن خون از شریان بازویی به وسیله یک لوله پلاستیکی نازک به دستگاهی به نام دیالیزر فرستاده می‌شود. برای اجرای دیالیز نیاز به دسترسی عروق کافی داریم.
دیالیزر که مانند کلیه مصنوعی عمل می‌کند، خون را تصفیه کرده و مایعات و مواد زائد اضافی را خارج می‌کند. خون تمیز شده از طریق لوله دیگری در ورید همان بازو از دستگاه خارج شده به بدن برمی گردد. اغلب سه جلسه دیالیز در هفته لازم است که هر جلسه حدود 3 یا 4 ساعت طول می‌کشد.
منطقه دسترسی عروقی برای همودیالیز
نخستین گام برای همودیالیز، ایجاد راهی برای خروج کردن خون از بدن (در هر بار چند اونس) و سپس بازگشت آن است. شریان‌ها و وریدها معمولا خیلی کوچک هستند، بنابراین برای دسترسی عروقی نیاز به جراحی است.
3 نوع منطقه دسترسی عروقی وجود دارد:
- فیستول (فیستول شریانی وریدی یا فیستول A-V): از اتصال یک شریان و یک ورید زیر پوستی در بازو ایجاد می‌شود. با اتصال شریان و ورید، فشار داخل ورید افزایش یافته و دیواره ورید قوی‌تر می‌شود. افزایش قدرت ورید باعث می‌شود بتواند سوزن‌های مورد استفاده برای همودیالیز را تحمل کند. معمولا 3 تا 4 ماه طول می‌کشد تا فیستول A-V برای همودیالیز استفاده شود. فیستول را می‌توان تا چند سال استفاده کرد.
- پیوند (پیوند شریانی وریدی یا پیوند A-V): با اتصال یک شریان و یک ورید بازویی از طریق یک لوله پلاستیکی ایجاد می‌شود. لوله پلاستیکی به شکل U زیر پوست قرار می‌گیرد و شریان رادیال را به ورید نزدیک آرنج متصل می‌کند. پیوند معمولاً حدود 3 هفته پس از جراحی آماده استفاده است. پیوند A-V معمولاً به اندازه فیستول A-V ماندگاری ندارد، اما در صورت مراقبت مناسب می‌تواند چندین سال دوام بیاورد.
- تا زمانی که فیستول A-V یا پیوند A-V التیام یابد و آماده استفاده شود، کاتتر برای استفاده کوتاه مدت در ورید گردن یا زیر استخوان ترقوه قرار داده می‌شود. کاتتر برای دسترسی دائمی استفاده نمی شود.
برخی آزمایشات به پزشکان کمک می‌کند تا بهترین نوع دسترسی عروقی و بهترین مکان برای قرار دادن دسترسی را انتخاب کنند. رایج ترین آزمایشات ونوگرافی و سونوگرافی داپلر است. پزشک دستورالعمل‌های کاملی به شما می‌دهد تا برای جراحی آماده شوید. تیم جراحی به جز پزشک جراح شامل دستیاران جراحی، متخصص بیهوشی و پرستاران جراحی می‌شود.
جراح در یکی از بازوها فیستول A-V یا پیوند A-V ایجاد می‌کند. معمولا برای بیماران راست دست، فیستول یا پیوند در بازوی چپ و برای بیماران چپ دست در بازوی راست قرار می‌گیرد.
زمان ریکاوری دسترسی عروقی
از همان روز عمل می‌توانید از بازوی خود به طور طبیعی استفاده کنید، اما بهتر است از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
کاتتر که برای همودیالیز تا زمان بهبود و آمادگی فیستول یا پیوند A-V به کار می‌رود نباید خیس شود، اما فیستول A-V می‌تواند 24 تا 48 ساعت پس از عمل خیس شود. روش فیستول A-V یک روش سرپایی است و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد، اما بیمار باید برای پیوند A-V شب را در بیمارستان تحت نظر بگذراند. تورم یا قرمزی که گاهی در ناحیه پیوند مشاهده می‌شود، معمولا در صورت قراردادن بازو روی 1 یا 2 بالش و صاف و ریلکس نگه داشتن آرنج از بین می‌رود. در صورت تداوم علائم یا تشدید آن، یا اگر بازو بی حس یا ضعیف شد، لازم است با پزشک تماس گرفته شود.
مراقبت‌های پس از جراحی
بیمار باید از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کند. هر آسیبی به بازو می‌تواند باعث خونریزی شود. در مراجعه به پزشک نباید اندازه گیری فشار خون، IV یا خون گرفتن از بازوی دارای فیستول یا پیوند A-V صورت گیرد.
برای پیوند A-V باید از پوشیدن هر چیزی که به مچ دست یا بازو فشار بیاورد خودداری کنید. لباس یا جواهرات تنگ می‌تواند جریان خون در پیوند را کاهش داده، منجر به لخته شدن خون در پیوند شود. روی بازوی مورد جراحی دراز نکشید و نخوابید.
همیشه باید جریان خون در پیوند A-V احساس شود. این احساس را لرزه می‌نامند. هنگامی که انگشتان را روی پوست منطقه پیوند قرار می‌دهید، متوجه لرزش خفیفی در ناحیه پیوند خواهید شد.
