ترمیم یا تعویض دریچه قلب

در قلب، خون تنها در یک جهت پمپاژ می‌شود. دریچه‌های قلب نقش کلیدی در این جریان خون یک طرفه دارند و با هر ضربان قلب باز و بسته می‌شوند. تغییر فشار در دو طرف دریچه‌ها، موجب باز شدن درب‌های فلپ مانند آنها (کاسپ یا برگچه) در زمان مناسب،و بسته شدن محکم آنها جهت جلوگیری از برگشت خون می‌شود. در قلب 4 دریچه وجود دارد: تریکوسپید، ریوی، میترال و آئورت. اگر آسیب دریچه خفیف باشد، ممکن است امکان درمان با دارو فراهم شود، اما برای آسیب شدید دریچه ممکن است نیاز به جراحی برای ترمیم یا تعویض دریچه قلب باشد.

ترمیم دریچه قلب

ترمیم دریچه معمولاً برای نقص مادرزادی دریچه انجام می‌شود و احتمال موفقیت بالایی برای درمان نقص دریچه میترال دارد. برخی روش‌های ترمیم

دریچه به شرح زیر است:

• کمیسوروتومی: برای دریچه‌های باریک که برگچه‌های آنها ضخیم شده و یا به هم چسبیده باشند، جراح دریچه را با بریدن نقاطی که لت‌ها به هم می‌رسند باز می‌کند.
• والوولوپلاستی: لت‌ها با کمک دستگاه حلقه مانندی که جراحان در طرف بیرونی دهانه دریچه وصل می‌کنند تقویت می‌شود تا حمایت بیشتری ایجاد کند و دریچه محکم بسته شود.
• تغییر شکل: جراح بخشی از برگچه را برش می‌دهد و با دوختن مجدد آن قسمت، دریچه می‌تواند به درستی بسته شود.
• کلسیم‌زدایی: تجمع کلسیم را از برگچه حذف می‌کند که باعث می‌شود برگچه‌ها به درستی بسته شوند.
• ترمیم تکیه گاه ساختاری: طناب‌های پشتیبان دریچه‌ها (تاندون‌ها یا ماهیچه‌های پاپیلاری) را تعویض یا کوتاه می‌کنند. زمانی که تاندون‌ها طول مناسبی داشته باشند، دریچه به خوبی بسته می‌شود.
• وصله سوراخ یا پارگی برگچه‌ها با چسب بافت

 

تعویض دریچه قلب

آسیب شدید دریچه های قلب که اغلب دریچه آئورت یا میترال را درگیر می‌کند، به این معنی است که دریچه باید تعویض شود. این روش برای درمان مشکلات مرگبار مربوط به دریچه قلبی به کار می‌رود و گاهی ممکن است نیاز به تعویض یا ترمیم بیش از یک دریچه باشد.

برای تعویض دریچه از دو روش می‌توان استفاده کرد:

• دریچه‌های مکانیکی که معمولاً از موادی مانند پلاستیک، کربن یا فلز ساخته می‌شوند، قدرت و ماندگاری بالا دارند. از آنجا که احتمال لخته شدن خون در اطراف دریچه‌های مصنوعی همواره وجود دارد، بیمار دارای دریچه مصنوعی باید تا آخر عمر از داروهای رقیق‌کننده خون (داروهای ضد انعقاد) استفاده کند.
• دریچه‌های زیست بافتی (بیولوژیک) از بافت حیوانی (زنوگرافت) یا از بافت انسانی قلب اهدایی (آلوگرافت یا هوموگرافت) ساخته می‌شوند. گاهی ممکن است بتوان از بافت خود بیمار (اتوگرافت) برای تعویض دریچه استفاده کرد. بیماران با دریچه بیولوژیکی معمولاً نیازی به مصرف داروهای رقیق کننده خون ندارند، اگرچه این دریچه‌ها به اندازه دریچه‌های مکانیکی قوی نیستند و ممکن است هر 10 سال یا در همین حدود نیاز به تعویض داشته باشند. عمر دریچه‌های بیولوژیکی در کودکان و بزرگسالان کمتر است، بنابراین این دریچه‌ها بیشتر در بیماران مسن استفاده می‌شود.

نوع دریچه مورد نظر بر اساس نظر دکتر پس از مشورت با بیمار تعیین می‌شود. در طی جراحی ترمیم یا تعویض دریچه، استخوان سینه جدا شده، عملکرد قلب متوقف و خون از طریق دستگاه قلبی-ریوی پمپاژ می‌شود. از آنجایی که قلب یا آئورت باید باز شود، جراحی دریچه قلب، جراحی قلب باز است.

نحوه جراحی ترمیم یا تعویض دریچه قلب 

به جز موارد اورژانسی، زمان جراحی با توافق بیمار و پزشک برنامه ریزی می‌شود. لازم است جراح و متخصص قلب در جریان هرگونه مشکل سلامتی از جمله علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا بگیرد. هر عفونتی ممکن است در روند بهبودی تأثیر بگذارد. همچنین، تمام داروهای مصرفی (تجویزی، بدون نسخه و مکمل ها) را با متخصص قلب و جراح خود در میان بگذارید. قبل از جراحی، ممکن است برخی آزمایشات مانند نوار قلب (ECG یا EKG)، آزمایش خون، آزمایش ادرار و عکس قفسه سینه برای کسب اطلاعات به روز در مورد سلامت بیمار لازم باشد.

اگر سیگار می‌کشید، پزشک توصیه می‌کند که حداقل 2 هفته قبل از جراحی سیگار را ترک کنید. سیگار کشیدن قبل از جراحی می‌تواند منجر به مشکلات لخته شدن خون و تنفس شود. بهتر است شب قبل از جراحی حمام کنید تا میزان میکروب‌های روی پوست شما کاهش یابد.

با کمک داروی بیهوشی، بیمار را در حین عمل “بیهوش” می‌کنند. برای بیهوشی بهتر است معده بیمار خالی باشد، بنابراین احتمالا از بیمار خواسته می‌شود که از نیمه شب قبل از جراحی چیزی نخورد. اگر بعد از نیمه شب چیزی خوردید یا نوشیدید، مهم است که به متخصص بیهوشی و جراح خود اطلاع دهید.

پیش از جراحی دستورالعمل کاملی از متخصص قلب و جراح دریافت خواهید کرد، اما در اینجا برخی اصول اولیه برای جراحی دریچه قلب ذکر می‌شود:

روز جراحی

بیمار اغلب یک روز قبل یا گاهی صبح روز جراحی در بیمارستان بستری می‌شود. دیسک‌های فلزی کوچکی (الکترود) که به قفسه سینه متصل می‌شوند به یک دستگاه الکتروکاردیوگرام متصل هستند که ریتم قلب و فعالیت الکتریکی آن را کنترل می‌کند. ناحیه ای که قرار است لوله پلاستیکی (موسوم به لاین) در شریان مچ دست قرار گیرد، توسط بی حس کننده موضعی بی حس می‌شود. لاین درون وریدی (IV) به رگ وارد شده و در مدت عمل، داروی بیهوشی را وارد خون می‌کند. پیش از ورود به اتاق عمل، به بیمار چیزی برای آرام شدن (مسکن خفیف) داده می‌شود.

بعد از بیهوشی کامل، لوله ای از درون نای عبور کرده به دستگاهی به نام ماسک تنفسی متصل می‌شود که تنفس را کنترل می‌کند. لوله دیگری از طریق بینی و گلو وارد معده می‌شود تا از تجمع مایعات و هوا در معده جلوگیری کند، بنابراین بیمار هنگام به هوش آمدن احساس بیماری و نفخ نخواهد داشت. لوله نازکی به نام کاتتر به مثانه وارد می‌شود تا ادرار تولید شده در طول عمل را جمع آوری کند.

پزشک متخصص قلب و عروق به عنوان سرپرست تیم جراحی،توسط دستیاران، متخصص بیهوشی و پرستاران جراحی همراهی می‌شود.

دستگاه قلبی ریوی که در تمام جراحی‌های ترمیم یا تعویض دریچه قلب به کار می‌رود، در زمان توقف قلب، خون غنی از اکسیژن را در بدن به جریان می‌اندازد. این دستگاه توسط یک تکنسین پرفیوژن یا متخصص جریان خون کنترل می‌شود. پیش از اتصال دستگاه، به بیمار یک داروی رقیق کننده خون (ضد انعقاد) داده می‌شود که از لخته شدن خون جلوگیری کند.

پس از اتصال دستگاه قلبی ریوی، قلب متوقف و خنک شده و بسته به اینکه کدام دریچه نیاز به ترمیم یا تعویض دارد، برشی در قلب یا آئورت ایجاد می‌شود. پس از پایان ترمیم یا تعویض، قلب دوباره راه اندازی و بیمار از دستگاه قلبی ریوی جدا می‌شود.

مدت زمان عمل جراحی بسته به تعداد دریچه هایی که نیاز به ترمیم یا تعویض دارند، بین 2 تا 4 ساعت یا بیشتر خواهد بود.

زمان ریکاوری جراحی دریچه قلب

انتظار می‌رود بیمار حداقل 1 تا 3 روز در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) و در مجموع حدود یک هفته در بیمارستان بستری شود.

بسته به وضع سلامت قبل از بیماری، بهبودی کامل پس از جراحی دریچه بسته زمان زیادی طول بکشد. نیاز به استراحت و محدودکردن فعالیت‌های معمول است. ممکن است پزشک یک برنامه ورزشی یا یک برنامه توانبخشی قلبی را پیشنهاد دهد.

برای مشاغل اداری، معمولاً می‌توان ظرف 4 تا 6 هفته به سر کار بازگشت. کسانی که مشاغل سخت تری دارند ممکن است نیاز به استراحت بیشتری داشته باشند.

مراقبت‌های پس از تعویض دریچه

اکثر عملیات ترمیم و تعویض دریچه با موفقیت انجام می‌شود، اگرچه در برخی موارد نادر، ممکن است جراحی با شکست مواجه شود و نیاز به عمل دیگری باشد.

برای بیمارانی که دریچه بیولوژیک دریافت می‌کنند، ممکن است پس از 10 تا 15 سال نیاز به تعویض دریچه باشد. دریچه‌های مکانیکی ماندگاری بالاتری دارند اما باز هم ممکن است از کار بیفتند، بنابراین بیماران باید در صورت داشتن علائم نارسایی دریچه به پزشک خود اطلاع دهند.

لازم است بیماران با دریچه مکانیکی تا آخر عمر از داروی رقیق کننده خون استفاده کنند و از آنجا که این داروها خطر خونریزی در بدن را افزایش می‌دهند، بیمار باید همیشه یک دستبند هشدار پزشکی داشته باشد و به پزشک یا دندانپزشک در مورد مصرف داروی رقیق کننده خون اطلاع دهد.

حتی در صورت عدم مصرف داروی رقیق کننده خون، بیمار باید به پزشک و دندانپزشک اطلاع دهد که سابقه جراحی دریچه قلب داشته است. در اغلب اعمال جراحی یا دندانپزشکی، لازم است قبل از عمل آنتی بیوتیک مصرف کنید. ورود باکتری به دریچه ترمیم یا تعویض شده می‌تواند منجر به یک بیماری جدی به نام اندوکاردیت باکتریایی شود. آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند از اندوکاردیت باکتریایی جلوگیری کنند.

برخی بیماران دارای دریچه مکانیکی، گزارش داده اند که گاهی صدای کلیک آرامی در قفسه سینه خود می‌شنوند. این صدا مربوط به باز و بسته شدن دریچه جدید است و نیازی به نگرانی ندارد؛ زیرا در واقع نشانه آن است که دریچه به درستی کار می‌کند.

جراحی کم تهاجمی ترمیم یا تعویض دریچه قلب

جراحی کم تهاجمی دریچه قلب روشی است که از برش‌های کوچکتر برای ترمیم یا جایگزینی دریچه‌های قلب استفاده می‌کند. در این روش بیمار درد کمتری تحمل می‌کند، همچنین طول مدت بستری در بیمارستان و زمان بهبودی کاهش می‌یابد.

برای این روش بیمار باید شرایط خاصی داشته باشد، مثلا جراحی کم تهاجمی در بیماران زیر ممنوع است:

• آسیب شدید دریچه
• نیاز به ترمیم یا تعویض بیش از یک دریچه
• گرفتگی عروق (آترواسکلروز)
• ابتلا به چاقی

گاهی جراحی دریچه کم تهاجمی با استفاده از ربات انجام می‌شود. جراحی رباتیک نیازی به برش بزرگ در قفسه سینه ندارد، اگرچه در همه مراکز درمانی در دسترس نیست و بیماران با آسیب شدید دریچه نمی توانند از این روش کمک بگیرند.

در جراحی رباتیک، با کمک یک کنسول کنترل، یک ابزار جانبی با 3 بازوی رباتیک، یک سیستم بصری ویژه و ابزار جراحی، حرکات طبیعی دست و مچ دست جراح روی کنسول کنترل توسط کامپیوتر به ابزارهایی که از طریق برش‌های کوچک در داخل بدن بیمار قرار داده شده منتقل می‌شود. کنترل‌های ربات می‌تواند حتی کوچک‌ترین حرکاتی را که جراح انجام می‌دهد درک کند.

روش رباتیک می‌تواند زمان لازم برای برای جراحی دریچه قلب و همچنین زمان بستری و بهبود را کاهش دهد.

کاشت دریچه آئورت ترانس کاتتر (TAVI)

کاشت دریچه آئورت ترانس کاتتر (TAVI) یا تعویض دریچه آئورت ترانس کاتتر (TAVR)، یک روش کم تهاجمی برای ترمیم دریچه آئورت است. کاتتر از طریق شریان کشاله ران وارد شده و به سمت قلب هدایت می‌شود. دریچه جدید اطراف یک بالون در انتهای کاتتر تا شده و با رسیدن به مقصد جایگزین دریچه قدیمی می‌شود. بافت دریچه از پریکارد (گاو) ساخته شده که توسط یک استنت فلزی پشتیبانی می‌شود.

روش TAVI مورد تایید FDA که TAVR (تعویض دریچه آئورت ترانس کاتتر) نیز نامیده می‌شود، فقط برای بیماران منتخبی با تنگی شدید آئورت (باریک شدن ورودی دریچه آئورت) که امکان جراحی باز قفسه سینه برای آنها نیست یا بیش از حد در معرض خطر هستند مناسب است.

TAVI بر روی قلب در حال تپش انجام می‌شود و معمولاً نیازی به بای پس قلبی-ریوی (استفاده از دستگاه قلبی ریوی) ندارد. مانند آنژیوپلاستی، یک کاتتر از شریان فمورال (در کشاله ران) وارد شده و به داخل قلب هدایت می‌شود. یک دریچه قلب بافت فشرده که روی کاتتر بالون قرار دارد، مستقیماً داخل دریچه آئورت بیمار قرار می‌گیرد. هنگامی که دریچه جدید در موقعیت قرار گرفت، بالون باد می‌شود تا دریچه ثابت شود. سپس بالون خالی می‌شود و کاتتر خارج می‌شود.

این روش با بیهوشی عمومی در مجموعه ای ترکیبی (با قابلیت سوندگذاری و جراحی همزمان)، توسط تیمی از متخصصان قلب مداخله‌ای و متخصصان تصویربرداری، جراحان قلب و بیهوشی انجام می‌شود که با استفاده از فلوروسکوپی و اکوکاردیوگرافی، دریچه را به محل کاشت/تعویض هدایت می‌کنند. بهبودی در این روش به طور کلی شبیه به روش تعویض دریچه است.