نوار قلب | الکتروکاردیوگرافی | الکتروکاردیوگرام

نوار قلب یا الکتروکاردیوگرافی که به اختصار EKG یا ECG گفته می‌شود، یکی از انواع تست‌هایی است که برای تشخیص بیماری‌های قلبی انجام می‌شود. از طریق این تست، فعالیت الکتریکی قلب ثبت می‌شود و با وصل‌کردن الکترودهای کوچکی روی پوست قفسه سینه، بازوها و پاها توسط تکنسین انجام می‌شود.

نوار قلب می‌تواند سرعت تپیدن قلب، منظم یا نامنظم بودن ریتم تپش قلب و همچنین شدت و زمانبندی ضربه‌های الکتریکی که از بخش‌های مختلف قلب عبور می‌کند را نشان دهد. با انجام نوار قلب می‌توانید بیماری‌هایی مانند حملات قلبی، تپش نامنظم قلب، نارسایی قلبی و اختلالات قلبی دیگر را شناسایی کنید.

آناتومی ابتدایی از قلب

قلب، چهار حفره – دهلیز چپ و دهلیز راست و بطن چپ و بطن راست – دارد. قسمت راست قلب، خون را از بدن جمع‌آوری کرده و آن را به داخل شش‌ها پمپاژ می‌کند، در حالی‌ که سمت چپ قلب، خون را از شش‌ها دریافت و آن را به بدن پمپاژ می‌کند.

جریان خون در بدن به‌ صورت زیر است:

• خون غنی‌شده از اکسیژن در شش‌ها از طریق سیاهرگ ششی وارد دهلیز چپ می‌شود.
• سپس خون، وارد بطن چپ شده و از آن‌جا به آئورت، پمپاژ می‌شود و در کل بدن توزیع می‌گردد. این خون، اکسیژن و مواد مغذی ضرروی برای متابولیسم سلول‌ها و سایر اندام‌ها را تامین می‌کند.
• خونی که به قلب می‌رسد تمام اکسیژن خود را از دست داده و شامل دی‌اکسیدکربن و مواد زائد باقی‌مانده ناشی از متابولیسم است. این خون از طریق سیاهرگ بزرگ وارد دهلیز راست و از آن‌جا به بطن راست پمپاژ می‌شود.
• بطن راست از طریق سرخرگ ششی خون را به شش‌ها پمپاژ می‌کند که در آن‌جا دی‌اکسیدکربن با اکسیژن جایگزین می‌شود و این چرخه دوباره ادامه می‌یابد.

قلب نیز مانند هر ماهیچه دیگری برای فعالیت، به اکسیژن و مواد مغذی نیاز دارد. اکسیژن و مواد مغذی از طریق سیاهرگ منشعب‌شده از آئورت تامین می‌شود.

قلب را می‌توان به حفره‌های بالایی و پایینی تقسیم کرد. شوک الکتریکی ایجاد شده در حفره‌های بالایی قلب باعث می‌شود سرخرگ، منقبض شده و خون را به بطن‌ها پمپاژ کند. مکث کوتاهی وجود دارد تا بطن‌ها پر از خون شوند. سپس بطن‌ها منقبض می‌شوند تا خون را به بدن و شش‌ها پمپاژ کنند.

الکتروکاردیوگرام یا EKG چیست؟

الکتروکاردیوگرام، برای ارزیابی کارکرد الکتریکی ماهیچه‌های قلب استفاده می‌شود. اگرچه انجام این تست نسبتاً آسان است، اما تفسیر نمودار های الکتروگرام به تجربه قابل ملاحظه‌ای در این حوزه نیازمند است.

الکتروکاردیوگرافی، تستی آسان و بدون هیچ درد و ناراحتی می‌باشد که در آن، الکترودهایی که روی پوست قرار می‌گیرند ضربات الکتریکی ایجادشده توسط قلب را دنبال می‌کنند. این ضربات توسط دستگاه ECG ثبت می‌شود.

نام دیگر نوار قلب چیست؟

نام دیگر نوار قلب، الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG) است. این نام از دو کلمه یونانی گرفته شده است: “الکترون” به معنای “الکتریسیته” و “کاردیو” به معنای “قلب”.

هردوی عبارات مخفف برای این آزمایش صحیح هستند. EKG مخفف املای اصلی آلمانی الکتروکاردیوگرام است و ECG هم مخفف نام انگلیسی آن یعنی electrocardiogram است.

دلایل انجام نوار قلب

این تست برای ارزیابی کارکرد قلب انجام می‌شود. بیمارانی که از درد یا تنگی نفس شکایت دارند به‌ عنوان یکی از تست‌های اولیه، این آزمایش را انجام می‌دهند تا اگر حمله قلبی یا مشکل جدی دیگری دارند نشان دهد. حتی اگر حمله قلبی وجود نداشته باشد، انجام این تست کمک می‌کند تا علت درد تشخیص داده شود که می‌توان به‌علت گلودرد یا تنگی عروق ماهیچه قلب باشد.

این نکته حائز اهمیت است که حتی ممکن است در‌ صورت وجود بیماری قلبی، نوار قلب اولیه نرمال باشد. به‌ همین‌ دلیل، چند نوبت الکتروکاردیوگرافی باید انجام شود تا علت بیماری نشان داده شود. زمانی‌که بیماران از تپش قلب، حواس‌پرتی یا غش‌کردن رنج می‌برند الکتروکاردیوگرافی انجام می‌شود، زیرا سرعت و ریتم غیرنرمال قلب می‌تواند روی توانایی قلب در پمپاژکردن خون و رساندن اکسیژن به بدن تأثیر بگذارد.

انجام این تست سریع و بدون درد، خطری برای شما ندارد. با این تست، پزشک می تواند:

• ریتم قلب شما را بررسی کند
• جریان خون ضعیف در ماهیچه قلب را ببیند
• حمله قلبی را تشخیص دهد
• علایم غیرعادی مانند سفت‌شدن ماهیچه قلب را بررسی کند.

انواع نوار قلب:

علاوه بر تست استاندارد رایج، ممکن است پزشک شما انواع دیگری را پیشنهاد دهد:

هولتر مانیتور – Holter Monitor

هولتر ریتم وسیله‌ای قابل‌حمل است که فعالیت الکتریکی قلب شما را به‌ مدت ۲۴ الی ۴۸ ساعت بررسی می‌کند. پزشک معالج شما اگر پی‌‌ببرد که دارای ریتم طبیعی قلب نیستید، تپش قلب دارید یا جریان خون کافی در ماهیچه قلب ندارید، تست دوم را پیشنهاد می‌دهد.

این تست هم مانند نوار قلب استاندارد، بدون درد است. الکترودها از مانیتور به بدن شما وصل می‌شوند و زمانی‌که به‎ درستی در جای خود قرار گرفتند، می‌توانید به خانه بروید و فعالیت‌هایی روزانه تان به‌ جز استحمام را انجام دهید. پزشک معالج از شما می‌خواهد که یادداشتی از کارهایی که انجام و نشانه‌هایی که متوجه آن می‌شوید، به او بدهید.

ایونت مانیتور – Event Monitor

اگر شما گاهاً علایمی دارید، انجام این تست توسط پزشک معالجتان پیشنهاد می‌شود. زمانی‌که دکمه دستگاه را فشار می‌دهید، فعالیت الکتریکی قلب شما برای چند دقیقه ثبت و ذخیره می‌شود. ممکن است برای هفته‌ها و ماه‌ها این دستگاه را به‌ همراه خود داشته باشید.

هر زمان که متوجه علایمی شدید، باید به‌ درستی آن را از روی مانیتور بخوانید. این اطلاعات از طریق تلفن به پزشک شما فرستاده می‌شود تا آن‌ را تحلیل کند.

نوار قلب با علایم متوسط، بررسی می‌شود تا اگر شما ریسک بالای ابتلا به اختلال و بی‌نظمی قلب را دارا هستید، نشان دهد که می‌تواند منجر به توقف ناگهانی قلب شود. روش انجام این تست نیز مانند نوار قلب استاندارد است اما برای تحلیل ریسک ابتلا به بیماری از تکنولوژی پیچیده‌ای استفاده می‌کند.

نوار قلب سه الکترودی

نوع دیگری از نوار قلب وجود دارد که فقط با سه الکترود انجام می‌شود. یکی روی بازوی سمت راست، دیگری روی بازوی سمت چپ و نهایتاً آخرین الکترود، روی قسمت چپ قفسه سینه قرار می‌گیرد. این روش فقط سرعت و ریتم ضربان قلب را اندازه می‌گیرد. این نوع از الکتروکاردیوگرافی، جایگزین الکتروکاردیوگرافی ECG نمی‌باشد.

پمپ الکتریکی قلب در دو مرحله انجام می‌شود و این فعالیت الکتریکی قلب، توسط الکترودهایی که روی پوست بدن قرار می‌گیرند اندازه‌گیری می‌شود. نمودار ایجاد شده، سرعت و ریتم ضربان قلب را اندازه‌گیری می‌کند و اشکال موجود در جریان خون ماهیچه‌های قلب را نیز نشان می‌دهد.

گاهی اوقات بعد از انجام الکتروکاردیوگرافی اولیه، پزشک تشخیص می‌دهد که از زوایای مختلفی به قلب نگاه کند. در این‌ صورت الکترودها را در قسمت دیگری از قفسه سینه یا پشت بدن قرار می‌دهند.

دستگاه‌های جدید، صفحه نمایشی دارند که به پزشک، پرستار و تکنسین کمک می‌کنند تا در صورت بروز اشکال و ثبت نادرست، تست را دوباره تکرار کنند. این دستگاه‌ها همچنین به برنامه کامپیوتری مجهز هستند که قادر به تفسیر نوار قلب هستند که البته صحت بالایی ندارند.

گرفتن نوار قلب چه خطراتی دارد؟

نوار قلب یک آزمایش ایمن برای بدن است. برای این آزمایش هیچ برقی به بدن شما وارد نمی شود. شاید فقط هنگام برداشتن الکترودها از پوست شما کمی حس ناراحتی و سوزش کنید. گاه به خاطر حساسسیت های پوستی ممکن است در محل نصب الکترود ها کمی حس خارش کنید.

برخی از عوارض نوار قلب عبارتند از:

• سوزش پوست در محل اتصال الکترودها
• حساسیت به الکترودها
• ضربان قلب نامنظم
• افت فشار خون
• غش

برای کاهش خطر عوارض جانبی، مهم است که قبل از انجام نوار قلب با پزشک خود در مورد هر گونه نگرانی که دارید صحبت کنید. 

دستورالعمل های انجام نوار قلب را قبل از الکتروکاردیوگرافی بخوانید.

آمادگی برای گرفتن نوار قلب

• در روز تست از کرم‌ها و لوسیون‌های چرب و روغنی استفاده نکنید، زیرا مانع تماس الکترودها با پوست شما می‌شوند.
• جوراب ساق‌بلند و ساپورت نپوشید، زیرا الکترودها باید مستقیما با پوست پای شما در تماس باشند.
• لباس راحت بپوشید تا هنگام وصل‌کردن الکترودها روی بدن، بتوانید آن را درآورید.

هنگام الکتروکاردیوگرافی چه اتفاقی می‌افتد؟

پرستار یا تکنسین، ۱۲ الکترود روی بازوها، پاها و قفسه سینه شما وصل می‌کند. ۲ الکترود روی بازوها، ۲ الکترود روی پاها و ۶ الکترود روی دیواره قفسه سینه قرار می‌گیرد. سیگنال‌های رسیده از هر الکترود، ثبت می‌شود. نمودار نهایی که به‌ صورت پرینت ظاهر می‌شود، الکتروکاریوگرام نام دارد.

الکترودها توسط سیم به ماشینی که فعالیت الکتریکی قلب را روی کاغذ نمودار یا کامپیوتر ثبت می‌کند وصل شده‌ است. بعد از انجام تست، الکترودها از بدن جدا می‌شوند. به‌ هنگام تست، باید به پشت دراز بکشید. کامپیوتر تصویری از ضربات الکتریکی که از قلب می‌آید و نوار قلب «استراحت» نام دارد را روی کاغذ نمودار ایجاد می‌کند.

ممکن است پزشک بخواهد نوار قلب را در زمان فعالیت بدنی شما بگیرد که به آن تست ورزش می گویند.

انجام این تست ممکن است به‌ صورت سرپایی در مطب پزشک یا در بیمارستان قبل از عمل جراحی و یا به‌ عنوان بخشی از تست استرس اکو صورت گیرد. این تست، خطر جدی به‌ همراه ندارد و شوک‌های الکتریکی به فرد وارد نمی‌کند.

پرسش های متداول

انجام نوار قلب چه قدر طول می کشد؟

از زمان وصل کردن الکترودها تا انجام کامل تست ۱۰ دقیقه طول می‌کشد اما ثبت واقعی، فقط چندثانیه به‌ طول می‌انجامد. لرزش و ارتعاش در بدن ممکن است در کیفیت این تست اختلال ایجاد کند.

معمولاً، بیماران بایستی به مدت ۵ الی ۱۰ ثانیه بدون حرکت باقی‌ بمانند تا الکتروکاردیوگرافی به‌ طور دقیق انجام شود. پزشک معالج، تست نوار قلب شما را به‌ صورت فایل، ذخیره می‌کند تا بتواند آن را با تست‌هایی که در آینده انجام می‌دهید مقایسه کند.

هزینه گرفتن نوار قلب چه قدر است؟

هزینه گرفتن نوار قلب در سال 1402 بسته به عوامل مختلفی مانند نوع نوار قلب، مرکز پزشکی ارائه دهنده آزمایش، و بیمه بیمار متفاوت است. به طور کلی، هزینه نوار قلب در ایران بین 100 هزار تومان تا 1 میلیون تومان است.

• هزینه نوار قلب معمولی: این نوع نوار قلب رایج ترین نوع نوار قلب است و برای تشخیص مشکلات قلبی اولیه استفاده می شود. هزینه نوار قلب معمولی در ایران معمولاً بین 100 هزار تومان تا 200 هزار تومان است.
• هزینه نوار قلب هولتر: این نوع نوار قلب برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب در طول 24 ساعت یا بیشتر استفاده می شود. هزینه نوار قلب هولتر معمولاً بین 300 هزار تومان تا 500 هزار تومان است.
• نوار قلب استرس: این نوع نوار قلب برای ارزیابی عملکرد قلب در هنگام فعالیت استفاده می شود. هزینه آن معمولاً بین 500 هزار تومان تا 1 میلیون تومان است.

هزینه نوار قلب در مراکز پزشکی مختلف متفاوت است. مراکز پزشکی خصوصی معمولاً هزینه بیشتری نسبت به مراکز پزشکی دولتی دریافت می کنند.

اگر بیمار تحت پوشش بیمه درمانی باشد، ممکن است بخشی از هزینه نوار قلب توسط بیمه پوشش داده شود. میزان پوشش بیمه درمانی برای نوار قلب بسته به نوع بیمه بیمار متفاوت است.

مرکز پزشکی خصوصی: هزینه نوار قلب معمولی در یک مرکز پزشکی خصوصی در تهران حدود 200 هزار تومان است.
مرکز پزشکی دولتی: هزینه نوار قلب معمولی در یک مرکز پزشکی دولتی در تهران حدود 100 هزار تومان است.
برای اطلاع از هزینه دقیق نوار قلب در یک مرکز پزشکی خاص، می توانید با آن مرکز تماس بگیرید.

سخن پایانی

بهتر است انجام این تست با تشخیص پزشک معالج صورت گیرد. همچنین تفسیر دقیق و کامل آن با توجه به مهارت و تجربه پزشک از اهمیت چندانی در تشخیص اولیه بیماری برخوردار است. الکتروکاردیوگرافی از گام‌های اولیه در شناسایی بیماری‌های مربوط به قلب و عروق است. شایسته است باتوجه به علایمی مانند تنگی‌نفس، تپش قلب، تعریق، نارسایی قلبی، زمینه ژنتیکی و مواردی از این قبیل هرچه زودتر با مراجعه به پزشک متخصص، خود را برای این تست آماده کنیم.