اکوی قلب جنین | آنچه مادران باید در مورد قلب جنین خود بدانند

اکوکاردیوگرافی جنین، اکو جنین یا اکوی قلب جنین نام آزمون مورد استفاده برای تشخیص بیماری قلبی در مرحله جنینی و همچنین یک ابزار ضروری برای غربالگری آناتومی قلبی جنین است. ما در این مقاله به بررسی چرایی انجام این اکو، انواع اکوی قلب جنین و نحوه انجام آن می پردازیم.

قلب جنین در معرض چه خطراتی قرار دارد؟

اندکی پس از لقاح، قلب جنین شروع به شکل گرفتن می‌کند و حدوداً در هفته هشتم بارداری، قلب به‌طور کامل شکل می‌گیرد.

قلب در ابتدای شکل‌گیری به‌صورت یک تیوپ استوانه‌ای است. این قلب به دور خود می‌چرخد و مدام تقسیم می‌شود تا شکلی شبیه به ساختار قلب یک انسان بالغ به خود بگیرد. در این زمان، دریچه‌های قلب نیز به‌طور کامل ساخته می‌شوند.

اختلالات قلبی زمانی به‌وجود می‌آید که در حین ساخته شدن قلب، ساختار به طور کامل و به‌درستی شکل نمی‌گیرد.

برخی از مادران می‌پرسند که آیا مصرف دارو، الکل و مواد مخدر تأثیری بر عارضه قلبی فرزندان دارد یا خیر؟

پاسخ این است که در اکثر مواقع، ما نمی‌دانیم که این عارضه چرا به‌وجود می‌آید. برخی از این عارضه‌ها به صورت ژنتیکی و ارثی از مادر به فرزندان منتقل می‌شوند. مانند دیابت.

بیماری‌های قلبی مادرزادی می‌توانند از مقدار خفیف به مقدار شدید در نوسان باشد. برخی از این عارضه‌ها نیازمند جراحی بر روی نوزاد تازه متولد شده هستند. برخی دیگر نیز در طول زمان و با رشد کودک از بین می‌روند.

اکوی قلب جنین چیست؟

اکوکاردیوگرافی جنین یا اکوی قلب جنین به طور گسترده به عنوان یک سونوگرافی دقیق تعریف شده است که برای شناسایی و تشخیص بیماری‌های مادرزادی قبل از زایمان استفاده می‌شود.

چرا اکوکاردیوگرافی جنین انجام می شود؟

طیف بیماری‌های قلبی مادرزادی (CHD) و دیگر نواقصی که جنین می‌تواند با آن مواجه شود گسترده است و تعداد قابل توجهی از این نقص‌ها بسیار پیچیده هستند.

همه حاملگی‌ها نیازی به انجام اکوی قلب جنین ندارند و شرایط خاص مادر و جنین نیاز به این آزمون را نشان می‌دهد. برخی از این شرایط در مادر و جنین عبارتند از:

مادر:

• داشتن سابقه بیماری‌های قلبی مادرزادی در خانواده و برخی سندرم ها مثل سندروم مارفان
• مصرف داروهای ضد انعقادی
• مصرف داروهای تراتوژن در زمان حاملگی مانند الکل، آمفتامین، ضدتشنج‌ها، لیتیوم ویتامین A، وارفارین
• چندقلویی
• سقط مکرر
• مادرانی که سابقه نازایی و استفاده از روش‌های کمک باروری داشته‌اند
• IVF
• NT غیرطبیعی در سونوگرافی
• وجود لکه اکوژن در سونوگرافی
• کودک قبلی با CHD
• بیماری‌های متابولیکی از جمله دیابت، فنیل کتونوری، لوپوس یا اختلالات خود ایمنی بدن مثل سل جلدی (SLE)
• بیماری‌های عفونی مثل سرخچه، سیتومگالوویروس، آنتروویروس‌ها و پاروویروس‌ها
• عفونت: لوپوس، پاروویروس، سرخچه، فنیل کتونوری
• آمینوسنتز غیر طبیعی
• اگر داروهایی مصرف می‌کردید که می‌توانستند باعث ایجاد اختلال قلبی شوند. مانند آکوتان.
• ابتلا به دیابت

جنین:

• افزایش ضخامت کیسه
• غده عصبی غیرطبیعی
• اختلالات اضطراری و عمده
• کاروتیپ جنین غیرطبیعی
• هیدروپس
• آریتمی قلب جنین
• دیستیکتومی جنین
• تشخیص بیماری‌های کروموزومی در دوران جنینی
• شک به سندرم‌های ژنتیکی از قبیل: داون، تریزومی ۱۸ و …
• اگر در هنگام اکوکاردیوگرافی، ناهنجاری‌ها در خارج از قلب جنین دیده شوند. مانند تجمع بیش از حد مایعات در اطراف ریه‌ها یا قلب و یا ناهنجاری‌های دیگری در دیگر اعضای بدن جنین مثل کلیه‌ها یا مغز دیده شود.

مزایای اکو قلب جنین

• اکوکاردیوگرافی جنین مزایای بسیار زیادی دارد با استفاده از این روش می‌توان در صورت سالم بودن قلب جنین نگرانی‌هایی که در رابطه با ناهنجاری‌های قلبی جنین می‌باشد را از بین برد .
• در صورت تشخیص زودهنگام مشکلات قلبی جنین هنگام انجام اکو جنین می‌توان اقدامات لازم را جهت درمان انجام داد .
• در صورتی که با انجام اکوکاردیوگرافی جنین ، آریتمی تشخیص داده شود می‌توان با دارو آریتمی و نامنظمی قلب جنین را برطرف و درمان کرد .
• اگر هنگام انجام اکو جنین ، تشخیص داده شود که جنین مبتلا به بیماری سخت قلبی و غیرقابل درمان است می‌توان با تجویز پزشک و از طریق قانونی به بارداری خاتمه داد.

نحوه انجام اکوکاردیوگرافی جنین

اکوکاردیوگرافی جنین توسط متخصص قلب کودکان یا یک متخصص طب مادر و جنین (متخصص پریناتولوژی) که به طور ویژه آموزش دیده است انجام می پذیرد.

اکو جنین مستلزم تجربه و رویکرد سیستماتیک است و تنها افراد واجد شرایط باید این معاینه تخصصی را انجام دهند.

• برای بررسی قلب جنین، دستگاه مخصوصی روی شکم مادر قرار می‌گیرد تا قلب جنین را اسکن کند.
• مدت زمان اکوی قلب جنین از نیم تا یک ساعت متغیر است.
• با استفاده از اکو قلب جنین جریان خون در سیاهرگ‌ها و سرخرگ‌ها، کوچک شدن سرخرگ‌ها، باز و بسته شدن دریچه‌های قلب و مشاهده حفره در قلب در صورت وجود داشتن مورد بررسی قرار می‌گیرد.

با انجام اکوی قلب جنین درصورتی که مشکلی در باز و بسته شدن دریچه‌ها وجود داشته باشد تشخیص داده می‌شود. امروزه اکوکاردیوگرام جنین می‌تواند تقریبا ۱۰۰٪ از بیماری‌های جدی مادرزادی قلبی را تشخیص دهد.

انواع اکوی قلب جنین

اکوی قلب جنین شبیه به همه سونوگرافی های روتین دوران بارداری است و به دو صورت انجام می گیرد. اگر اکوکاردیوگرافی قلب جنین از روی شکم خانم باردار انجام شود، به آن اکوکاردیوگرافی ابدومینال یا شکمی می گویند و اگر از طریق واژن انجام شود، به آن اکوکاردیوگرافی ترانس واژینال می گویند.

اکوی قلب جنین شکمی یا اکوی ابدومینال

در سونوگرافی شکمی، نخست نوعی ژل را به شکم مادر می زنند و پزشک یا اپراتور مبدل سونوگرافی یا همان پروب را روی شکم می لغراند. این مبدل امواج صوتی فراصوت را با فرکانس خیلی زیاد ارسال می کند.

هنگامی که مبدل در مکان های و در زوایای خاصی روی شکم قرار می گیرد، امواج صوتی از طریق پوست مادر و جنین به سمت بافت های قلب حرکت می کنند.

مبدل امواج منعکس شده را گرفته و به رایانه می فرستد. کامپیوتر نیز این امواج یا همان اکوها را به تصویر تبدیل می کند.

اکوی قلب ترانس واژینال

در اکوی قلب جنین ترانس واژینال، یک مبدل سونوگرافی کوچکتری به واژن وارد می کنند. این مبدل در پشت واژن قرار می گیرد تا تصویری از قلب جنین ایجاد کند. اکوی قلب جنین از طریق واژینال تصویری واضح تری نسبت به اکوی قلب جنین از طریق شکمی ایجاد می کند و اغلب در اوایل بارداری مورد استفاده قرار می گیرد.

در طول آزمایش، پروب مبدل به اطراف حرکت می کند تا تصاویری از مکان قرار گیری و ساختارهای مختلف قلب جنین بدست آید. تکنولوژی جدیدی مثل تراسفورماتورهای داخل واژنی، می‌توانند تصاویر خوبی از قلب را از ۱۲ هفتگی جنین تهیه کنند.

تکنیک های مورد استفاده در اکوکاردیوگرافی جنین

تکنیک هایی که گاهی اوقات برای بدست آوردن اطلاعات دقیق تر در مورد قلب جنین استفاده می کنند شامل موارد زیر است:

اکوی قلب 2 بعدی (2D)

این روش برای مشاهده ساختارهای واقعی و حرکت اجزای قلب استفاده می شود. اکوی 2D بر روی مانیتور به صورت مخروطی دیده می شود و می توان حرکت ساختارهای قلب را در آن واحد مشاهده کرد. این کار به پزشک امکان می دهد تا ساختارهای مختلف قلب را در حین اکو مشاهده و ارزیابی کند.

اکوی جنین داپلر

از این روش داپلر برای اندازه گیری و ارزیابی جریان خون از طریق دهلیز ها و دریچه های قلب استفاده می شود. میزان پمپاژ خون با هر ضربان قلب نشان دهنده عملکرد قلب است و این اکو می تواند جریان خون غیر طبیعی را در قلب تشخیص دهد. جریان غیر طبیعی در قلب جنین می تواند نشان دهنده مشکلات و نقص هایی همچون وجود سوراخ بین بطنی، مشکل در یک یا چند دریچه یا دیواره قلب باشد.

اکوی داپلر رنگی

این نوع اکو نوعی تقویت شده از اکوکاردیوگرافی داپلر است. در این اکو رنگهای مختلفی برای تعیین جهت جریان خون استفاده می شود. که تفسیر تصاویر داپلر را ساده تر می کند.

انواع تصاویر قلب در اکوی قلب جنین

تصاویر چهارگانه

وقتی که پرتو اولتراسوند هدایت عمود بر سینه جنین مشخص می‌شود، چهار اتاق قلب جنین شناسایی می‌شوند.

این اتاق‌ها شامل اتاق‌های دهلیزی راست و چپ و اتاق‌های بطنی راست و چپ می‌باشند که مجرای دهلیزی را به اتاق‌های بطنی متصل می‌کنند.

در سال ۱۹۸۵ دکتر DeVore پیشنهاد کرد که با توجه به گردش خون جنین، آناتومی غیرطبیعی قلب می‌تواند راه را که در آن ظاهر چهار اتاق ظاهر می‌شود را تغییر دهد.

تعدادی از مطالعات بعدی این مفهوم را تأیید کرد. تصاویر زیر نشان دهنده روش اولتراسوند است که برای بررسی نمای چهارگانه استفاده می‌شود.

محدودیت‌های تصاویر چهارگانه قلب در اکوی قلب جنین

اگر چه نمای چهارگانه برای شناسایی ناهنجاری‌های قلب جنینی مفید است، اما نقص‌های متعدد ممکن است همیشه یک نمای چهارگانه را نشان ندهد.

دلیل این امر این است که نقص‌های قلبی ممکن است فقط شامل جریان‌های خروجی باشد.

بخش‌های خروجی شامل شریان اصلی ریوی که از بطن راست و آئورت خارج می‌شود از بطن چپ.

دلیل این که نمای چهارگانه این ناهنجاری‌ها را شناسایی نمی‌کند، دلیل این است که تصویر نمای چهارگانه در سطح بطن‌ها و زیر بغل و نه در سطوح جریان خروجی، به دست می‌آید.

مراحل روش تصویربرداری در اکوی قلب جنین

۱- شناسایی و بررسی سمت چپ و راست قلب جنین: این مورد می‌تواند با شناسایی موقعیت و جهت جنین نسبت به محور طولی مادر ارزیابی شود.
۲- تعیین محل احشاء: مشاهده عرضی شکم
۳- نمایش قلب را می‌توان بیشتر با موارد زیر طبقه‌بندی کرد:

* نمای محوری در اکوی قلب جنین
– نمای ۴گانه
– نمای سه بعدی
– نمای ۳-عروق-تراشه (نمای قوس آئورت و کانال قوس)
* دیدگاه‌های مبهم:
– طولی بطن چپ
– طولی بطن راست
– محور کوتاه بطن راست (نمای کوتاه محوری پایه)
* نمایش Sagittal:
– اتصال پروتز Cavo / نمای Bicaval
– نمای قوس آئورت (آب‌نبات شکل)
– نمایش قوس داکتل(مانند چوب هاکی)

نحوه گرفتن نمای 4 گانه از قلب در اکوی جنین

• مبدل را در عرض شکم حرکت می‌دهند تا نمای چهارگانه قلب جنین به دست آید.
• اگر اپکس قلب (cardiac apex) به شمت مبدل هدایت و دیواره بین بطنی با پرتو جاذب هم‌تراز شده باشد، به آن نمای چهارگانه محوری گفته می‌شود. اگر سپتوم بین بطنی در زاویه ۹۰ درجه با پرتو جاذب باشد، به آن عرض ۴ کانال می‌گویند. برای ارزیابی صحیح نمای چهارگانه قلب، هر دو رویکرد باید بررسی شود.
• تعویض اتاق‌های قلب
• موارد زیر در اکوی قلب جنین بررسی می‌شود:

1. یک قلب طبیعی حدود ۱/۳ برابر اندازه قفسه سینه است.
2. دو سوم قلب در همتراکس – Hemithorax چپ است.
3. محور قلب در زاویه ۴۵ درجه به سمت چپ خط میانی قرار دارد.
4. حداقل ۲ رگ از ۴ رگ ریوی به دهلیز چپ تخلیه شود.
5. فلاپ پرتوی Ovale به دهلیز سمت چپ باز شود.
6. دیافراگم راست و چپ با ضخامت مشابه و با انقباض منظم.
7. سپتوم بطنی بی‌عیب باشد.
8. محور قلب، ناحیه اتصال بین دیواره دهلیزی، دریچه اتریو بطنی و سپتوم بین بطنی بی‌عیب و کامل باشد.
9. آئورت نزولی در قسمت قدامی و سمت چپ ستون فقرات قرار دارد.

نمای عرضی شکم

• این نمای برای اندازه‌گیری دور شکم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• لوب بزرگتر کبد و کیسه صفرا در سمت راست و معده سمت چپ است.
• مقطع عرضی آئورت شکم در گوشه قدامی ستون فقرات قرار دارد.
• IVC در مقایسه با آئورت، یک ساختار قدامی است و آن را به دهلیز راست متصل می‌کند.
• طحال، صورتی رنگ و پشت معده دیده می‌شود.

تصاویر ۳ رگ

• این نما بیشتر با حرکت رو به بالا ایجاد می‌شود که در آن عروق اصلی ریوی و مقاطع عرضی آئورت و وناکوا (SVC) دیده می‌شود.
• این سه عروق به صورت مستقیم از سمت چپ قدامی تا راست خلف با زوایای کوچک اندازه‌گیری می‌شوند. شریان ریوی بزرگترین اندازه است و به دنبال آن آسوریته صعودی و SVC قرار دارد.
• تیماس نیز به وضوح در اکوی قلب جنین قابل نمایش است.

نمای ۳ عروق آریتمی / آئورت عرضی و قوس داکتل

• زاویه‌ کم مبدل در اکوی قلب جنین نشان دهنده‌ی دید ۳ کانال قلبی است.
• آئورت و قوس داکتل در یک ناهنجاری آئورت، یک ترکیب V شکل ایجاد می‌کنند.
• قوس آئورت یک ساختار مشابه سوسیس است که از سمت راست قدام به سمت چپ خلفی در سمت چپ تراشه قرار دارد. برای تأکید بر حضور تراشه این نما به عنوان ۳ نما تراشه عروق نام دارد. قوس این نما کمی بزرگ‌تر از قوس آئورت است.
• داپلر رنگی همان مسیر جریان خون را در هر دو قوس نشان می‌دهد.
• شریان ریوی اصلی به شریان ریوی راست و چپ تقسیم می‌شود.شریان راست ریه قبل از رسیدن به سمت راست، دوره‌ای افقی طولانی را در مقابل شکاف تراشه به وجود می‌آورد.

نمای محور بلند بطن چپ

• از نمای ۴گانه قلب، مبدل به سمت شانه راست جنین چرخانده می‌شود تا جریان خروجی بطن چپ (LVOT) به دست آید.
• این نما اتصال ventriculoarterial چپ و همچنین جداره بطنی مصنوعی را نشان می‌دهد.

نمای محور بلند و محور کوتاه بطن راست

• نمای طول عمودی بطن راست در اکوی قلب جنین: این تصویر از محور طولی بطن چپ به وسیله انحنای مبدل به سمت سر جنین حاصل می‌شود. این فقط بخش کوچکی از سرخرگ ریوی اصلی را نشان می‌دهد.
• نمای کلی محور بطن راست کامل‌تر است، زیرا تمام اتصالات قلب راست را نشان می دهد. این تصویر سه جزء بطن راست، یعنی ورودی، ترابکولر و بخش‌های خروجی را تصویر می‌کند. برای دستیابی به این نما، از نمای ۴گانه قلب، مبدل باید یک معکوس چرخشی که برای محور طولی بطن چپ نیاز است، به سمت چپ جنین داشته باشد.

نمای اتصال Cavoatrial / نمایBicaval / نمای SVC و IVC / نمای Saegull

• SVC و IVC را در قسمت خلفی دهلیز راست تخلیه کنید.
• SVC و IVC اندازه‌ یکسانی دارند. با این حال، IVC به دلیل جریان بین وینوس و وریدهای کبدی به داخل دهلیز راست وارد می‌شود.

نمای قوس آئورت

• با چرخاندن ۹۰ درجه مبدل یا در جهت عقربه‌های ساعت، یک قوس آئورت شبیه به آب‌نبات شکل گرفته است. در این نما، آئورت صعودی از مرکز قلب بین آئورت راست و چپ به وجود می‌آید و بنابراین فاصله‌ای از دیواره قفسه سینه قدامی است.
• قوس آئورت به سه شاخه شریانی می‌انجامد. نمای قوس آئورت شانه‌های راست، غیرقابل پیش‌بینی، سمت چپ کاروتید سمت چپ و سمت چپ لواطوس، که ناشی از طرف انحنای بیشتر قوس است را در اکوی قلب جنین نشان می‌دهد.

تصاویر قوس داکتل در اکوی قلب جنین

• با کشیدن مبدل از نمای قوس آئورت به سمت چپ، یک چوب هاکی مانند قوس مجرای نشان داده می شود.
• قوس داکتل بلافاصله در پشت دیواره سینه قدامی قرار دارد، زیرا قسمت انتهایی آن سرخرگ ریوی است. به مرور زمان طول می‌کشد که به آن متصل شود، زیرا آن را به طریق آئورت انسدادی متصل می‌کند.

آمادگی برای انجام اکوی قلب جنین

برای آماده شدن برای این آزمون نیازی به انجام کار های خاص نیست. برخلاف سایر سونوگرافی های دوران بارداری، برای انجام اکوی قلب جنین نیازی نیست که مثانه تان پر باشد.

انجام اکوی قلب جنین چه قدر طول می کشد؟

انجام این آزمایش می تواند از 30 دقیقه تا دو ساعت طول بکشد.

تفسیر نتایج اکوی قلب جنین

پاسخ آزمایش وابسته به موارد زیر است:

•  تنظیماتی که روی اکوکاردیوگرافی جنین اعمال می کنند. همچنین مدت زمان بارداری و سن جنین، نوع تشخیص و کیفیت تصاویر بر زمان اطلاع از پاسخ آزمایش مؤثر هستند.
• اگر عارضه‌ای در قلب جنین مشاهده شد، به پزشک متخصص قلب کودکان معرفی می‌شوید. این پزشک، دقیق‌تر به مطالعه قلب جنین می‌پردازد.
• اگر پاسخ نرمال باشد، ممکن است از شما بخواهند قبل یا بعد از تولد فرزند، دوباره اکوکاردیوگرافی را انجام دهید.
• این‌‌که از شما درخواست کنند که برای علت اکوی قلب جنین دوباره این آزمایش را انجام دهید، وابسته به دلیل اولیه انجام اکو است.
• اگر مشکل سل مادرزادی داشته باشید، لازم است که مطالعات بیش‌تری انجام شود تا پزشک مطمئن شود همه‌چیز نرمال است.
• درخواست اکوی دوباره بعد از تولد نوزاد، به این دلیل است که جریان خون کودک قبل از تولد و بعد از تولد متفاوت است.همچنین مابین دریچه‌های پائینی قلب، حفره‌های بسیار ریزی وجود دارد که دیدن آن‌ها در زمان قبل از تولد مشکل است.
• اکوکاردیوگرافی جنین در بین ۱۷ یا ۱۸ هفتگی بارداری با دقت بیش‌تری انجام می‌شود.
• اگر اسکن قبل از ۱۸ هفتگی انجام شود، ممکن است از شما درخواست کنند که برای تهیه تصاویر قطعی از وضعیت قلب جنین، دوباره این آزمایش را انجام دهید.

توضیحات تکمیلی

پروسه‌ها و اصطلاحات دیگری که در ادامه کار ممکن است با آن‌ها برخورد داشته باشید، این موارد هستند:

• سطح بالای اولتراسوند جنینی: یک نوع اولتراسوند با جزئیات بیش‌تر است که درباره سایر اندام‌های جنین استفاده می‌شود.
• ام آر آی جنینی: امروزه این نوع تست بیش از پیش در دسترس است.

این آزمایش اطلاعات دقیق‌تری از سلامت کلی جنین و مشکلات اندام‌ها در اختیار شما قرار می‌دهد.

• مشاوره ژنتیک: متخصصان ژنتیک، ارزیابی‌هایی را درباره این‌که چقدر ممکن است سندرم‌های ژنتیکی و ناهنجاری‌هایی در اندام‌های مختلف بدن داشته باشید را بر اساس تشخیص‌هایی که از وضعیت قلب جنین داده‌اند، انجام می‌دهند و این اطلاعات را به شما منتقل می‌کنند.

همچنین این پزشکان، اطلاعاتی درباره عواقب این اختلالات و راه‌های پیشگیری، درمان و مدیریت آن به شما می‌دهند.

• متخصص زایمان: این متخصص به شما کمک می‌کند که دوران بارداری را مدیریت کنید.

درباره این‌که می‌خواهید بارداری ادامه داشته باشد یا خیر و همچنین برنامه‌ریزی برای زایمان.

• مددکار اجتماعی یا پرستار: کسی است که با بیماری‌های قلبی کودکان آشنایی دارد.

مددکار می‌تواند اطلاعات خوبی درباره نحوه مراقبت از کودکی که دارای اختلالات مادرزادی قلبی است، در اختیار شما قرار بدهد.

• آمنیوسنتز: این یک آزمایش است که مشکلات کروموزومی و ژنتیکی را مشخص می‌کند.

این آزمایش بدین‌صورت است که سوزنی را از طریق رگ‌های شکم و دیواره رحم وارد کیسه دور جنین می‌کنند تا از مایع دور جنین نمونه‌برداری کنند.

• مشاوره تخصصی: شما باید با توجه به تشخیص متخصص، به متخصصین دیگری که شامل جراح عمومی، جراح مغز و اعصاب، جراح ارتوپدی یا ارولوژیست هستند، مراجعه کنید.

 

اکوکاردیوگرافی جنین برای دیدن و بررسی قلب نوزاد ضروری است. پزشک متخصص قلب اطفال آزمایش اکوی قلب جنین را برای بررسی مشکلات قلبی جنین توصیه می‌کند. این تست معمولا حدود ۱۸ تا ۲۲ هفته حاملگی انجام می‌شود.