سنکوپ یا غش چیست؟ | علل و درمان سنکوپ
سنکوپ یا غش، به از دست دادن ناگهانی هوشیاری گفته می‌شود. ممکن است توسط مکانیسم‌های مختلف ایجاد شود، اما معمولاً آسیبی جدی به شمار نمی‌رود.
سنکوپ یا غش به دلیل کمبود اکسیژن در مغز ایجاد می‌شود. کاهش اکسیژن در مغز دلایل مختلفی دارد، از جمله فشار خون پایین یا انبساط رگ‌ها و هر عامل دیگری که مانع رسیدن اکسیژن کافی به مغز می‌گردد.سنکوپ یا غش با تشنج متمایز است. سنکوپ وضعیت موقتی از دست دادن هوشیاری بوده که بعد از آن بیمار به حالت شادابی خود باز می‌گردد.
سنکوپ یا غش چیست؟
مغز دارای دو نیمکره، مخچه و مغز است. در نتیجه این قسمت از بدن برای فراهم کردن اکسیژن و گلوکز مورد نیاز سلول‌های خود و در نهایت حفظ حیات، نیاز به جریان خون دارد. در صورتی که این نیاز بدن تأمین نگردد مسلماً با عوارضی همراه خواهد بود. که فشار خون اگر کافی نباشد، موجب اختلال در وضعیت طبیعی بدن می‌شود.
اغلب این حالت نیازی به درمان پزشکی ندارد. اما گاهی اوقات در اثر یک بیماری، وضعیت یا اختلال جدی به وجود می‌آید. هر ناهنجاری را باید به عنوان یک حالت اورژانسی در نظر گرفت، تا علت آن شناسایی شود و علائم و نشانه‌های آن حالت را درمان نمود.
اگر این حالت تکرار شدنی است باید حتماً به پزشک مراجعه کرد.
علت بیماری سنکوپ یا غش
- گرمای بیش از حد
- کم آبی
- عرق شدید
- خستگی
- جمع شدن خون در پاها به علت تغییرات ناگهانی در وضعیت بدن
البته بیماری‌هایی قلبی هم وجود دارند که عامل ایجاد سنکوپ یا غش هستند از جمله انسداد جریان خون.
انواع سنکوپ یا غش
سنکوپ یا غش دارای انواع مختلفی هستند.
سنکوپ NMS
یک نوع آن در کودکان و نوجوانان بیشتر دیده می‌شود. البته ممکن است در هر سنی رخ بدهد. ممکن است این اتفاق زمانی رخ بدهد که بخشی از سیستم عصبی که فشار خون و ضربان قلب را کنترل می‌کند، در اثر استرس یا درد احساسی دچار اختلال شود.
این وضعیت می‌تواند در اثر ایستادن طولانی مدت و خستگی زیاد هم رخ بدهد. گاهی تغییر وضعیت ناگهانی بدن از حالت نشسته به ایستاده یا بالعکس، باعث سنکوپ یا غش می‌شود. با تغییر ناگهانی وضعیت بدن خون کافی به مغز نمی‌رسد که در نتیجه سلول‌های مغزی در اثر کمبود اکسیژن، این حالت را ایجاد می‌کنند.
سنکوپ Vasovagal
یکی از شایع‌ترین نوع سنکوپ یا غش است. در این وضعیت، تعادل بین مواد شیمیایی آدرنالین و استیل کولین مختل می‌شود. آدرنالین موجب تحریک بدن به ضربان سریع قلب و انقباض رگ می‌شود. در نتیجه فشار خون افزایش می‌یابد. و استیل کولین حالت برعکس آن است. ضربان قلب کاهش می‌یابد و رگ‌های خونی منبسط می‌شوند. این کاهش موقت جریان خون موجب بروز وضعیت سنکوپ یا غش می‌گردد.
البته ناگفته نماند که گاهی هم عوارض برخی از داروها منجر به سنکوپ یا غش می‌گردد.
اختلال جدی سنکوپ در اثر
- افرادی که در معرض تپش قلب یا بی نظمی ضربان قلب قرار دارند.
- کسانی که دارای سابقه خانوادگی سنکوپ و مرگ ناگهانی بر اثر آن هستند.
در اثر بروز این حالت بیمار باید به پزشک مراجعه نموده و علت آن را جویا شود. در اثر برخی بیماری‌های قلبی حتماً باید سنکوپ یا غش پیگیری شود. شرایطی مثل آریتمی قلبی، ایسکمی قلبی، تنگی دریچه آئورت و آمبولی ریه.
سنکوپ یا غش به خودی خود برای بدن مضر نیست. اما در صورتی که فرد در حالت ایستاده باشد و سقوط کند، یا اگر در حین رانندگی باشد، می‌تواند صدمات جبران ناپذیری را ایجاد کند.
علت کاهش جریان خون به مغز
- ریتم نامنظم قلب (قلب نتواند خون را پمپ کند)
- ضعف رگ‌های خونی برای حفظ فشار خون لازم جهت انتقال خون
- کمبود خون
- داروها
- ترکیبی از حالت‌های قبلی
ریتم نامنظم قلب
آریتمی قلب شایع‌ترین علت سنکوپ یا غش است. البته این ضعف ناشی از تغییر موقتی در عملکرد طبیعی بدن است.
گاهی اوقات، تغییر ریتم قلب خطرناک بوده و به طور بالقوه تهدیدکننده زندگی است. قلب یک پمپ الکتریکی برای بدن است. در صورتی که مشکلی در سیستم الکتریکی وجود داشته باشد، قادر به جریان صحیح خون و پمپاژ به قسمت‌های بدن نیست.
ضربان نامنظم قلب به دو صورت
- ضربان سریع
- ضربان آهسته
ضربان سریع
در ضربان سریع، قلب فرصت کافی برای پر کردن حفره‌ها از خون را ندارد، بنابراین حجم کافی از خون برای پمپاژ وجود ندارد.
ضربان آهسته
در ضربان آهسته، قلب به دلیل نداشتن توانایی کافی برای ارسال خون به قسمت‌های بدن، عمل پمپاژ مختل می‌شود.
اختلالات ریتم قلب ممکن است گذرا باشد و همیشه در زمان معاینه مشخص نگردد. پیشنهاد می‌شود که از هولتر قلب برای بررسی آن استفاده شود. تا علت بالقوه سنکوپ یا غش پیدا شود.
داروها
علاوه بر مشکلات ساختاری قلب، داروها هم در عمل پمپ کردن خون می‌توانند تأثیر گذار باشند. مثل داروهایی که برای کنترل فشار خون تجویز می‌شوند.
شرایط ساختاری قلب
مشکلات ساختاری قلب می‌تواند موجب خستگی زود رس و یا انسداد رگ‌های خونی شود. التهاب عضله قلب می‌تواند توانایی پمپ کردن خون را کاهش دهد.
شرایط دریچه‌های قلب
دریچه‌های قلبی وظیفه هدایت خون را به هنگام فعالیت الکتریکی قلب بر عهده دارند. یکی از عامل‌های مهم حفظ جریان خون هستند. بیماری‌های مربوط به آن‌ها مثل تنگی دریچه‌ها یا نارسایی دریچه‌ها در پمپاژ خون تأثیر گذار هستند.
مرگ ناگهانی قلب
این شرایط بیشتر در ورزشکاران جوان ایجاد می‌شود. زمانی که قلب در طول ورزش سخت تلاش می‌کند. این تلاش ممکن است موجب انسداد رگ‌ها شود، که عامل سنکوپ یا غش است.
فشار خون موضعی
از دست دادن خون می‌تواند موجب غش شود. زمانی که فرد در حالت نشسته است و تغییر وضعیت به حالت ایستاده می‌دهد، این تغییر ناگهانی موجب تغییر فشار خون می‌شود. این عامل هم در سنکوپ یا غش تأثیر گذار خواهد بود.
تست‌هایی هم برای کشف فشار خون غیرطبیعی وجود دارد. این تست به صورت سرپایی انجام می‌شود. بیمار به مدت ۳۰-۴۵ دقیقه در یک زاویه روی میز قرار می‌گیرد. طی اینمدت فشار خون و نبض بیمار در حالت‌های مختلف بررسی می‌شود.
درد
درد هم می‌تواند موجب حالت غش شود. وقتی مردم اخبار بد می‌شوند یا در معرض استرس زیاد قرار می‌گیرند. همه این موارد در تشدید وضعیت سنکوپ یا غش تأثیر گذار هستند.
شرایطی هم موجود است که می‌تواند ضربان قلب را آهسته کرده و موجب ضعف در پمپاژ خون شوند. انسداد در اثر ادرار کردن، حرکت روده یا سرفه می‌توانند از جمله آن موارد باشند. این موارد باعث افزایش سطح استیل کولین بوده و جریان خون به مغز را کاهش می‌دهند.
کم خونی
کاهش تعداد گلبول‌های قرمز بدن در اثر خونریزی یا از دست دادن خون می‌تواند موجب سنکوپ یا غش شود. زیرا گلبول‌های قرمز کافی برای انتقال اکسیژن به مغز وجود ندارد.
کم آبی
کم آبی یا از دست دادن آب بدن در اثر فعالیت زیاد یا برخی بیماری‌ها، موجب سنکوپ یا غش می‌شود.
عوامل کم آبی بدن
- استفراغ
- اسهال
- عرق کردن
- عدم مصرف مایعات کافی
- دیابت
بارداری
سنکوپ یا غش می‌تواند مربوط به بارداری باشد. سیاهرگ زیرین که خون را به قلب باز می‌گرداند توسط رحم بزرگ تحت فشار قرار می‌گیرد.
علائم سنکوپ یا غش
بیمار اطلاعی از سنکوپ یا غش ندارد و به طور ناگهانی به زمین می افتد. تنها بعد از آن است که درک می‌کند چه اتفاقی افتاده است.
شخص ممکن است به هنگام سنکوپ یا غش علائم زیر را داشته باشد:
- سرگیجه
- تار شدن بینایی
- اختلال حس شنوایی
- سوزن سوزن شدن بدن
- تهوع
- عرق
- ضعف
ممکن است گاهی این علائم با علائم مربوط به تشنج اشتباه گرفته شود. فرد بعد از بیدار شدن تا لحظاتی دچار سردرگمی باشد اما باید این مشکل سریع حل شود.
تشخیص عوامل ایجاد کننده سنکوپ
تشخیص اینکه علت دقیق بیماری چیست گاهی مشکل است. در اینصورت بیمار باید برای پزشک علائم خود را شرح دهد. حتی میتوان از اطرافیان بیمار که شاهد سنکوپ یا غش بودن پرس و جو کرد.
با معاینه فیزیکی، میتوان تا حدودی به علت غش پی برد. پزشک ممکن است فشار خون را در حالت ایستاده و نشسته اندازه گیری کند. بررسی سیستم عصبی، قلب و ریه می‌تواند علت بالقوه را در صورت غیرطبیعی بودن حالت غش پیدا کند.
تست‌های تشخیص اولیه علت سنکوپ یا غش
- الکتروکاردیوگرام
- آزمایش غربالگری خون
- اکوکاردیوگرافی
- هولتر قلب
- تست قند
- آزمایش عملکرد کلیه
- تست تیروئید
در صورت سوء ظن به علت سنکوپ یا غش ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر تصویر برداری از مغز با استفاده از سی تی اسکن یا MRI انجام شود.
اغلب آزمایش‌ها عادی هستند و برای تشخیص پیش فرض انجام می‌شوند. مرکز ارائه دهنده مراقبت‌های پزشکی تصمیم می‌گیرد که این تست‌ها انجام گیرد و یا در حالت سرپایی باشد. گاهی هم هیچ ارزیابی بیشتری صورت نمی‌گیرد.
درمان سنکوپ یا غش
معمولاً این وضعیت جدی گرفته نمیشود. اما توصیه می‌شود که با پزشک در مورد وضعیت خود مشورت نمایید.
توصیه‌هایی برای جلوگیری از بروز مجدد سنکوپ یا غش
- استفاده مایعات کافی
- عدم استفاده از داروهایی که دارای عوارض غش هستند
- کنترل فشار خون
- جلوگیری از خستگی زیاد و ایستادن طولانی مدت
- عدم تغییر ناگهانی وضعیت بدن
در صورتی که ارزیابی مربوط به سنکوپ Syncope، علائم اختلالات مربوط به عروق قلب را نشان دهد. پزشک ممکن است وضعیت را به طور جدی‌تر با یک اکو قلب بررسی نماید. طی این ارزیابی اگر مشکل جدی باشد. بیماری سریع تشخیص داده شده و درمان را میتوان تخصصی و زودتر شروع نمود. در نتیجه آسیب جدی هم به بدن وارد نمیشود.
