درباره دیابت ارثی بیشتر بدانید

اگر با دیابت زندگی می‌کنید، احتمالاً سؤالات زیادی در ذهنتان دارید. احتمالاً از خودتان پرسیده‌اید که چگونه به دیابت مبتلا شده‌اید. ممکن است نگران باشید که فرزندانتان هم به دیابت ارثی مبتلا شوند. شما تنها کسی نیستید که این سؤالات را می‌پرسد و ما در این مقاله به پرسش‌های مرتبط به ژنتیک دیابت پاسخ داده و به شما کمک کنیم.

چه چیزی منجر به دیابت ارثی می‌شود؟

دیابت نوع 1 و نوع 2 علل مختلفی دارند، اما دو عامل وجود دارد که در هر دو نوع دیابت مهم هستند. شما استعداد ابتلا به این دیابت را به ارث می‌برید، سپس چیزی در محیط شما آن را تحریک می‌کند و درنهایت، به این بیماری مبتلا می‌شوید.

ژن‌ها به‌تنهایی برای ابتلا به این بیماری کافی نیستند. یکی از دلایل اثبات این مسئله، دوقلوهای همسان هستند. دوقلوهای همسان دارای ژن‌های یکسانی هستند. بااین‌حال، زمانی که یکی از دوقلوها به دیابت نوع 1 مبتلا می‌شود، دیگری در 50% از موارد به این بیماری مبتلا می‌شود. وقتی یکی از دوقلوها به دیابت نوع 2 مبتلا باشد، خطر ابتلا در دیگری حداکثر سه از چهار مورد است.

دیابت از مادر به ارث می‌رسد یا پدر؟

بیماری دیابت نوع 1 و نوع 2 ازنظر ژنتیکی به‌وسیله اتیولوژی‌های مختلفی انتقال می‌یابد. ازآنجایی‌که هر دو والدین دارای نقش در انتقال ژن‌های مرتبط با دیابت می‌باشند، احتمال ابتلا به دیابت در فرزندان ممکن است افزایش یابد؛ اما این پیچیدگی دارد و از عوامل متعددی به‌عنوان عوامل خطرناک تأثیر می‌پذیرد.

 افرادی که یکی از والدین یا هردوی آن‌ها دیابت داشته باشند، از خطر ابتلا به دیابت بیشتری برخوردار هستند.

• اگر مادر دیابت داشته باشد، احتمال ابتلا به دیابت در فرزندان افزایش می‌یابد؛ اما این احتمال به عوامل دقیق تاریخچه خانوادگی و ژنتیکی فردی بستگی دارد. مطالعات نشان می‌دهد که در مواردی که مادر دیابت دارد، احتمال ابتلا به دیابت در فرزندان بیشتر است تا وقتی‌که پدر دیابت داشته باشد.
• در مواردی که هر دو والدین دیابت داشته باشند، احتمال ابتلا به دیابت در فرزندان بیشتر است. بااین‌حال، همچنان این امر به عوامل ژنتیکی و محیطی دقیقی بستگی دارد.

در همه صورت‌ها، اگر تاریخچه خانوادگی دیابت ارثی دارید یا نگران ابتلا به دیابت هستید، بهتر است با پزشک غدد یا ژنتیک مشورت کنید تا بتوانید اقدامات احتیاطی و تغییرات در سبک زندگی را در نظر بگیرید تا خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهید.

وراثت دیابت نوع 1

در بیشتر موارد از دیابت نوع 1، افراد باید عوامل خطر را از هر دو والد به ارث ببرند. احتمالاً این عوامل در افراد سفیدپوست شایع‌تر باشد، زیرا بالاترین میزان ابتلا به دیابت نوع 1 در افراد سفیدپوست دیده می‌شود.

ازآنجایی‌که اکثر افرادی که در معرض خطر هستند، به دیابت مبتلا نمی‌شوند، محققان می‌خواهند بفهمند که محرک‌های محیطی چه چیزهایی هستند مثل:

• زندگی در نواحی سردسیر

ممکن است یکی از محرک‌ها مربوط به هوای سرد باشد. دیابت نوع 1 در زمستان بیشتر از تابستان، افراد را درگیر می‌کند و در مکان‌هایی با آب‌وهوای سرد شایع‌تر است.

• وجود ویروس

محرک دیگر ممکن است ویروس‌ها باشند. این امکان وجود دارد که ویروسی که فقط اثرات خفیفی بر روی اکثر افراد دارد، باعث ابتلا به دیابت نوع 1 در افراد شود.

• رژیم غذایی اولیه

 رژیم غذایی اولیه هم ممکن است در این زمینه نقش داشته باشد. به‌عنوان‌مثال، دیابت نوع 1 در افرادی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند و در افرادی که برای اولین بار در سنین بالاتر غذاهای جامد مصرف کرده‌اند، کمتر دیده می‌شود.

به نظر می‌رسد در بسیاری از افراد، ابتلا به دیابت نوع 1 سال‌ها طول بکشد. در آزمایش‌هایی که در بستگان افراد مبتلابه دیابت نوع 1 انجام‌شده است، محققان دریافته‌اند که اکثر کسانی که بعداً به دیابت مبتلا شده‌اند، آنتی‌بادی‌های خاص یا پروتئین‌هایی در خون خود داشته‌اند که باکتری‌ها یا ویروس‌ها را از بین می‌برند (آنتی‌بادی‌هایی که به بافت‌های بدن حمله می‌کنند).

ریسک ابتلا به دیابت نوع 1 در فرزندان

اگر شما یک مرد مبتلابه دیابت نوع 1 هستید، احتمال ابتلای فرزندتان به دیابت 1 در 17 است.

اگر شما یک زن مبتلابه دیابت نوع 1 هستید و فرزند شما قبل از 25 سالگی متولد شده است، خطر ابتلا به دیابت در فرزند شما 1 در 25 است.

بر اساس ژنتیک دیابت اگر فرزند شما بعد از 25 سالگی متولد شده باشد، خطر ابتلا در فرزند شما 1 در 100 است.

اگر قبل از 11 سالگی به دیابت مبتلا شده باشید، ریسک ابتلا به دیابت نوع 1 در کودک شما دو برابر می‌شود.

اگر هم شما و هم همسرتان دیابت نوع 1 داشته باشید، این ریسک در کودک بین 1 در 10 و 1 از 4 است.

البته، یک استثنا برای این اعداد درژنتیک دیابت وجود دارد: حدود یک نفر از هر هفت نفر مبتلابه دیابت نوع 1 دارای شرایطی به نام «سندرم خود ایمنی چند غده‌ای نوع 2» هستند.

این افراد علاوه بر ابتلا به دیابت، به بیماری تیروئید و کم‌کاری غده فوق کلیوی هم مبتلا هستند که برخی از آن‌ها از سایر اختلالات سیستم ایمنی هم رنج می‌برند. اگر شما هم این سندرم را دارید، خطر ابتلای فرزندتان به این سندرم و ابتلا به دیابت نوع 1، 1 در 2 است.

محققان تلاش می‌کنند تا احتمال ابتلا به دیابت در افراد را پیش‌بینی کنند. به‌عنوان‌مثال، اکثر افراد سفیدپوست مبتلابه دیابت نوع 1 دارای ژن‌هایی به نام HLA-DR3 یا HLA-DR4 هستند که با بیماری خود ایمنی مرتبط است.

اگر شما و فرزندتان سفیدپوست هستید و این ژن‌ها را دارید، ریسک ابتلا فرزندتان به دیابت نوع 1 بیشتر است.

ژن‌های مشکوک در سایر گروه‌های قومی کمتر موردبررسی قرارگرفته است، بااین‌حال، دانشمندان بر این باورند که ممکن است ژن HLA-DR7 آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار و ژن هم HLA-DR9 ممکن است ژاپنی‌ها را در معرض خطر قرار دهد.

چطور بفهمیم فرزندان به دیابت ارثی نوع یک مبتلا می‌شوند؟

آزمایش آنتی‌بادی را می‌توان برای کودکانی انجام داد که خواهر و برادر مبتلابه دیابت نوع 1 دارند. این آزمایش، آنتی‌بادی‌های انسولین، سلول‌های جزایر لانگرهانس (در پانکراس) یا آنزیمی به نام گلوتامیک اسید دکربوکسیلاز (GAD) را اندازه‌گیری می‌کند. سطوح بالا این آنتی‌بادی‌ها می‌تواند نشان دهد که خطر ابتلا به دیابت نوع 1 در کودک بیشتر است.

اگر فکر می‌کنید کودک شما ممکن است دیابت نوع 1 داشته باشد، با پزشک اطفال فرزندتان مشورت کنید.

اگر یکی از اعضای خانواده شما مبتلابه دیابت نوع 1 باشد، ممکن است واجد شرایط غربالگری باشید. غربالگری خطر ابتلا به دیابت برای بستگان افراد مبتلابه نوع 1، رایگان است و از یک آزمایش خون ساده برای تشخیص خطر ابتلا به دیابت نوع 1 سال‌ها قبل از ظاهر شدن علائم استفاده می‌شود. اگر در مراحل اولیه دیابت نوع 1 هستید، ممکن است واجد شرایط برنامه پیشگیری هم باشید.

ژنتیک دیابت ارثی نوع 2

دیابت ارثی نوع 2 نسبت به نوع 1، ارتباط بیشتری با سابقه خانوادگی و اصل و نسب دارد و تحقیقات روی دوقلوها نشان داده است که ژنتیک نقش بسیار محکمی در ایجاد دیابت نوع 2 دارد. نژاد هم می‌تواند نقش داشته باشد.

بااین‌حال، ابتلا به دیابت نوع 2 علاوه بر ژنتیک دیابت به عوامل محیطی هم بستگی دارد.

سبک زندگی هم بر ابتلا به دیابت نوع 2 تأثیر می‌گذارد. چاقی معمولاً در سطح خانواده‌ها دیده می‌شود و اعضای یک خانواده، عادات غذایی و برنامه ورزشی مشابهی دارند.

اگر خانوادگی سابقه ابتلا به دیابت نوع 2 را دارید، ممکن است تشخیص اینکه دیابت شما به دلیل عوامل سبک زندگی است یا ژنتیک، کار دشواری باشد. به‌احتمال‌زیاد هر دو عامل دخیل هستند.

بااین‌حال، امید خود را از دست ندهید! تحقیقات نشان می‌دهد که با ورزش و کاهش وزن می‌توان دیابت نوع 2 را به تأخیر انداخت یا از ابتلا به آن پیشگیری کرد.

ریسک ابتلا به دیابت نوع 2 در فرزندان

دیابت نوع 2 در خانواده‌ها دیده می‌شود، زیرا کودکان عادت‌های بد خود را از والدین خود یاد می‌گیرند (مثل رژیم غذایی نامناسب، ورزش نکردن)؛ اما یک مبنای ژنتیکی هم وجود دارد. خبر خوب این است که درست مانند بزرگسالان، می‌توان با تشویق به انتخاب غذای سالم، ورزش و کاهش وزن، دیابت نوع 2 را در جوانان هم به تأخیر انداخت یا از ابتلا به آن پیشگیری کرد.

اگر می‌خواهید درباره انواع دیابت و روش‌های درمانی به‌روز آن بیشتر بدانید، سری مقاله‌های دیابت را در مجله اکوکاردیوگرافی دنبال کنید.

پیشگیری از دیابت ارثی

پیشگیری از دیابت ارثی نوع 1 یا نوع 2 در افرادی که تاریخچه خانوادگی دیابت دارند، می‌تواند با مدیریت عوامل محیطی و انجام تغییرات در سبک زندگی انجام شود. در ادامه تعدادی از اقدامات پیشگیری که ممکن است در کاهش خطر ابتلا به دیابت ارثی مؤثر باشند آمده است:

1.نگه داشتن وزن بدن در محدوده سالم:

 افزایش وزن و چاقی از عوامل اصلی خطر دیابت نوع 2 است. با دنبال کردن رژیم غذایی مناسب و انجام ورزش منظم می‌توانید وزن خود را در محدوده سالم نگه‌دارید.

2. تغذیه مناسب:

مصرف غذاهای سالم با میزان مناسب از کربوهیدرات، چربی‌ها و پروتئین‌ها می‌تواند کمک کند تا میزان قند خون را کنترل کرده و خطر دیابت را کاهش دهد.

3. فعالیت بدنی:

ورزش منظم به مقدار حداقل 150 دقیقه در هفته به کنترل وزن و حفظ سلامتی کمک می‌کند. همچنین، تأثیر مثبتی بر روی مقاومت به انسولین و کنترل قند خون دارد.

4. کاهش استرس:

مدیریت استرس و افکار منفی می‌تواند به کاهش خطر دیابت کمک کند. تمرین‌های آرامشی مانند مدیتیشن و یوگا می‌توانند در این زمینه مفید باشند.

5. بررسی منظم سلامت:

با پیگیری دقیق سلامت و بررسی‌های پزشکی منظم، می‌توان از دیابت به‌موقع پیشگیری کرد و اقدامات درمانی موردنیاز را زودتر شناسایی کرد.

6. تنظیم قند خون:

اگر شما دارای عوارض قند خون بالا یا دیابت نوع 2 هستید، از داروها و توصیه‌های پزشک پیروی کنید تا قند خون خود را در محدوده مطلوب نگه‌دارید.

7. پیگیری تاریخچه خانوادگی:

اگر تاریخچه خانوادگی دیابت دارید، مشورت با پزشک خود در مورد برنامه پیشگیری و آزمون‌های موردنیاز یا همان آزمایش ژنتیک می‌تواند مفید باشد.

توصیه می‌شود که در مورد اقدامات مرتبط با پیشگیری از دیابت با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید یک برنامه متناسب با وضعیت شما ترتیب دهید.

درمان دیابت ارثی

درمان دیابت نوع 1 یا نوع 2، چه ارثی باشد یا ناشی از عوامل دیگر، دارای چند جنبه است. هدف اصلی درمان دیابت ارثی کنترل مقدار قند خون و پیشگیری از عوارض دیابت مثل نوروپاتی پا، عوارض چشمی، عوارض کلیوی دیابت و … است. این فرایند می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. داشتن یک رژیم غذایی دیابتی

مصرف مقادیر مناسب کربوهیدرات، پروتئین، چربی و میوه و سبزی‌های تا حد امکان با توصیه پزشک یا متخصص تغذیه تنظیم می‌شود. رژیم غذایی باید به کنترل مقدار قند خون کمک کند.

2. چکاپ های دوره‌ای منظم

مهم است که تحت نظر پزشک متخصص غدد و همین‌طور گروه‌های مراقبتی دیابت خانه‌های بهداشت قرار بگیرید تا بتوانید داروها و تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی خود را کنترل کنید.

3. مصرف داروهای کنترل قند خون

برخی افراد نیاز به داروهای کنترل قند خون دارند. داروهای انسولین و داروهای خوراکی (مانند متفورمین و دیگلیپتین) معمولاً برای افراد با دیابت نوع 2 تجویز می‌شوند.

4. تزریق انسولین برای دیابت ارثی نوع 1

 افراد با دیابت نوع 1 نیاز به تزریق انسولین دارند تا قند خون خود را کنترل کنند.

5. ورزش و فعالیت بدنی

 ورزش و فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود کنترل قند خون و کاهش وزن کمک کند. پیشنهاد‌ها و تمرینات ورزشی باید با پزشک مشورت شوند.

6. پیشگیری و مدیریت عوارض

دیابت ارثی می‌تواند عوارضی مانند سکته مغزی، نوروپاتی، عوارض پوستی، کلیوی و … به همراه داشته باشد. به همین خاطر مراقبت‌های دیابتی و پیشگیری از عوارض مهم است.

7.  مدیریت استرس و افکار منفی

مشاوره روان‌شناختی ممکن است به مدیریت استرس و بهبود کیفیت زندگی در افرادی که به دیابت ارثی مبتلا هستند کمک شایانی کند.

درهرصورت، بهترین راه برای درمان دیابت ارثی؛ تحت نظر یک گروه ‌درمانی بودن و با مشورت با پزشک متخصص دیابت یا همان غدد است.

خلاصه

دیابت ارثی یک بیماری ژنتیکی است که به وراثت از نسل به نسل منتقل می‌شود. دیابت نوع 1 ارثی نسبتاً نادر است و معمولاً به عوامل ژنتیکی و اتوئیسم پیوندی مثل HLA وابسته است. دیابت نوع دوم پیچیده‌تر است و بیشتر به عوامل متعدد ژنتیکی و رفتارهای محیطی (مانند چاقی و نقص فیزیکی) بستگی دارد. افراد مخاطب این نوع دیابت به انسولین مقاوم هستند. افزایش دانش درباره ژنتیک دیابت، تشخیص و مدیریت مناسب دیابت ارثی از اهمیت بالایی برخوردار است تا از عوارض جدی این بیماری جلوگیری کنیم.