بیماری شریان کاروتید | تشخیص و درمان عارضه عروق کاروتید
بیماری شریان کاروتید در واقع عارضه‌ای است که در اثر انسداد عروق کاروتید ایجاد می‌شود. عروق کاروتید، دو رگ بزرگ در دو طرف گردن هستند. این دو رگ از کاروتید بزرگتر منشعب می‌گردند. وظیفه عروق کاروتید اکسیژن رسانی به مغز است.
سلول‌های مغزی برای انجام متابولیسم به اکسیزن و مواد مغذی نیاز دارند. این مواد به وسیله خون و از طریق عروق کاروتید انتقال می‌یابند.
بیماری عروق کرونر زمانی اتفاق می افتد که رسوبات چربی (پلاک‌ها) باعث انسداد رگ‌های خونی که خون به مغز و سر (مغز کاروتید) می‌رسانند، می‌شوند. انسداد خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش می‌دهد که این یک وضعیت اورژانسی است. علت بروز این عارضه کاهش خون رسانی یا قطع آن به مغز است.
سکته مغزی باعث کاهش اکسیژن رسانی شده و در عرض چند دقیقه، سلول‌های مغزی شروع به مردن می‌کنند. سکته مغزی شایع‌ترین علت مرگ و علت اصلی ناتوانی دائمی است.
بیماری شریانی کاروتید به آرامی پیشرفت می‌کند. اولین علامتی که این وضعیت را نشان می‌دهد می‌تواند یک حمله ایسکمی یا سکته مغزی TIA باشد. TIA کمبود موقتی جریان خون به مغز است.
درمان بیماری قلبی کاروتید معمولاً شامل ترکیبی از تغییرات شیوه زندگی، دارو و گاهی اوقات جراحی است.
علائم بیماری شریان کاروتید
در مراحل اولیه بیماری عروق کاروتید اغلب علائمی ایجاد نمی‌کند. این وضعیت به اندازه کافی برای محروم کردن مغز از خون و ایجاد سکته، جدی است.
علائم و نشانه‌های سکته مغزی یا TIA عبارتند از:
- بی حسی یا ضعف ناگهانی در صورت یا اندام، اغلب تنها در یک طرف بدن است
- مشکل ناگهانی صحبت کردن و فهمیدن
- مشکل ناگهانی دیدن در یک یا هر دو چشم
- سرگیجه ناگهانی یا از دست دادن تعادل
- سردرد ناگهانی و شدید بدون علت شناخته شده
زمان مراجعه به پزشک در اثر بیماری شریان کاروتید
اگر علائم یا نشانه‌های سکته مغزی را یک بار تجربه کرده‌اید، توصیه‌های پزشکی را جدی بگیرید. حتی اگر علائم ناشی از آن موقتی بوده و سریعاً بهبود یافته‌اید. این وضعیت بار دیگر می‌تواند موجب بروز سکته مغزی کامل شود.
اگر فاکتورهای خطرزای بیماری شریان کاروتید را دارید، به پزشک مراجعه نمایید. حتی اگر علائم و نشانه‌های مربوطه را نداشته باشید. پزشک با استفاده از تدابیر و تجربه‌های خود، از شما در مقابل بروز سکته محافظت می‌کند. مراجعه به پزشک در مراحل اولیه بیماری شریان کاروتید قلبی، از بروز سکته مغزی و علائم آن جلوگیری می‌کند.
علل بیماری عروق کاروتید
بیماری شریان کاروتید ناشی از ایجاد پلاک در شریان‌هایی است که خون را به مغز منتقل می‌کنند. پلاک‌ها شامل توده‌های کلسترول، کلسیم، بافت فیبروز و باقی مانده‌های سلولی هستند که در محل آسیب‌های میکروسکوپی داخل شریان، قرار می‌گیرند. این فرآیند آترواسکلروز نامیده می‌شود.
عروق کاروتید که با پلاک‌ها مسدود می‌شوند، سفت و محکم هستند. شریان‌های کاروتید مسدود در تحویل اکسیژن و مواد مغذی به ساختارهای مغزی حیاتی، مشکل دارند.
عوامل خطرزا برای عروق کاروتید
عواملی که خطر ابتلا به بیماری شریان کاروتید را افزایش می‌دهند عبارتند از:
فشار خون بالا
فشار بیش از حد روی دیواره‌های شریانی می‌تواند آنها را تضعیف و آسیب پذیر تر کند.
مصرف تنباکو
نیکوتین می‌تواند پوشش داخلی شریان‌ها را تحریک کند. علاوه بر آن سیگار کشیدن باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌شود.
دیابت
دیابت باعث کاهش توانایی بیمار برای مصرف چربی‌ها شده و خطر ابتلا به فشار خون بالا و آترواسکلروز را افزایش می‌دهد.
چربی خون بالا
سطح بالای کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم و سطوح بالای تری گلیسیرید، منجر به چربی خون و انباشه شدن پلاک‌ها می‌شود.
سابقه خانوادگی
در صورتی که نسل قبلی دارای آترواسکلروز یا بیماری عروق کرونر باشد، خطر ابتلا به بیماری عروق کاروتید بالاتر است.
سن
با افزایش سن، انعطاف پذیری شریان‌ها کم شده و آسیب پذیرتر می‌شوند.
چاقی
وزن بیش از حد، باعث افزایش احتمال ابتلا به فشار خون، آترواسکلروز و دیابت می‌شود.
توقف موقتی تنفس در خواب
توقف تنفس در شب ممکن است خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
کاهش ورزش
این باعث ایجاد شرایطی می‌شود که باعث صدمه به شریان‌ها می‌شود، از جمله:
- فشار خون بالا
- دیابت
- چاقی
عوارض جانبی
بیماری شریان کاروتید، باعث افزایش ۱۰ تا ۲۰ درصدی احتمال ابتلا به سکته مغزی می‌شود. سکته مغزی از جمله بیماری‌هایی است که می‌تواند منجر به آسیب دائمی مغزی و ضعف عضلانی کند. در موارد شدید هم کشنده است.
بیماری شریان کاروتید می‌تواند منجر به سکته مغزی شود:
کاهش جریان خون
یک شریان کاروتید ممکن است از طریق آترواسکلروز دچار محدودیت شود، زیرا خون کافی به بخش مغز نمی‌رسد.
پلاک‌های شکسته
یک قطعه پلاک ممکن است در عروق کوچک مغزی شکسته و موجب انسداد شود. در این صورت موجب کاهش جریان خون به مغز می‌شود.
انسداد با لخته خون
بعضی از پلاک‌ها به صورت وارونه در محل‌هایی از دیواره داخلی رگ قرار می‌گیرند. بدن آن را به عنوان یک آسیب شناسایی کرده و واکنش نشان می‌دهد. سلول‌های خونی به روند اختلال در منطقه آسیب ارسال می‌شوند. در نهایت منجر به بزرگ شدن لخته شده و جریان خون به مغز کاهش می‌یابد. این عارضه موجب سکته مغزی می‌شود.
جلوگیری از بیماری شریان کاروتید
برای جلوگیری یا کند شدن روند پیشرفت بیماری عروق کاروتید، پیشنهادات زیر را در نظر بگیرید:
عدم استعمال سیگار
حفظ وزن سالم
داشتن اضافه وزن به دیگر عوامل خطرزا، مانند فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت و … کمک می‌کند.
کاهش مصرف کلسترول و چربی
مصرف چربی‌های اشباع شده موجب ایجاد پلاک درون رگ‌ها می‌شود.
خوردن انواع میوه‌ها و سبزیجات
حاوی مواد مغذی نظیر پتاسیم، فولات و آنتی اکسیدان ها هستند که در مقابل TIA یا سکته مغزی جلوگیری می‌کنند.
کاهش مصرف نمک
نمک اضافی (سدیم) ممکن است باعث افزایش فشار خون شود. کارشناسان توصیه می‌کنند که بزرگسالان کمتر از ۱۵۰۰ میلی گرم سدیم در روز مصرف کنند.
ورزش منظم
- ورزش می‌تواند فشار خون را کاهش دهد
- میزان کلسترول چربی لیپوپروتئین با چگالی بالا (کلسترول خوب) را افزایش دهد
- سلامت کلی رگ‌های خونی و قلب را بهبود بخشد
- به از دست دادن وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس کمک می‌کند
نحوه تشخیص بیماری عروق کاروتید
پزشک ابتدا با یک معاینه فیزیکی شروع می‌کند.
سپس به صدای رگ‌های کاروتید در ناحیه گردن گوش می‌دهد. وجود صدا در این ناحیه مشخصه شریان مسدود است.
سپس توانایی جسمی و ذهنی بیمار (مانند قدرت، حافپه و گفتار) را می‌سنجد.
توصیه‌های پزشکی برای تشخیص عارضه عروق کاروتید:
- سونوگرافی برای ارزیابی جریان خون و فشار در شریان‌های کاروتید.
- CT یا MRI، برای بررسی سکته مغزی
- CT آنژیوگرافی یا آنژیوگرافی MR که تصاویر بیشتری از جریان خون در شریان‌های کاروتید فراهم می‌کند.
نحوه درمان بیماری شریان کاروتید
هدف در درمان بیماری عروق کاروتید پیشگیری از سکته است. درمان‌های خاص بستگی به میزان انسداد در شریان‌های کاروتید دارد.
اگر انسداد خفیف تا متوسط باشد، پزشک ممکن است توصیه کند:
- تغییر سبک زندگی
- ترک سیگار
- کاهش وزن
- خوردن غذاهای سالم
- کاهش مصرف نمک برای کنترل فشار خون بالا
- ورزش منظم
- مصرف دارو برای کنترل فشار خون و یا کاهش کلسترول
پزشک ممکن است مصرف روزانه آسپیرین یا سایر داروهای کاهش دهنده خون را برای جلوگیری از لخته شدن خون را توصیه کند.
اگر انسداد شدید باشد، یا اگر قبلاً TIA یا سکته مغزی وجود داشته باشد، پزشک ممکن است توصیه به رفع انسدادی رگ نماید؛
آندارترکتومی کاروتید
شایع‌ترین درمان برای بیماری عروق کرونر قلب. پس از برش در جلوی گردن، جراح شریان کاروتید آسیب دیده و پلاک‌ها را از بین می‌برد. در آخر شریان با دو یا چند پیوند بازسازی می‌شود.
عوارض بعد از جراحی:
- در ابتدا کاملاً هوشیار نیستید
- حس درد در قسمت جراحی شده
- بلع غذا در ابتدا موجب ایجاد درد در گردن می‌شود
- ۲ تا ۳ روز بعد جراحی مرخص خواهید شد
- تا سه هفته بعد از عمل نباید جسم سنگین بلند کنید
- از تمامی توصیه‌های مربوط به تغییر سبک زندگی برای کاهش خطر سکته مغزی پیروی نمایید.
آنژیوپلاستی کاروتید و استنت گذاری
در صورتی که شرایط بیمار برای جراحی بالا مساعد نباشد، با بیهوشی موضعی عمل آنژیوپلاستی را انجام داده و استنت گذاری می‌کنند. با ارسال استنت متصل به یک بالون کوچک، انسداد رگ رفع می‌شود. و استنت یا فنر مانع از انسداد مجدد می‌گردد.
در زمان مراجعه به پزشک برای عارضه کاروتید
ممکن است به یک پزشک متخصص در زمینه اختلالات مغز و سیستم عصبی (متخصص مغز و اعصاب) مراجعه کنید.
کارهایی که می‌توانید انجام دهید:
- علائم خود را بنویسید
- فهرستی از تمام داروهای خود، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی تهیه کنید.
- اطلاعات پزشکی کلیدی خود را، از جمله شرایط دیگر را بنویسید.
- هر گونه تغییر در شرایط زندگی و استرس آور را یادداشت نمایید.
- تمامی سؤالات خود را از دکتر بپرسید
- از یک دوست یا همراه برای یادآوری توصیه‌های پزشک کمک بخواهید.
سوالاتی که از دکتر می‌پرسید:
- علت احتمال یبیشتر علایم من چیست؟
- چه نوع آزمایش‌هایی نیاز دارم؟
- چه نوع درمانی لازم است؟
- آیا باید سبک زندگی خود را تغییر دهم؟
سوالاتی که متخصص از شما می‌پرسد:
- آیا علائم و نشانه‌های سکته مغزی مانند ضعف در یک طرف بدن، مشکلات ناگهانی مربوط به دیداری را دارید؟
- وقتی اولین بار علائم را تجربه کردید چقدر طول کشیدند؟
- آیا سیگار می‌کشید؟
- آیا شما به طور منظم ورزش می‌کنید؟
- در یک روز معمولی چه غذاهایی می‌خورید؟
- آیا سابقه خانوادگی بیماری قلبی یا سکته مغزی دارید؟
- آیا علائم آپنه خواب (توقف موقتی تنفس در خواب) را دارید؟
