فشار خون پایین |مکانیسم بدن برای تنظیم کاهش فشار خون
فشار خون پایین یا hypotension، یعنی جریان خون به اندازه کافی به اندامهای بدن نمیرسد. اگر فشار خون پایین باشد اما علائمی نداشته باشد، به خودی خود خطرناک نیست.
علائم فشار خون پایین شامل سرگیجه، سردرد، ضعف و غش کردن است. این علائم زمانی برجسته میشوند که افراد از وضعیت دراز کشیده یا نشسته به موقعیت ایستاده (افت فشار خون آرتواستاتیک) میروند.
فشار خون پایین که موجب جریان نامناسب خون به اندامهای بدن میشود، میتواند باعث سکته مغزی، حمله قلبی و نارسایی کلیه شود. شکل شدیدتر آن حالت شوک است.
علل رایج فشار خون پایین شامل کاهش حجم خون، بیماری قلبی و داروها هستند.
علت فشار خون پایین را میتوان با آزمایشهای خون، مطالعات رادیولوژیکی و آزمایشهای قلبی تشخیص داد و حتی نارسایی قلبی و آریتمی را شناسایی کرد.
درمان فشار خون پایین بعد از تشخیص علت ایجاد کننده آن تعیین میشود.
علائم فشار خون پایین
- احساس سرگیجه
- درد قفسه سینه
- تاری دید
- افزایش تشنگی
- حالت تهوع
فشار خون پایین چیست؟
فشار خون نیرویی است که توسط جریان خون در دیواره عروق خونی ایجاد میشود. خون یکی از نشانههای مهم زندگی یا علائم حیاتی است که باعث ضربان قلب، تنفس و درجه حرارت میشود.
خون از طریق قلب به درون شریانها منتقل شده و پاسخ شریانها به این خون، فشار خون را ایجاد میکند.
عدد فشار خون
فشار خون فرد به عنوان فشار خون سیستولیک / دیاستولیک بیان میشود، به عنوان مثال، ۱۲۰/۸۰٫
فشار خون سیستولیک نشان دهنده فشار درون شریانها؛ به هنگام پمپاژ خون است.
فشار خون دیاستولیک نشان دهنده فشار درون شریانها؛ بعد از انقباض عضله قلب و حالت آرامش آن است.
فشار خون درون شریانها همیشه وقتی که قلب در حال پمپاژ خون است (در حال انقباض) بالاتر از زمانی است که در حال آرامش است.
فشار خون در بزرگسالان
محدوده فشار خون سیستولیک برای اکثر بزرگسالان سالم بین ۹۰ تا ۱۲۰ میلی متر جیوه (mmHg) و فشار خون دیاستولیک طبیعی بین ۶۰ تا ۸۰ میلی متر جیوه است.
دستورالعملهای فعلی تعریف فشار خون طبیعی را به عنوان پایینتر از ۱۲۰/۸۰ تعریف میکند.
فشار خون در طول بارداری کاهش مییابد. فشار خون طبیعی در دوران بارداری ممکن است کمتر از ۱۰۰/۶۰ باشد.
علائم و نشانههای فشار خون پایین چیست؟
هنگامی که فشار خون برای ارسال خون کافی به اندامهای بدن کافی نیست، ارگانها به درستی کار نمیکنند و میتوانند به طور موقت یا دائمی آسیب ببینند.
نشانههای فشار خون پایین ناشی از بیماریها به علت خاص ایجادکننده فشار خون پایین بستگی دارد.
به عنوان مثال، اگر خون ناکافی به مغز وارد شود، سلولهای مغزی اکسیژن و مواد مغذی لازم را دریافت نمیکنند و فرد میتواند دچار سرگیجه، ضعف و حتی غش شود.
شایعترین نشانههای کاهش فشار خون عبارتند از:
- سرگیجه
- ضعف
- کاهش دمای بدن
نشانههای فشار خون پایین به علت شرایط یا بیماریها عبارتند از:
- بیماری قلبی
- بیماری کلیوی
- سخت شدن رگها (آترواسکلروز یا آرترئوسکلسوز)
- آسیب چشم
سکته مغزی
زمانی که فشار خون پایین است، اکسیژن و مواد مغذی به اندازه کافی برای ارگانهای حیاتی مثل مغز، قلب و کلیه فراهم نمیشود، اندامها به طور طبیعی عمل نمیکنند و ممکن است به طور موقت یا دائمی آسیب ببینند.
بیماری قلبی
درد قفسه سینه (نشانه آنژین) و یا حتی یک حمله قلبی ممکن است زمانی رخ دهد که فشار خون کافی برای انتقال خون، به شریانهای عروق کرونر وجود نداشته باشد.
شریان عروق کرونری همان رگ های تغذیه کننده قلب هستند.
عضله قلب ضعیف میتواند باعث آسیب قلب و کاهش میزان خون آن شود. یک علت شایع عضله قلب ضعیف، مرگ بخش وسیعی از عضلات قلب است که به علت یک حمله قلبی بزرگ، یا حمله قلبی کوچکتر ایجاد میشود.
سایر شرایطی که توانایی قلب برای پمپ کردن خون را پایین میآورد، شامل داروهایی است که به قلب آسیب میرسانند.
عفونتهای عضلانی قلب توسط ویروسها (میوکاردیت) و بیماریهای دریچههای قلب مانند تنگی دریچه آئورت که موجب کاهش جریان خون از قلب به شریانها میگردد.
بیماری کلیه
کلیه برای از بین بردن سموم بدن باید ادرار بیشتری دفع کنند. که نیازمند ورود جریان خون بیشتر به درون کلیه است.
شوک
وضعیت تهدید کننده زندگی است که در آن فشار خون پایین پایدار باعث ایجاد آسیب در اندامهایی نظیر کلیه، کبد، قلب، ریه و مغز میشود.
کم آبی و خونریزی
از دست دادن آب بدن در افراد مبتلا به حالت تهوع، استفراغ، اسهال و یا ورزش بیش از حد معمول است که خون را از ارگانهای اصلی به عضلات بیرون میآورد.
مقدار زیادی آب هنگام استفراغ و اسهال از بین میرود، به خصوص اگر فرد مقدار مایعات کافی برای جایگزینی نداشته باشد.
- افراد مبتلا به کم آبی ملایم ممکن است فقط تشنگی و خشکی دهان را تجربه کنند.
- کم آبی شدن متوسط یا شدید ممکن است منجر به کاهش فشار خون اورتواستاتیک شود (به علت سرگیجه یا کم خونی در هنگام ایستادن).
- کم آب شدن طولانی مدت و شدید میتواند منجر به شوک، نارسایی کلیه، اسیدوز (بیش از حد اسید در خون)، کما و حتی مرگ شود.
خونریزی متوسط یا شدید میتواند به سرعت بدن انسان را از بین ببرد و منجر به فشار خون پایین شود.
خونریزی ممکن است ناشی از تروما، عوارض جراحی یا اختلالات گوارشی مانند زخم، تومور یا دیورتیکولوز باشد.
گاهی اوقات خونریزی ممکن است خیلی شدید و سریع باشد، که به سرعت موجب شوک و مرگ میشود.
التهاب شدید ارگانهای داخل بدن مانند پانکراتیت حاد میتواند باعث فشار خون پایین شود.
آمبولی ریه
شرایطی است که خون درون رگ لخته میشود. این لخته در نهایت میتواند خود را به ریه و قلب برساند و در پمپاژ خون از بطن چپ قلب اختلال ایجاد کند..
آیا کاهش فشار خون خطرناک است؟
افرادی که تحت فشار خون پایین هستند خطر ابتلا به سکته مغزی، بیماری کلیوی و بیماریهای قلبی در آنها پایین میآید.
ورزشکاران، افرادی که به طور مرتب ورزش میکنند، افرادی که وزن ایده آل بدن را حفظ میکنند و افراد غیر سیگاری دارای فشار خون پایین هستند.
فشار خون پایین، مطلوب است تا زمانی که بدون علائم باشد و برای ارگانهای بدن آسیب رسان نباشد.
فشار خون چگونه کار میکند؟
هنگامی که قلب در حال آرامش است (دیاستول)، بطن چپ قلب با خونی که بعد از تبادلات گازی از ریهها میآید، پر میشود.
بطن چپ سپس منقبض میشود و خون را به شریانها منتقل میکند (سیستول).
فشار خون در شریانها در هنگام انقباض بطن (فشار سیستولیک) بالاتر است؛ زیرا خون به صورت فعال در داخل رگها منتقل میشود.
هنگام آرامش بطن (فشار دیاستولیک)، فشار خون درون شریانها، کاهش مییابد.
نبضی که ما به هنگام قرار دادن انگشت برروی رگ روی مچ احساس میکنیم، ناشی از انقباض بطن چپ و خروج خون است.
فشار خون توسط دو عامل تعیین میشود:
۱) مقدار خونی که توسط بطن چپ قلب به داخل شریانها پمپ میشود.
۲) مقاومت در برابر جریان خون ناشی از دیوارههای آرترول (شریانهای کوچکتر).
فشار خون بالا
به طور کلی، اگر خون بیشتر به شریانها پمپ شود و یا اگر رگها باریک و سفت باشند، فشار خون بالا میرود.
رگهای خونی ممکن است که تنگتر شوند اگر، عضلات اطراف آنها منقبض شوند.
همچنین رگها ممکن است در هنگامی که بیماران سالخورده مبتلا به آترواسکلروز هستند، سخت و تنگ شوند.
فشار خون پایین
اگر خون کمتری به داخل شریانها تزریق شود و یا اگر آرترئول ها بزرگتر و انعطاف پذیرتر باشند؛ مقاومت کمتری نسبت به جریان خون دارند، فشار خون پایین میآید.
مکانیسم بدن برای تنظیم جریان خون
بدن دارای مکانیسم برای تغییر یا حفظ فشار خون و جریان خون است.
حسگرهایی هستند که فشار خون را در دیوارههای شریانها تشخیص میدهند و سیگنالهایی را به قلب، آرترول ها، رگها و کلیه میفرستند که سبب تغییرات در فشار خون میشوند.
راههای مختلفی وجود دارد تا فشار خون خروجی از قلب به مغز، مقدار خون موجود درون رگها و حجم خون را تنظیم کرد.
عملکرد رگها
زمانی که رگها منبسط میشوند، خون بیشتری درون رگها دخیره میشود.
در نتیجه خون کمتری برای پمپ کردن، درون قلب وجود دارد.
با کم بودن خون درون قلب، خون کمتری پمپاژ میشود، که باعث کاهش فشار خون درون شریانها میشود.
کلیه
کلیه میتواند با افزایش یا کاهش میزان ادرار تولید شده، به تغییرات فشار خون پاسخ دهد.
ادرار عمدتاً آبی است که از خون خارج میشود.
وقتی کلیه ادرار بیشتری تولید میکند مقدار (حجم) خونی که شریانها و رگها را پر میکند کاهش مییابد و این نیز باعث کاهش فشار خون میشود.
در مقایسه با مکانیسمهای دیگر برای تنظیم فشار خون، تغییرات در تولید ادرار به آرامی در طول ساعتها و روزها تأثیر میگذارد.
مکانیسمهای دیگر در چند ثانیه مؤثر هستند.
به عنوان مثال، حجم خون کم به علت خونریزی (مانند زخم خونریزی در معده و یا انسداد شدید در اثر آسیب) میتواند فشار خون را کاهش دهد.
بدن به سرعت به فشار خون پایین پاسخ میدهد که همه میتوانند فشار خون را افزایش دهند:
- ضربان قلب افزایش مییابد که در اثر آن انقباض قلب هم بیشتر شده و خون بیشتری را پمپ میکند.
- رگها خون را برای پمپ خون بیشتر به قلب باز میگردانند.
- جریان خون به کلیهها، برای کاهش شکل گیری ادرار ،کاهش مییابد. در نتیجه حجم خون درون شریانها و رگها افزایش مییابد.
این واکنشهای انطباق، فشار خون را در محدوده طبیعی نگه میدارد.
مگر اینکه از دست رفتن خون خیلی شدید باشد که این پاسخها سرکوب میشوند.
داروهای درمان فشار خون پایین
- مسدود کنندههای کانال کلسیم
- مسدود کنندههای بتا
- دیگوکسین (Lanoxin)
بعضی از افراد سالخورده به این داروها بسیار حساس هستند. زیرا ممکن است که ضربان قلب را در این افراد بیشتر از حد معمول افزایش دهند.
در بعضی افراد، ضربان قلب حتی با دوزهای کمی از این داروها خطرناک میشود.
الکل و مواد مخدر همچنین میتواند باعث فشار خون پایین شود.
نحوه تشخیص فشار خون پایین
- اندازه گیری فشار خون
- اندازه گیریهای الکترولیت خون
- کشتهای خون و ادرار
- مطالعات رادیولوژی مانند اسکن قفسه سینه، سونوگرافی شکمی و اسکن کامپیوتری توموگرافی (CT یا CAT)
- الکتروکاردیوگرام (EKG)
- ضبط هولتر مانیتور