روماتیسم قلبی چه بیماری است؟| چگونه از آن پیشگیری کنیم؟

روماتیسم قلبی نوعی بیماری مزمن قلبی است. این عارضه به دو صورت کوتاه مدت (حاد) و بلند مدت (مزمن) رخ می‌دهد. همانطور که می دانید علت این بیماری، تب روماتیسم است.

یک یا تعدادی دریچه قلبی را تحت تأثیر قرار دهد.

این عارضه موجب التهاب قلب می‌شود.

در صورتی که این بیماری حاد شود، علائم آن باقی می‌ماند.

جریان خون ممکن است بر اثر تنگی یا التهاب دریچه‌هایی که فعالیت خوبی ندارند، مسدود شود.

در این حالت بخاطر اختلال در فعالیت قلب، نیاز به عمل جراحی قلب است.

این عمل جراحی پر هزینه بوده و در اکثر کشورها در دسترس نیست.

روماتیسم قلبی چه بیماری است؟

 

تب روماتیسم هم نوعی بیماری التهابی است. بر روی بافت‌های هم بند بدن، بخصوص قلب، مفصل، پوست و مغز تأثیر گذار است. این بیماری به عنوان یک عفونت استرپتوکوک شروع می‌شود.

گفته شد که این بیماری بر روی بافت‌های مختلف قلب مثل پریکارد و اندوکارد تأثیر گذار است. اما بیشترین علائم را در قسمت دریچه‌ها مثل دریچه میترال خواهیم دید. این بیماری بعد از سال‌ها علائم خود را بروز می‌دهد.

هر فردی در هر سنینی این بیماری را ممکن است داشته باشد. شیوع این بیماری در کودکان زیر ۱۴ سال بیشتر بوده و معمولاً از یک گلو درد ساده شروع می‌شود.

حتماً با اولین علائم، کودک را نزد پزشک برده و تست عفونت گرفته شود. در مراحل اولیه این بیماری با آنتی بیوتیک و پنی سیلین قابل درمان است.

اگر این بیماری در سنین کودکی تا نوجوانی بروز نماید. از آنتی بیوتیک ها بصورت روزانه تا سن ۲۵-۳۰ سالگی برای جلوگیری از عود مجدد استفاده می‌کنند.

عدم درمان تب روماتیسم

در صورتی که روماتیسم قلبی درمان نشود، نارسایی قلبی را ایجاد می‌کند.

افراد مبتلا به آن در معرض آریتمی، سکته مغزی، اندوکاردیت و … هستند.

این شرایط باعث ناتوانی شدید، کاهش کیفیت زندگی و در جوانان باعث مرگ زودرس می‌شود.

عمل جراحی می‌تواند تا حدودی عمر را طولانی کند.

اما بیماری روماتیسم قلبی را درمان نمی‌کند. هر چند که این عمل هم پر هزینه بوده و در هر کشوری در دسترس نیست.

بیماری تب روماتیسم در کشورهای جهان سومی بیشتر شایع شده است. این کشورها هم از نظر امکانات بهداشتی در سطح ضعیفی قرار دارند.

بیماری‌های قلبی و عروق از بیماری‌های مزمن، ناتوان کننده و گاه مرگ آور هستند.

اما با همه این موارد، می‌توان از این بیماری‌ها ۱۰۰ درصد پیشگیری کرد.

علائم بیماری روماتیسم قلبی

علائم مربوط به این بیماری ممکن است سال‌ها ظاهر نشود. زمان ظهور آن بستگی به شدت علائم مربوط به دریچه‌های قلب و نوع آن‌ها دارد.

اکثر افراد مبتلا به بیماری روماتیسم قلبی، صدای بلندی در قلبشان بوجود می‌آید. این صدا با استتوسکوپ قابل شنیدن است. این علائم، علائم آریتمی هستند.

علائم مربوط به این بیماری از حالت متوسط تا شدید ممکن است متفاوت باشد.

• درد در ناحیه قفسه سینه
• تنگی نفس
• در اثر فعالیت بدنی ضعف و خستگی شدید و تورم پاها

علائم تب روماتیسم حاد چیست؟

شایع‌ترین علائم تب روماتیسم حاد عبارتند از:

تورم و درد: قرمزی و گرما که در مفصل بزرگتر مانند زانو، مچ دست و پا یا آرنج دیده می‌شود.

تب: تب سرد و گرم که مانند علائم آنفولانزا و سرما خوردگی احساس می‌شوند.

تشنج: حرکات غیرقابل کنترل بدن و چشم‌ها

مشکلات پوستی: وجود تومورهای کوچک زیر پوستی

مشکلات قلبی: با تورم قلب درد در ناحیه قفسه سینه بوجود می‌آید. در صورتی که این بیماری شدت یابد باعث نارسایی قلبی می‌شود.

همه افراد مبتلا به بیماری روماتیسم قلبی، تمامی علائم گفته شده را ندارند. اما اغلب حال ناخوشی داشته و نیازمند به بستری شدن هستند.

چه کسانی در معرض خطر این بیماری هستند؟

امروزه کشور استرالیا بالاترین درصد افراد مبتلا به این بیماری را دارد. اما افرادی که در اقیانوس آرام و جزایر اطراف آن زندگی می‌کنند، بیشتر مبتلا می‌شوند.

به طور کلی می‌توان گفت که کشورهای جهان سومی از این عارضه مملو شده‌اند. حال آنکه در کشورهای اروپایی و آمریکا درصد این بیماری صفر است.

 طیف مبتلایان به روماتیسم قلبی

قسمت اول طیف مبتلایان: اغلب کودکان ۵ تا ۱۴ ساله هستند. گرچه قسمت عود شده این بیماری در افراد ۴۰ ساله نمایان می‌شود.

همچنین شیوع روماتیسم در زنان بیشتر از مردان مشاهده می‌شود.

علت شیوع روماتیسم

شرایط محیطی، یکی از عوامل اصلی این بیماری است.

سوء تغذیه و فقر از عوامل دیگر است. افرادی که بیشتر در معرض باکتری استرپتوکوکی قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض ابتلا هستند.

این باکتری از طریق مایعات مخاطی و دیگر مایعات بدن گسترش می‌یابد.

همچنین روماتیسم قلبی به سادگی از فردی به فرد دیگر از طریق تنفس و سرفه قابل انتقال است.

این بیماری بعد از ابتلا به عفونت گلو درد استریتوکوک، حدود ۲ هفته بعد ایجاد می‌شود.

ژنتیک افراد هم در ابتلا به این بیماری بی تأثیر نیست. هرچند شواهدی مبنی بر آن وجود ندارد. اما دانشمندان در حال بررسی خطر ژنتیکی ابتلا به این بیماری هستند.

فقط برخی از سویه‌های باکتری‌های استرپتوکوک گروه A قادر به ایجاد این بیماری هستند.

گونه‌ای از این باکتری‌ها S. pyogenes از دسته باکتری‌های گرم مثبت، هوازی، کوکی است و غیر اسپور تشکیل می‌دهند. این باکتری‌ها دارای شکل‌های مستعمر و زنجیره‌ای هستند.

چگونه از بیماری تب روماتیسم جلوگیری می‌شود؟

پیشگیری از این بیماری مانند بیماری‌های مختلف دیگر، همانند سرطان در مراحل مختلف انجام می‌شود.

پیشگیری ابتدائی:

این مرحله به منظور به حداقل رساندن عوامل خطر زا برای یک بیماری در جمعیت و اجتماع است. با بهبود شرایط محیطی، اقتصادی، اجتماعی و رفتاری می‌توان باعث کاهش عفونت استرپتوکوک گروه A شد.

نمونه‌های این عمل بهبود وضعیت مسکن و کاهش جمعیت است.

پیشگیری اولیه:

هدف از این مرحله، جلوگیری از ابتلا به عوامل ایجاد کننده این بیماری التهابی است.

در کشورهای مختلف اینکار متفاوت است.

اغلب پیشگیری اولیه شامل تشخیص زود هنگام عفونت استرپتوکوک گروه A در افرادیست که بیشتر در معرض این بیماری‌اند. کودکان ۵ تا ۱۴ ساله.

درمان افراد با آنتی بیوتیک ها، معمولاً از پنی سیلین استفاده می‌شود.

اینکار از انتقال بیماری به افراد دیگر جلوگیری می‌کند. همچنین، به بدن فرد مبتلا به بیماری کمک می‌کند که واکنش ایمنی را بروز نماید.

پیشگیری ثانویه:

این مرحله به تشخیص زود هنگام بیماری و اقدامات پیشگیرانه ابتلای مجدد و بدتر شدن حال بیمار اشاره می‌کند. در این مرحله سعی می‌کنند از تب روماتیسم جلوگیری کنند تا منجر به روماتیسم قلبی نشود.

استفاده از بنز ادین پنیسیلین به صورت منظم در دو سطح اجتماعی و جمعیتی مؤثر و مقرون بصرفه است. این مرحله برای افرادی که سابقه تب روماتیسمی حاد و بیماری روماتیسم قلبی را دارد، توصیه می‌شود. به‌طور منظم پنی‌سیلین را به افراد گفته‌شده تزریق می‌کنند.

این مرحله باید شامل استراتژی‌هایی باشد با هدف:

•  بهبود پیشگیری و مراقبت از بیمار
•  ارائه آموزش صحیح
• هماهنگی خدمات درمانی و بهداشتی
• حمایت از منابع

پیشگیری از ثبات:

این مرحله شامل کاهش علائم این بیماری است. مثل به حداقل رساندن معلولیت و جلوگیری از مرگ زود رس.

نمونه کارهای این مرحله به جراحی قلب، دارو برای کنترل نارسایی قلبی و جلوگیری از سکته مغزی می‌توان اشاره کرد.

جایگزین‌هایی برای تزریق:

قرص‌های پنی سیلین را می‌توان برای دو دوره مصرف نمود.

این قرص‌ها برای افرادی که مشکلات خونریزی قابل توجهی در رابطه با تزریق دارند، توصیه می‌شود. دو عدد قرص در هر روز جایگزین آن است.

استفاده از قرص‌های اریترومایسین برای افرادی توصیه می‌شوند که نسبت به پنی سیلین حساسیت دارند.

این افراد برای جلوگیری از آلرژی به پنی‌سیلین می‌توانند از اریترومایسین استفاده کنند.

طول درمان به عوامل مختلفی مثل سن، شدت روماتیسم قلبی و میزان آسیب دیدگی قلب بستگی دارد. حداقل طول درمان معمولاً ۱۰ سال است.

تشخیص تب حاد روماتیسم

در حال حاضر هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد.

تشخیص، تصمیم پزشک، بر اساس ارزیابی بالینی و شناسایی نشانه‌هایی است که همراه بیماری است.

درواقع تشخیص درست این بیماری، به پزشک معالج و تجربه‌های آن بستگی دارد. اما معمولاً برای آن از آزمایش مربوط به اکوکاردیوگرافی استفاده می‌شود. اکو داپلر در انواع اکو برای این مورد کاربرد ویژه‌ای دارد.

در اکوکاردیوگرافی

با این تست متخصص پروبی را که به دستگاه اکو متصل است، بر روی قفسه سینه بیمار حرکت می‌دهد.

با این کار، امواج التراسوندی که پروب تولید می‌کند. به سمت بافت‌ها منتشر می‌شود.

امواج با عبور از هر لایه کم انرژی تر شده و نهایتاً انرژی خود را از دست می‌دهند.

با هر بار از دست دادن انرژی بخشی از امواج بازتابیده می‌گردند.

در آخر این امواج توسط پروب جمع‌آوری‌شده و به دستگاه منتقل می‌شود.

با تحلیل این امواج به نتایجی می‌رسند.

این نتایج شامل تصاویری زنده از بافت قلب و عروق است.

بنابراین در این تست می‌توانند هرگونه التهاب و نارسایی در قسمت بافت قلب و دریچه‌های آن را تشخیص دهند.

نشانه‌های بیماری شامل دو دسته‌اند:

• نشانه‌های عمده
• نشانه‌های جزئی

نشانه‌های عمده به‌شدت با روماتیسم قلب در ارتباط‌ اند.

آنها شامل تورم قلب، درد و قرمزی مفاصل، حرکات غیرقابل‌کنترل بدن و صورت و توده‌های کوچک زیرپوست است.

از علائم جزئی برای کمک به تشخیص بیماری استفاده می‌شود. مثل تب، درد شکم، آزمایش خون و تغییرات الکتروکاردیوگرام قلب.

مدیریت بیماری تب روماتیسم

افراد مبتلا به تب روماتیسمی حاد، باید بلافاصله به یک متخصص مراجعه کنند.

درصورتی‌که افراد در مناطق دورافتاده هستند، پزشک درمانگر باید با متخصص تماس بگیرد.

افراد باید با مشاهده نشانه‌ها و علائم بیماری، سریعاً به بیمارستان مراجعه کنند.

با بستری شدن ارزیابی کلی برای بیماری صورت می‌گیرد.

در این صورت می‌توان کارهای مربوط به پیشگیری را در اسرع وقت انجام داد.