تفسیر اکوکاردیوگرافی | هر چیزی که باید درباره اکو و کاربرد آن بدانید

بسیاری از افراد نام اکوکاردیوگرافی را شنیده‌اند.

اما واقعاً اکوکاردیوگرافی چیست؟ یک عمل؟ یک آزمایش؟

برای کدام بیماری تجویز می‌شود؟ اصلاً برای بیماری تجویز می‌شود یا صرفاً یک آزمایش ساده است؟ تعریف و تفسیر اکوکاردیوگرافی چیست؟

در ابتدای مقاله و قبل از این‌ که به تفسیر اکوکاردیوگرافی بپردازیم، لازم است که درباره مخترع و پدر این علم توضیح مختصری ارائه دهیم:

پدر اکوکاردیوگرافی

پزشک سوئدی اینگ ادلر (Inge Edler) به‌ عنوان پدر اکوکاردیوگرافی شناخته می‌شود.

این پزشک در سال ۱۹۱۱ متولد شد و در سال ۲۰۰۱ از دنیا رفت. ادلر مدرک پزشکی خود را از دانشگاه Lund واقع در سوئد دریافت کرد.

این پزشک، نخستین کسی بود که از تکنیک عکس‌برداری فراصوت برای تشخیص بیماری‌های قلبی استفاده کرد.

دکتر ادلر در سال ۱۹۵۳ نخستین دستگاه اکوکاردیوگرافی را با استفاده از رفلکتوسکوپ فراصوت ساخت.

تفسیر اکوی قلب – تعریف و درک مفهوم اکوکاردیوگرافی

هدف ما در این مقاله این نیست که چگونگی انجام اکوی قلب را توضیح دهیم، بلکه مقصود ما فهمیدن و درک پتانسیل‌ها و محدودیت‌های این آزمایش است.

اما قبل از تفسیر اکوکاردیوگرافی، بایستی چند اصطلاح را در این‌باره بدانیم:

• امواج فراصوت امواجی هستند که فرکانس آن‌ها بیش‌تر از محدوده شنوایی انسان است (بیش‌تر از ۲۰ کیلوهرتز یا ۲۰ هزار هرتز).
• برای تصویربرداری قلب، امواج فراصوتی در محدوده ۴-۷ مگاهرتز استفاده می‌شود.
• برای عکس‌برداری درون‌ عضله‌ای به فرکانس بیش از ۳۰ مگاهرتز نیاز داریم.
• این امواج در داخل «پروب‌های امواج فراصوت» و با کریستال‌های پیزو الکتریک که با استفاده از پالس‌های الکتریکی تحریک می‌شوند، ساخته می‌شوند.

این عمل باعث تحریک کریستال‌ها برای آزاد کردن امواج صوتی می‌شود.

تصویربرداری فراصوت

نکته مهمی که در عکس‌برداری فراصوت وجود دارد این است که بیش‌تر این امواج توسط بدن انسان جذب می‌شوند.

این‌ها امواجی هستند در خطوط انتقال مابین بافت‌های مختلف باقی می‌مانند و در این بافت‌ها پخش می‌شوند.

علاوه‌ بر این‌ زمانی‌ که این امواج منتشر می‌شوند توسط ترانسفورماتور شناسایی شده و عملیات کشف اطلاعات آن‌ها شروع می‌شود.

پس از این مرحله ترانسفورماتور تصاویر مشخصی را نمایش می‌دهد.

هرچه فرکانس امواج فراصوتی بیش‌تر شود، نفوذ آن‌ها در بافت‌های بدن کاهش می‌یابد و رزولوشن تصاویر افزایش می‌یابد

• اکوکاردیوگرافی می‌تواند برای تشخیص ناهنجاری‌های قلب، تعیین شدت بیماری قلب و در نتیجه درمان آن به‌ کار برود.
• از طریق اکوکاردیوگرافی می‌توان بیماری‌های مربوط به دریچه‌های قلب، ماهیچه و غشاء خارجی قلب را پیدا کرد.
• اکوکاردیوگرافی حقایق بسیار دقیقی از ساختار قلب، از جمله اندازه و شکل دریچه‌های آن بازگو می‌کند.

همچنین عملکرد دریچه‌های قلب، عملکرد انبساط و انقباض قلب و جریان خون درون قلبی را می‌سنجد.

• ادغام علوم پزشکی و امواج فراصوت، به متخصص اجازه می‌دهند تا تشخیص بیماری یا ناهنجاری قلب راحت‌ و بی‌خطر باشد.
• اندازه دهلیز و بطن قلب یک شرط مهم در ارزیابی نوع بیماری قلبی در اکوکاردیوگرافی است.
• در مقایسه با دیگر تکنیک‌های عکس‌برداری، اکوکاردیوگرافی سریع‌تر انجام می‌شود، برای بیمار مشکل و اضطراب کم‌تری به‌وجود می‌آورد و هزینه آن نیز نسبتاً ارزان است.

سه حالت اصلی برای عکس‌برداری از قلب وجود دارد:

• عکاسی دو بُعدی (۲D)
• عکاسی M-Mode
• عکاسی داپلر

تفسیر اکوکاردیوگرافی دو بُعدی ۲D

عکاسی اکوکاردیوگرافی، وابستگی زیادی به عکس‌برداری دو بُعدی دارد.

دلیل آن هم این است که این نوع عکاسی به پزشک اجازه می‌دهد تا بی‌درنگ ساختار قلب را به‌ صورت بخش – بخش تماشا کند.

این نوع اکو برای تشخیص آناتومی غیرطبیعی یا حرکت غیرمعمول ساختمان اندام به‌ کار می‌رود.

معمول‌ترین استفاده این نوع اکو، محور بلند جناغی، محور کوتاه جناغی و دید اپیکال است.

از اکوی قلب دوبُعدی در معده، زیر دنده و شکاف فوق جناغی نیز استفاده می‌کنند.

تفسیر اکوکاردیوگرافی M-Mode

عکاسی M-Mode، تصاویر تک بُعدی تولید می‌کند و برای اندازه‌گیری بسیار مناسب است.

این روش، عکس‌های “موقتی” و “فضایی” تولید می‌کند.

رزولوشن این عکس‌ها از تصویر برداری دو بُعدی بیش‌تر است؛ چرا که تمرکز آن تنها بر روی یکی از این دو بُعد است.

تفسیر اکوکاردیوگرافی داپلر

برای درک بهتر سرعت حرکت خون در رگ‌ها، می‌توان آن را با تغییرات فرکانس میان امواج صوتی فرستنده و گیرنده رادیویی مقایسه کرد.

در امواج فراصوت قلب، داپلر در سه حالت استفاده می‌شود:

• داپلر موج مداوم (CW)
• داپلر موج جهنده (PW)
• نقشه‌برداری گردش رنگ (CFM)

داپلر موج مداوم (CW)

داپلر موج مداوم، داپلری بسیار حساس است.

این داپلر سرعت گردش خون را در تمام طول امواج فراصوت به‌طور کُلی اندازه می‌گیرد.

اما داپلر موج مداوم به‌دلیل این‌که سرعت جریان خون را در یک عمق خاص نمی‌سنجد، نمی‌تواند نتایج را در یک نقطه جمع‌آوری کند.

از این نوع داپلر برای تشخیص شدت تنگی مجرای دریچه قلب یا شدت برگشت خون با استفاده از ارزیابی شکل یا تراکم خروجی استفاده می‌شود.

داپلر موج جهنده یا پالس‌دار (PW)

این نوع داپلر برای اندازه‌گیری سرعت خون در یک نقطه خاص استفاده می‌شود.

از داپلر پالس‌دار در ارزیابی جریان خون در بطن چپ، انتقال‌های درون‌قلبی و تشخیص دقیق گردش خون در روزنه‌های دریچه‌ها به‌ کار می‌رود.

نقشه‌برداری گردش رنگ (CFM)

CFM با اضافه کردن الگوی رنگی به یک تصویر دو بُعدی، سرعت خون و جهت آن را اندازه می‌گیرد.

معمولاً جریان خونی که به سمت ترانسفورماتور می‌رود به رنگ قرمز، خونی که از آن دور می‌شود به رنگ آبی و جریان خون‌هایی که سرعت بیش‌تری دارند، با سایه‌های روشن‌تر مشخص می‌شوند.

تفسیر اکوکاردیوگرافی در بی‌نظمی ضربان قلب

هرگونه اختلال در توالی عملکرد ماهیچه قلب، بی‌نظمی در ضربان قلب را به دنبال دارد.

این اختلال ممکن است دلالت بر بیمار بودن ساختار قلب داشته باشد و موجب ایجاد عوارض جانبی قابل توجه قلبی عروقی شود.

این عوارض، حتی ممکن است باعث سکته قلبی و مرگ شوند.

نقش اکوکاردیوگرافی، مدیریت بی‌نظمی ضربان قلب و تمرکز بر انقباض بی‌نظم رشته‌های عضلانی دهلیز و بطن چپ است.

اکو می‌تواند بی‌نظمی در ضربان قلب را تشخیص دهد؛ در نتیجه می‌توان از آن برای پیش‌بینی انواع بیماری‌ها استفاده کرد.

تفسیر اکوکاردیوگرافی در سکته قلبی

تحقیقات نشان داده‌اند که انسداد رگ‌ها توسط یک جسم، گام مهمی در تشخیص درمان بیمار است.

دلیل آن هم این است که این جسم، باعث ایجاد کم‌خونی مقطعی می‌شود.

انسداد رگ‌های قلبی توسط یک جسم، به احتمال ۱۵ الی ۳۰ درصد باعث سکته قلبی می‌شود.

سکته‌های قلبی معمولاً بسیار سخت و شدید هستند و احتمال عود کردن و مرگ زیاد است.

اختلالات دیگر قلب مانند انقباض بى‌نظم رشته‌هاى عضلانى، خون لخته شده در بطن، اختلال دریچه‌های قلبی، تومورهای قلبی و نقص ساختار قلب نیز می‌توانند باعث سکته قلبی شوند.

اکوکاردیوگرافی (هم قفسه سینه و هم از راه مری) به طور وسیع در جمع‌آوری اطلاعات و تکنیک‌های جامع مربوط به این بیماری‌ها استفاده می‌شود.

تفسیر اکوکاردیوگرافی در بیماری‌های بدخیم

تخمین‌ها نشان می‌دهند که در جهان از هر ۵ نفر، ۲ نفر در طول زندگی خود، به بیماری سرطان (خوش‌خیم یا بدخیم) مبتلا می‌شوند.

عوامل زیادی بر افزایش شیوع بیماری‌های بدخیم مانند سرطان دخیل هستند.

اکوکاردیوگرافی تکیه‌گاه اصلی قلب است؛ چراکه قبل، حین و بعد از تشخیص یا درمان بیماری‌ها، هم‌چنان همراه بیمار خواهد بود

 

دستگاه‌های اکوکاردیوگرافی به اندازه گوشی موبایل

دستگاه‌های اکوکاردیوگرافی در طول زمان کوچک‌تر شده‌اند، در حالی‌که عملکرد آن‌ها بهتر شده است.

در طول زمان، دستگاه‌هایی که به‌ صورت دستی با آن‌ها کار می‌شود، به اندازه یک گوشی موبایل شده‌اند.

این اندازه کوچک، انقلابی در تصویربرداری قلب به‌ وجود آورده‌ است؛ به‌ طوری‌ که برای اولین بار از زمان اختراع این دستگاه، از آن به‌عنوان «گوشی طبی واقعی» نام می‌برند.

کاربردهای اکو

اکوی قلب ارزان‌ترین و بی‌خطرترین روش برای تصویربرداری آناتومی قلب است.

بیش‌تر متخصصین از اکو برای ارزیابی اختلال عملکرد بطن چپ (LV) استفاده می‌کنند.

اکو برای جلوگیری از گرفتگی رگ بر اثر لخته شدن خون و مشخص کردن دریچه‌هایی که به‌ درستی کار نمی‌کنند، به‌کار می‌رود.

تجویز اکوکاردیوگرافی

این آزمایش در صورتی تجویز می‌شود که:

• سوفْل قلب داشته باشید. سوفل قلب به صداهای غیرعادی قلب گفته می‌شود که در اثر گردش متلاطم خون در بدن ایجاد می‌شود.

سوفْل قلب معمولاً نتیجهٔ تنگ شدن یا نشتی داشتن دریچه‌های قلب یا وجود گذرگاه‌های غیرعادی در نزدیکی قلب است که خون در آن‌ها جریان یافته است.

• دچار حمله قلبی شده باشید.
• در ناحیه قفسه سینه دردهای بی‌دلیل داشته باشید.
• درد مفاصل یا رماتیسم شدید داشته باشید.
• بیماری قلبی مادرزادی داشته باشید.
• قدرت پمپاژ قلب شما نیاز به بررسی داشته باشد.
• جریان خون شما حالتِ برگشتی داشته باید؛ یعنی خون به سمت دریچه‌های قلب بازگردد.
• دریچه‌های قلب شما بسیار نازک باشد (تنگی مجرا داشته باشید).
• در اطراف دریچه‌های قلب شما تومور یا غده عفونی وجود داشته باشد.
• غشاء خارجی قلب شما دچار مشکل شده باشد.
• رگ‌های اصلی بدن که به قلب وارد و از آن خارج می‌شوند، دچار مشکل شده باشند.
• محفظه‌های قلب شما دچار لختگی خون شده باشند.
• در بین محفظه‌های قلب شما، حفره‌های غیرعادی مشاهده شود.

استفاده بیش از حد اکوکاردیوگرافی

جامعه پزشکان توصیه می‌کنند که از اکوکاردیوگرافی برای تشخیص اولیه بیماری قلبی استفاده کنند.

یعنی زمانی‌ که تغییراتی در وضعیت سلامتی بیمار رخ می‌دهد و یا زمانی‌که برای تغییر نوع درمان بیماری، می‌خواهند اطلاعات جدیدی به‌ دست آورند.

پزشکان استفاده متوالی از اکو را توصیه نمی‌کنند.

مخصوصاً زمانی‌که در وضع سلامتی بیمار هیچ تغییری رخ نداده، به‌ هیچ‌ عنوان نباید دوباره اکوکاردیوگرافی انجام داد.

یک نمونه از استفاده مفرط از اکو در زمانی‌ که نیازی به آن نیست، ابتلا به بیماری سست شدن حداقل یکی از دریچه‌های قلب است.

در این مورد، بیماران سال‌ها بدون هیچ‌گونه علامتی از بیماری زندگی می‌کنند، تا این‌ که وضعیت قلب آن‌ها وخیم‌تر می‌شود و در نتیجه دچار حمله قلبی می‌شوند.

نکات قابل‌ توجه تفسیر اکو

• بطن راست: برخی آزمایشگاه‌ها بطن راست را در صورت نرمال بودن وضعیت، بررسی نمی‌کنند؛ مگر این‌که به آن اشاره شده باشد.
• عدم کار کردن انبساط قلب: یکی از علل نارسایی قلب است که نیازی به اکوکاردیوگرافی برای تشخیص آن نیست. اگر مضنون هستید، آن را در فرم بیمارستان وارد کنید.
• سکته و نارسایی لحظه‌ای خون به ماهیچه قلب: ممکن است دلیل این‌ها لختگی خون باشد. اکوکاردیوگرافی می‌تواند در تشخیص آن کمک کند.

درباره اکو بیش‌تر بدانیم

برای دریافت اطلاعات بیش‌تر درباره اکوکاردیوگرافی، می‌توانید از پزشک خود سوالاتی بپرسید:

• در قلب من به دنبال چه چیزی می‌گردید؟
• چرا به‌ جای یک آزمایش دیگر، این آزمایش را به من تجویز می‌کنید؟
• جهت آماده شدن برای این آزمایش چه کاری باید انجام دهم؟
• چه ‌زمانی از نتایج آزمایش با خبر می‌شوم؟