بیماری قلبی مادرزادی | علت نقص مادرزادی قلبی و درمان آن
بیماری قلبی مادرزادی یا نقص مادرزادی قلب یک اختلال قلب در هنگام تولد است. ممکن است علائم خاصی را به همراه داشته باشد. یا دوره بروز بیماری مدت‌ها بعد از تولد باشد. بنا به شدت بیماری علائم و درمان متفاوتی هم دارد.
این بیماری ممکن است در قسمت‌های مختلف قلب ایجاد شود:
- دیواره‌های قلب
- دریچه‌های قلبی
- رگ‌های خونی
بیماری قلبی مادرزادی دارای انواع مختلف است. انواع آن ممکن است از یک مشکل ساده که گاهی بدون علائم است، تا مشکلات پیچیده‌ای که دارای علائم شدید و گاه تهدیدکننده هستند، متفاوت باشند.
تعداد بیماران مبتلا به بیماری قلبی مادرزادی متأسفانه زیاد است.
مراقبت و درمان برای این بیماری نسبت به چند دهه گذشته به طرز باور نکردنی بهبود یافته است. بنابراین تقریباً تمام کودکان مبتلا به بیماری قلبی مادرزادی به سن بلوغ می‌رسند.
برخی بیماران نیاز به مراقبت دائمی در طول زندگی خود دارند. اما برخی دیگر بدون مراقبت دائمی، به زندگی فعال خود ادامه می‌دهند. بیماری برای این افراد هیچ محدودیتی ایجاد نمی‌کند.
انواع بیماری قلبی مادرزادی
با توجه به اینکه این نقص مادرزادی قلبی دارای انواع مختلفی است اما می‌توان آن‌ها را دسته‌بندی نمود.
نقص در دریچه قلب
دریچه‌های داخل قلب که جریان خون را کنترل می‌کنند، ممکن است تنگ یا گشاد شوند.
درنتیجه پمپاژ خون را مختل می‌کند.
این اختلال را می‌شود در نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام، تشخیص داد.
نقص دیواره قلبی
دیواره‌ای که سراسر حفره‌های قلبی را می‌پوشاند، ممکن است به‌خوبی رشد نداشته باشد.
بنابراین باعث می‌شوند که قلب ضعیف شده و توانایی لازم برای پمپاژ خون را نداشته باشد.
گاهی هم ممکن است موجب جمع شدن خون در قلب شده و فشارخون را بالا ببرند.
تشخیص این نقص با کمک اکو قابل‌تشخیص خواهد بود.
نقص در رگ‌های خونی
رگ‌ها و شریان‌های قلبی خون را به قلب و نقاط مختلف بدن می‌برند.
درصورتی‌که نقصی داشته باشند، در جریان خون اختلال ایجاد می‌کنند.
جریان خون را کاهش یا متوقف می‌کنند که منجر به عوارض سلامتی می‌شود.
این نقص هم از طریق اکوکاردیوگرافی از عروق قابل‌تشخیص است.
تعدادی آزمایش‌های اولیه برای تشخیص بیماری قلبی مادرزادی
نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام
در این روش با کمک الکترودهایی که به قفسه سینه بیمار وصل می‌کنند. می‌توانند امواج الکتریکی مربوط به یک دوره قلبی را ثبت کنند. نتیجه این آزمایش به‌صورت امواج رادیویی بر روی کاغذی ثبت می‌شود.
اکو قلب
در این روش با استفاده از پروبی که بر روی قفسه سینه قرار می‌دهند. امواج التراسوند را به بافت‌های نواحی قلب ارسال می‌کنند. سپس امواج بازتابی را مجدداً جمع‌آوری کرده و تحلیل می‌کنند. نتیجه این آزمایش به‌صورت تصاویری زنده از قلب است که با جزئیات بیشتری همراه است. روشی بی‌خطر برای آزمایش قلب جنین است.
هولتر قلب
در این روش دستگاه هولتر قلب را بر روی کمر وصل می‌کنند. الکترودهای متصل به هولتر رو به قفسه سینه می‌چسبانند. با این کار امواج الکتریکی قلبی را به مدت دو تا سه روز ضبط می‌کنند.
علائم بیماری قلبی مادرزادی
نقص مادرزادی قلب اغلب در طول سونوگرافی بارداری تشخیص داده می‌شود.
برای مثال اگر پزشک متوجه صدای غیرطبیعی در طول این تست شود، با آزمایشی دقیق‌تر، موضوع را بررسی می‌کند. این آزمایش دقیق‌تر، نوار قلب و اکوکاردیوگرافی است. تستی که در آن به‌وسیله امواج تصاویری از قلب تهیه می‌کنند. در صورت تشخیص بیماری قلبی مادرزادی، متخصصان مناسب در حین زایمان در کنار بیمار خواهند بود.
آزمایش خون برای بیماران مبتلا به سینوسیت و قلب تک بطنی که تحت عمل جراحی Fontan قرار دارند، بسیار مهم است.
کارشناسان قلب و عروق در مورد هر آزمون برای شما توضیح خواهند داد. آن‌ها بعد از بررسی نتایج آزمایش‌های به شما خواهند گفت که نیاز به پیگیری است یا نه. همچنین روند درمان را برای شما توضیح خواهند داد. شما همچنین می‌توانید با شناسایی روند درمان، هزینه‌های مربوط به آن را تخمین بزنید.
گاهی اوقات آزمایش‌های اولیه برای تشخیص کامل، اطلاعات کافی ارائه نمی‌دهد و به آزمایش‌های بیشتری نیاز است.
آزمایش‌هایی مانند:
- کاتتریزاسیون قلبی و آنژیوگرافی
- MRI قلبی
- CT اسکن
- آزمون استرس
گاهی ممکن است بیماران مبتلابه نقص قلبی مادرزادی تا مدتی بعد تولد علائم آن را بروز ندهند.
این نوزادان ممکن است دارای علائمی چون:
- لب‌ها، پوست و انگشتان دست و پای کبود
- مشکل تنفسی
- مشکل تغذیه‌ای
- وزن کم به هنگام تولد
- درد در قفسه سینه
- کاهش رشد
در مواردی هم علائم مربوط به بیماری قلبی مادرزادی تا سال‌ها خود را نشان نداده و طی این مدت تشدید می‌شوند. در این صورت دارای عوارضی همچون:
- ریتم‌های نامنظم قلبی (آریتمی)
- سرگیجه
- مشکلات تنفسی
- ورم در قسمتی از بدن
- خستگی زودرس بعد هر فعالیت
علل بیماری قلبی مادرزادی
این بیماری به علت توسعه یک مشکل زودرس در ساختار قلب رخ می‌دهد. این نقص موجب اختلال جریان خون در قلب شده و تنفس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. هرچند محققان هنوز علت اصلی عدم رشد درست قلب را تشخیص نداده‌اند، اما ممکن است شامل علل زیر باشد:
- وجود بیماری قلبی در خانواده
- مصرف برخی داروها در زمان بارداری
- استفاده از مشروبات الکی و داروهای غیرقانونی در دوران بارداری
- ابتلای مادر به بیماری‌های ویروسی در سه‌ماهه اول بارداری
- افزایش قند خون، دیابت می‌تواند در کودکی تأثیرگذار باشد.
علت دقیقی برای این نقص شناخته‌نشده است.
فرض پزشکان بر عامل ژنتیکی است. تنها چند ژن با بیماری قلبی مادرزادی مرتبط هستند.
به‌طورکلی می‌توان گفت که بیماری قلبی مادرزادی به علت ترکیبی از عوامل متعدد ژنتیکی و محیطی است.
معمولاً ۲-۱۵ درصد احتمال وجود نقص در یک خانواده وجود دارد.
افرادی که دارای این نقص ژنتیکی باشند ۵۰ درصد شانس، انتقال ژن معیوب به فرزند را دارند.
این شرایط ممکن است در کودکانشان از نظر شدت متفاوت باشد.
بنابراین کودکان مبتلا ممکن است مشکلات جدی‌تری را نسبت به والدین خود داشته باشند.
درمان بیماری قلبی مادرزادی
درمان بیماری قلبی مادرزادی بستگی به نوع و شدت نقص دارد. بعضی نوزادان نقایص خفیف قلبی دارند که با گذشت زمان درمان می‌شود. اما برخی دیگر نقایص شدیدتری داشته که نیاز به درمان گسترده‌ای دارند.
درمان شامل موارد زیر است:
داروها
داروهای زیادی برای کمک به عملکرد صحیح قلب موجود هستند. برخی از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند. برخی دیگر، به شکل‌گیری یا کنترل ضربان منظم قلب کمک می‌کنند.
دستگاه‌های قلب ایمپلنت
برخی عوارض ناشی از نقایص قلبی مادرزادی با استفاده از دستگاه‌های خاصی ازجمله دستگاه ضربان ساز قابل درمان هستند. این دستگاه به تنظیم ضربان قلب غیرطبیعی کمک می‌کند.
روش کاتتر
این روش به پزشکان اجازه می‌دهد که برخی بیماری قلبی مادرزادی را بدون جراحی عمل قلب باز انجام دهند. طی این روش، دکتر لوله باریکی را به یک رگ در پا وارد می‌کند. سپس آن را به سمت قلب هدایت می‌کند. هنگامی‌که کاتتر در موقعیت صحیح قرار گرفت. پزشک از ابزارهای کوچکی که درون کاتتر است برای درمان استفاده می‌کند.
عمل قلب باز
درصورتی‌که روش کاتتر برای درمان مناسب نباشد از این روش عمل قلب باز استفاده می‌کنند. جراح با این روش ابتدا قفسه سینه را می‌شکافد. تا قلب را در دسترس داشته باشد. در این روش جراح می‌تواند دریچه‌های قلبی را ترمیم کند یا عروق خونی را گسترش دهد. این روش دارای عوارض و مراحل حساسی تا زمان بهبودی است.
پیوند قلب
درصورتی‌که بیماری قلبی مادرزادی بسیار پیچیده باشد، پیوند قلب توصیه می‌شود. در این روش قلب کودک بیمار با قلب سالم از یک اهداکننده جایگزین می‌شود.
بیماری قلبی مادرزادی در بزرگسالان
بسته به نقص، تشخیص و درمان ممکن است در مدت کوتاهی پس از تولد، در دوران کودکی یا در دوران بزرگسالی شروع شود.
برخی نقص‌ها تا زمانی که کودک به سن بلوغ نرسد، علائمی ایجاد نمی‌کنند. بنابراین تشخیص و درمان به تأخیر می‌افتد.
در این حالت علائم نقص کشف‌شده ممکن است شامل:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- کاهش توانایی برای ورزش و فعالیت
- خستگی زودرس
درمان بیماری قلبی مادرزادی در بزرگسالان هم می‌تواند متفاوت باشد. برخی افراد ممکن است نیاز به نظارت دقیق بر وضعیت خود داشته باشند. برخی دیگر هم ممکن است به دارو و جراحی نیاز پیدا کنند.
در بعضی موارد، نقص‌هایی که در کودکی درمان شده‌اند، مجدداً در بزرگسالی مشکلاتی را ایجاد می‌کنند.
در این حالت شاید نیاز به درمان مؤثرتر باشد. یا نقص اولیه در طول زمان بدتر شده باشد. بافت‌های اضافه‌ای که بعد از درمان بخشی از قلب ایجاد می‌شود ممکن است سبب آریتمی قلب شوند.
صرف‌نظر از وضعیتی که دارید، به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
شاید نتوانند بیماری شما را درمان کنند، اما در حفظ یک زندگی فعال و مفید به شما کمک می‌کنند. همچنین خطر ابتلا به عوارض جدی مثل عفونت قلب، نارسایی قلبی و سکته را کاهش می‌دهند.
چگونه می‌توان از بیماری قلبی مادرزادی یا نقص مادرزادی قلبی جلوگیری کرد؟
زنان باردار با برنامه‌ریزی برای باردار شدن، می‌توانند اقدامات احتیاطی خاصی را انجام دهند. با این روش موجب کاهش خطر نقص مادرزادی جنین می‌شوند.
اگر در دوران بارداری قرار دارید حتماً با پزشک خود در مورد داروهای تجویزی یا بدون نسخه که مصرف می‌کنید، صحبت نمایید.
درصورتی‌که به دیابت مبتلا هستید. قبل از بارداری سطح قند خون خود را کاهش دهید. و با پزشک خود در مورد نحوه کنترل بیماری در طول بارداری مشورت نمایید.
اگر در برابر بیماری سرخچه یا سرخک واکسینه نشده‌اید، حتماً به گزینه پیشگیری فکر کنید.
اگر سابقه بیماری قلبی مادرزادی CHD در خانواده خود دارید، با پزشک برای آزمایش غربالگری ژنتیکی صحبت کنید. برخی ژن‌ها ممکن است موجب رشد غیرطبیعی قلب شوند.
از نوشیدن الکل و داروهای غیرقانونی در طول بارداری اجتناب کنید.
