آریتمی قلب | تشخیص، عوامل و خطرات

آریتمی قلب یک اختلال در سرعت یا ریتم ضربان قلب است. در هنگام آریتمی ممکن است قلب سریع یا کند بزند. همچنین ممکن است یک ریتم نامنظم داشته باشد. ضربان قلب سریع را تاکیکاردی – Tachycardia و ضربان قلب کند را برادیکاردی – Bradycardia می‌گویند. آریتمی اغلب بی‌خطر است. اما ممکن است در مواردی بسیار جدی و برای زندگی تهدیدآمیز باشد.

در هنگام آریتمی، قلب نمی‌تواند خون را به درستی پمپاژ کند. کاهش جریان خون می‌تواند به اندام‌هایی مانند مغز، قلب و … آسیب جدی بزند.

ضربان قلب طبیعی

قلب از چهار حفره تشکیل شده است. دو حفره در بالا (دهلیز) و دو حفره در پایین (بطن). ریتم قلب توسط دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب (گره سینوسی) کنترل می‌شود. این گره در دهلیز راست واقع شده است. گره سینوسی جریان‌های الکتریکی تولید می‌کند. هر جریان، یک ضربان را تولید می‌کند.

جریان الکتریکی از دهلیز حرکت می‌کند و باعث می‌شود دهلیز‌ها خون را به بطن منتقل کنند.

جریان الکتریکی به دسته‌ای از سلول‌ها به نام گره اتریواسترویی – AV می‌رسد. این گره معمولا تنها مسیر انتقال جریان الکتریکی به سمت بطن‌ها است.

گره AV قبل از ارسال به بطن‌ها جریان را آرام می‌کند. این تاخیر باعث می‌شود بطن‌ها از خون پر شوند. هنگامی‌ که جریان الکتریکی به بطن‌ها می‌رسد، بطن‌ها منقبض می‌شوند و خون را پمپاژ می‌کنند.

یک قلب سالم این فرایند را یکنواخت انجام می‌دهد. ۶۰ الی ۱۰۰ ضربان در دقیقه نتیجه فعالیت یک قلب سالم است.

 

انواع مختلف آریتمی قلب

از نظر پزشکان آریتمی قلب با توجه به سرعت ضربان قلب به دو دسته تقسیم می‌شود:

۱- تاکیکاردی

ضربان قلب سریع را شامل می‌شود. ضربان قلب بیشتر از ۱۰۰ بار در دقیقه.

۲- برادیکاردی

ضربان قلب کند را شامل می‌شود. ضربان قلب کمتر از ۶۰ بار در دقیقه.

تاکیکاردی در دهلیز

شامل موارد زیر می‌شود:

فیبریلاسیون دهلیزی

ضربان سریع قلب است که به علت جریان‌های نامنظم الکتریکی در دهلیز اتفاق می‌افتد. این سیگنال‌ها باعث انقباضات سریع، ناهماهنگ و ضعیف دهلیز می‌شوند.

سیگنال‌های الکتریکی گره AV را بمباران می‌کنند. معمولا باعث ریتم سریع و نامنظم در بطن می‌شود. فیبریلاسیون دهلیز اغلب موقتی است اما در برخی موارد فقط با درمان متوقف می‌شود.

فیبریلاسیون دهلیز ممکن است منجر به عوارض جدی نظیر سکته مغزی شود.

لرزش دهلیزی

این مورد هم شبیه به فیبریلاسیون است. اما در این حالت جریان‌های الکتریکی نظم بیشتری دارند. لرزش دهلیزی هم ممکن است در مواردی باعث بروز سکته مغزی شود.

تاکیکاردی فوق بطنی

شامل یک گستره وسیع از انواع آریتمی قلب که در بالای بطن در دهلیز یا گره AV شکل می‌گیرد، است.

سندروم ولف پارکینسون وایت

یک نوع از تاکیکاردی فوق بطنی است. در این حالت یک مسیر اضافی برای جریان الکتریکی بین دهلیز و بطن به طور مادرزادی وجود دارد. تا هنگام بزرگسالی ممکن است علائمی نداشته باشد. این مسیر اضافی باعث می‌شود جریان الکتریکی از گره AV عبور نکند و از یک مسیر کوتاه‌تر به بطن برسد. این روند باعث ضربان قلب سریع می‌شود.

تاکیکاردی در بطن

شامل موارد زیر می‌شود:

تاکیکاردی بطنی

سیگنال‌های غیر عادی در بطن باعث ضربان قلب سریع و نامنظم می‌شوند. سرعت ضربان قلب باعث می‌شود بطن از خون پر نشود و انقباض بطن برای پمپاژ مناسب، موثر نباشد. در نتیجه خون کافی به نقاط مختلف بدن نمی‌رسد. تاکیکاردی بطنی معمولا یک مورد اورژانسی است. اگر این مورد فورا درمان نشود، ممکن است منجر به فیبریلاسیون بطنی شود.

فیبریلاسیون بطنی

هنگامی بروز می‌کند که سیگنال‌های سریع و نامنظم باعث لرزش بی‌فایده بطن شود. این لرزش بی‌فایده جایگزین پمپاژ خون می‌شود که بسیار ضروری است. اگر قلب در چند دقیقه ریتم نرمال را به دست نیاورد ممکن است منجر به مرگ فرد شود.

اکثر کسانی که تجربه فیبریلاسیون بطنی داشته‌اند، مبتلا به بیماری‌های قلبی یا یک تومور جدی بوده‌اند. همچنین افرادی که به آن‌ها صاعقه اصابت کرده است نیز این تجربه را داشته‌اند.

سندروم QT و آریتمی

این سندروم یک اختلال قلبی است که باعث افزایش خطر ضربان سریع و نامنظم می‌شود. ضربان قلبی سریع ممکن است باعث غش و یک تهدید برای زندگی فرد باشد. در مواردی ممکن است ضربان قلب به حدی نامنظم شود که منجر به یک مرگ ناگهانی شود.

ممکن است یک فرد از بدو تولد با سندروم QT همراه باشد. همچنین مصرف برخی از داروها می‌تواند علت این سندروم باشد. در برخی موارد برخی از نواقص مادرزادی قلبی نیز منجر به سندروم QT می‌شود.

برادیکاردی

اگرچه ضربان کمتر از ۶۰ بار در دقیقه یک برادیکاردی است، اما همیشه یک مشکل جدی نیست. اگر یک فرد اندام مناسبی دارد، ممکن است در هنگام استراحت قلب او کمتر از ۶۰ بار در دقیقه بزند و جریان خون کافی نیز تامین شود.

همچنین برخی از دارو‌ها مانند دارو‌های فشار خون ضربان قلب را پایین می‌آورند. اگر فرد ضربان قلب کندی دارد و قلب، خون کافی پمپ نمی‌کند ممکن است یکی از حالت‌های زیر را داشته باشد:

سندروم اختلال سینوس

اگر گره سینوس دچار اختلال شود، جریان الکتریکی مناسبی را تولید نمی‌کند و به طور متناوب ضربان قلب سریع و کند می‌شود. همچنین وجود یک زخم در کنار سینوس ممکن است باعث اختلال و مسدود شدن حرکت جریان‌های الکتریکی شود.

انسداد هدایت

ممکن است مسیر‌های الکتریکی در نزدیکی گره AV مسدود شوند. همچنین مسیر‌ها به هر بطن نیز ممکن است مسدود شوند.

بستگی به محل وقوع انسداد، جریان‌های الکتریکی در قسمت بالا یا پایین قلب، ممکن است آهسته یا متوقف شوند.

سندروم قلب شکسته | قلب یک فرد چگونه شکسته می‌شود؟

ضربان قلب نارس

اگرچه معمولا مانند یک ضربان قلب سریع اتفاق می‌افتد اما در واقع یک ضربان قلب اضافی است. بروز گاه به گاه ضربان قلب نارس به ندرت به معنی یک مشکل جدی‌تر است. اما در اشخاصی که بیماری قلبی دارند، منجر به یک آریتمی قلب طولانی مدت می‌شود.

معمولا به دلیل استرس، ورزش سنگین یا مصرف محرک‌هایی مانند کافئین است.

دلایل آرتیمی

اگر سیگنال‌های کنترل کننده ضربان قلب مختل شوند، ممکن است آریتمی قلب اتفاق افتد. هنگامی ممکن است رخ دهد که سلول‌های عصبی که کار تولید این سیگنال‌ها را انجام می‌دهند به درستی کار نکنند و یا سیگنال‌ها به درستی به سمت قلب هدایت نشوند.

اگر از یک قسمت دیگر قلب سیگنال الکتریکی تولید شود باعث می‌شود که سیگنال‌ها دچار اختلال شوند و ضربان قلب از حالت نرمال خارج شود.

دلایل زیر ممکن است باعث وقوع آریتمی قلب شود:

• استعمال دخانیات
• مصرف الکل
• مصرف کوکائین و آمفتامین
• مصرف برخی از داروها
• مصرف زیاد کافئین
• استرس شدید و عصبانیت، می‌تواند عملکرد قلب را بر هم بریزد. این حالت‌های احساسی باعث افزایش فشار خون و ترشح هورمون استرس می‌شود. این موارد می‌تواند منجر به آریتمی قلب شود.
• حمله قلبی، ممکن است به سیستم الکتریکی قلب آسیب بزند. این آسیب‌دیدگی باعث بروز آریتمی قلب می‌شود.
• نواقص مادرزادی قلب، علتی دیگر برای آریتمی است.

همچنین مواردی از آریتمی قلب وجود دارد که علت آن مشخص نمی‌شود.

عوامل خطرناک در آریتمی

آریتمی در افراد مسن بسیار شایع است. فیبریلاسیون دهلیزی در میلیون‌ها نفر شایع شده است. این عدد در حال افزایش است. اغلب موارد آریتمی قلب که جدی هستند در افراد بالای ۶۰ سال اتفاق می‌افتد. به این دلیل که برای افراد مسن احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و عوامل دیگری که باعث بروز آریتمی قلب می‌شود، بیشتر است.

افراد مسن به عوارض جانبی دارو‌ها حساس‌تر هستند. برخی از دارو‌ها ممکن است باعث بروز آریتمی قلب شود.

برخی از انواع آریتمی قلب بیشتر در کودکان و جوانان اتفاق می‌افتد. PVST یک نوع از آریتمی قلب است که سرعت ضربان قلب ناگهان افزایش پیدا می‌کند و ناگهان متوقف می‌شود.

عوامل اصلی خطر آریتمی قلب

آریتمی قلب در افرادی که بیماری قلبی دارند و یا در شرایطی هستند که قلبشان ضعیف شده است، شایع‌تر است.

این شرایط و بیماری‌ها عبارتند از:

• حمله قلبی
• نارسایی قلبی یا کاردیومیوپاتی که باعث تضعیف قلب و اختلال در مسیر سیگنال‌های الکتریکی می‌شود.
• سفتی و سختی بیش از حد بافت قلب
• تغییر فرم یا تنگی دریچه‌های قلب، که باعث کارکرد نا‌صحیح قلب و نارسایی قلبی می‌شود.
• نواقص مادرزادی قلب

عوامل دیگری که باعث افزایش خطر آریتمی قلب می‌شود:

• فشار خون بالا
• عفونتی که باعث آسیب دیدگی بافت قلب شود
• دیابت
• قطع تنفس در خواب، که به دلیل کمبود اکسیژن باعث فشار بر روی قلب می‌شود
• تیروئید کم‌کار یا پر‌کار

علائم و نشانه‌های آریتمی

در بسیاری از موارد یک آریتمی قلب علائمی ندارد. اما علائم معمول عبارتند از:

• احساس پرش در ضربان، لرزش یا ضربان خیلی محکم و سریع
• ضربان خیلی کند
• ضربان نامنظم
• احساس مکس بین ضربان‌ها

علائم جدی‌تر شامل موارد زیر می‌شود:

• اضطراب
• ضعف، سرگیجه و احساس سبکی در سر
• غش
• تعریق
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه

چه زمانی به دکتر مراجعه کنید؟

آریتمی قلب می‌تواند همراه با احساس ضربان قلب اضافی باشد یا احساس کنید قلبتان به سرعت یا خیلی کند می‌زند. علائم دیگر مانند تنگی نفس، ضعف، سرگیجه، احساس سبکی در سر، غش و درد قفسه سینه نیز می‌تواند مربوط به آریتمی قلب باشد.

اگر به طور ناگهان و بدون این‌که انتظار داشته باشید دچار این علائم شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

فیبریلاسیون بطنی که یکی از انواع آریتمی قلب می‌باشد، ممکن است باعث مرگ فرد شود. این مورد زمانی که ضربان قلب سریع باشد و جریان‌های الکتریکی نامنظم باشند رخ می‌دهد. این روند باعث می‌شود بطن قلب به جای پمپ کردن خون فقط لرزش‌های بی‌فایده داشته باشد.

فردی که دچار فیبریلاسیون بطنی شده است در چند ثانیه از حال می‌رود و تنفس او قطع می‌شود. در هنگام رخ دادن، این مراحل را دنبال کنید:

• با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.
• اگر کسی نیست بتواند CPR انجام دهد فقط با دست CPR کنید. یعنی بدون وقفه در هر دقیقه ۱۰۰ تا ۱۲۰ بار قفسه سینه را فشار دهید. وسط قفسه سینه را سریع و محکم فشار دهید. نیازی به نفس مصنوعی نیست.
• اگر کسی هست که بتواند CPR انجام دهد، از او بخواهید این کار را بکند. CPR می‌تواند به جریان خون کمک کند و باعث وارد شدن شوک الکتریکی به فرد آسیب دیده می‌شود.
• اگر دستگاه شوک الکتریکی اتوماتیک (AED) در دسترس است از آن استفاده کنید. این دستگاه در فرودگاه‌ها، فروشگاه‌های بزرگ و ماشین‌های پلیس ممکن است وجود داشته باشد. استفاده از این دستگاه آموزش نیاز ندارد.

پیشگیری از آریتمی قلبی

برای پیشگیری از آریتمی قلب ، داشتن یک سبک زندگی که سلامت قلب را تضمین کند بسیار اهمیت دارد.

یک سبک زندگی مناسب شامل موارد زیر است:

• تغذیه مناسب برای قلب
• ورزش کنید
• پرهیز از مصرف دخانیات
• وزن خود را در شرایط مناسب نگهدارید
• مصرف الکل و کافئین را محدود و یا قطع کنید
• استرس را کاهش دهید. عصبانیت و استرس باعث آریتمی قلب می‌شود.
• داروهای بدون نسخه را با احتیاط بیشتری مصرف کنید