دستگاه اکوکاردیوگرافی یا دستگاه اکو قلب چیست؟

دستگاه اکوکاردیوگرافی : با اکوکاردیوگرافی می‌توان به تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی و عروقی پی برد. تست اکو قلب یا اکوکاردیوگرافی این کار را با استفاده از امواج التراسوند می‌کند. با تحلیل نتایج حاصل از تست اقدامات لازم برای درمان از طریق دارو یا عمل جراحی را شروع می‌کنند.

دستگاه اکوکاردیوگرافی تصاویری از قسمت‌های مختلف قلب، عروق و حتی جهت جریان خون درون رگ‌ها را به نمایش درمی‌آورد. دستگاه اکوکاردیوگرافی شامل یک مبدل یا پروب متصل به دستگاه است.

این پروب امواج فراصوت را با روش‌های مختلف تولید کرده و بر روی پوست ناحیهٔ قفسه سینه منتشر می‌کند. امواج مرتعش شده به مرزهای مختلف قلب برخورد کرده و بازتابیده می‌شود. امواج بازتابیده مجدداً توسط پروب جمع‌آوری‌شده و با تقویت شدن به دستگاه منتقل می‌شود.

دستگاه اکو قلب با کمک صفحه کنترل پنلی که دارد، می‌تواند تنظیمات مختلف را اعمال کند. دستگاه اکو دارای مانیتوری با رزولوشن بالا است. تصاویر دوبعدی، سه‌بعدی تولید کرده بر اساس نتایج تست را بر روی آن نمایش می‌دهد.

مانیتور دستگاه دارای بازوهایی برای تنظیم جهت زاویه دید مناسب برای پزشک است. این دستگاه بعد از انجام محاسبات، گزارشی را تهیه‌ کرده که برای تشخیص از آن استفاده می‌شود.

جهان امروز همواره در حال پیشرفت است. حال چه‌ بهتر که این پیشرفت در زمینهٔ پزشکی باشد تا بتوان جان هزاران انسان بیمار روی کره زمین را که در طول روز در معرض خطر است، نجات داد.

بیماری‌هایی که ناشی از عدم‌ تشخیص صحیح یا نداشتن اطلاعات کافی برای درمان هستند. امروزه بیمارهای قلبی به علت استرس و تنش زیاد رو به افزایش‌اند. همچنین افراد زیادی با این مشکل در حال دست‌وپنجه نرم کردن هستند.

دانشمندان می‌کوشند که به اطلاعات و تکنولوژی‌هایی جدید درزمینهٔ پزشکی دست پیدا کنند. تا از این طریق هم به جامعه بشری و هم به سیاست و اقتصاد کشورشان کمکی کرده باشند.

برای تحقق این اهداف باید بین حوزه‌های مختلف همکاری به وجود آید. حوزه‌هایی نظیر پزشکی، علوم زیستی و کسانی که درزمینهٔ مهندسی و علوم فیزیک آموزش‌دیده‌اند. افراد این حوزه‌ها با مطالعات دقیق، فرضیه‌سازی و آزمون‌‌وخطا به نتایج جالبی دست می‌یابند. این نتایج جامعه بشری را متحول خواهد کرد.

حوزه قلب و عروق یکی از حوزه‌هایی است که طی ۲۰ سال گذشته دچار تحولی عظیم شده است. اینک بیشترین فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های پزشکی درزمینهٔ قلب و عروق هستند. نتیجه آن کاهش میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی شده و کیفیت زندگی را بهبود بخشیده است.

دستگاه اکوکاردیوگرافی توسط برندهای مختلفی با امکانات متنوع در حال تولید است. دستگاه تست قلب بسته به امکانات ویژه‌ای که دارد با قیمت‌های متفاوتی در بازار عرضه می‌شود. امکاناتی مثل حساسیت در جمع‌آوری امواج بازتابیده شده، کیفیت تصاویر خروجی و ظاهر جذاب و ارگونومیک.

دستگاه اکوکاردیوگرافی نوعی دستگاه تصویربرداری است که برای تصویربرداری از قلب و عروق مورد استفاده قرار می‌گیرد. اساس کار این دستگاه همانند دستگاه سونوگرافی به‌ وسیله امواج التراسوند است. با این دستگاه می‌توان امواج منتشرشده از سیستم قلب و عروق را به تصاویری تک‌بعدی، دوبعدی و سه‌بعدی تبدیل کرد. بنابراین کمک شایانی را در تشخیص انواع ناراحتی‌ها و بیماری‌های قلبی و عروق می‌کند. دانشمندان در دهه ۱۹۲۰ به تکنیک‌های رادیو ایزوتوپ دست‌یافته بودند. گستردگی این تکنیک در ۱۵ سال اخیر چشم‌گیر بوده است.

پیشرفت تکنولوژی دستگاه تست اکو قلب از تصاویر ثابت، به سمت تصاویر متحرک هم‌زمان با انقباض ماهیچه‌ها، پیشروی کرد. این تصاویر متحرک به‌ اصطلاح زنده، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار متخصصان قرارداد.

تغییرات حجم در طول دوره تپش قلب اطلاعاتی مستقیم درباره توانایی پمپاژ و اطلاعاتی غیرمستقیم در مورد بافت‌های قلب داد.

توسعه پالس Doppler به اکوکاردیوگرافی اجازه می‌دهد که اطلاعاتی را به دست آورد. این کار را با تغییر فرکانس ناشی از حرکت خون درون قلب انجام می‌دهد. در مرحله بعد، با توسعه Doppler رنگی، پزشکان توانستند حرکت جریان خون را در تصاویر مشاهده کنند.

آن‌ها موفق به کشف دریچه‌های معیوب قلب با مشاهده جریان تیره خون در سوراخ‌های قلب شدند. پیشرفت پروب‌های قابل‌اعتماد تجهیزات اکو قلب برای پزشکان امکاناتی را به وجود آورد. با این امکانات پزشکان قادر به دریافت اطلاعاتی درباره عملکرد بطن‌ها شدند. این اطلاعات را از راه مری و بدون گذراندن امواج از بین بافت‌های ناحیه قفسه سینه به دست آوردند.

تحقیقات کنونی برای یافتن اطلاعاتی در مورد مقدار خون منتقل‌شده در قسمت‌های مختلف قلب است.

دانشمندان می‌کوشند که پروب‌های مینیاتوری را برای عبور دادن از رگ‌های کرونری تولید کنند.

آن‌ها قصد دارند که با ردیابی سیگنال‌های ارسالی به بافت‌ها انواع تومورها را هم تشخیص دهند.

این تست نیازی به آمادگی قبلی ندارد و هر زمان می‌توان روی بیمار این تست را انجام داد. شاید چون این تست مربوط به قلب است و اطلاعات کافی در اختیار دیگران قرار نگرفته کمی استرس‌زا باشد.

در این روش کافی است که بیمار بر روی تخت دراز بکشد. تا پزشک مربوطه با قرار دادن پروب آغشته به ژل روی نواحی مدنظر (همانند سونوگرافی) این تست را انجام دهد.

گرچه تست ساده‌ایست؛ اما حتماً باید توسط متخصص باتجربه در این زمینه صورت گیرد. این تست طی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به طول می‌انجامد.

ارتعاش هم‌زمان دسته‌ای از مولکول‌ها یا اتم‌های موجود در محیط، امواج صوتی ایجاد کرده که معمولاً به‌ صورت سینوسی ارتعاش می‌یابند. این امواج، فرکانس بالایی دارند که در محدوده شنوایی انسان نیست.

محدوده این امواج در کاربردهای پزشکی اصولاً چند مگاهرتز است. امواج التراسوند در پزشکی کاربردهای فراوانی داشته و برای تشخیص و درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود.

برای تشخیص می‌توان تست سونوگرافی یا همین اکوکاردیوگرافی را نام برد.

برای درمان هم در فیزیوتراپی برای گرم کردن اعضای داخلی بدن از این امواج استفاده می‌شود. امواج فراصوت به دو روش زیر تولید می‌شوند:

۱- روش مگنتو استریکسیون – MagnetoStriation

شدت‌جریان تولیدی در این روش کاربرد پزشکی نداشته و بیشتر کاربرد آزمایشگاهی دارد.

درروش MagnetoStriation مواد فرومغناطیس تحت تأثیر میدان الکتریکی تغییر طول می‌دهد.

سپس بسته به فرکانس جریان میدان، این مواد به نوسان درمی‌آیند و امواج فراصوت را تولید می‌کنند.

۲- روش پیزوالکتریسیته – Piezo electric

اولین بلوری که برای تولید امواج فراصوت مورداستفاده قرار گرفت، بلور کوارتز بود.

این بلور دارای خاصیت پیزوالکتریسیته Piezo electric (اثر متقابل فشار مکانیکی بر نیروی الکتریکی در یک محیط) است.

در کاربردهای پزشکی از کریستال‌های سرامیکی که مصنوعی تولید می‌شوند و دارای خاصیت پیزوالکتریسته بالایی‌اند، استفاده می‌شود.

مبدل‌های موجود در دستگاه اکوکاردیوگرافی در واقع انرژی الکتریکی را به امواج فراصوت تبدیل می‌کند.

امواج فراصوت را به بافت‌ها فرستاده و سپس انرژی بازتابیده را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کند.

قسمتی از پروب که انرژی فراصوت را برای انتقال به محیط ایجاد می‌کند کریستالی است. ضخامت این کریستال اختیاری است، ولی هرچه نازک‌تر باشد امواج فرکانس بالاتری دارد.

در قسمت جلوی مبدل دستگاه اکوکاردیوگرافی کریستال وجود دارد.

پشت آن‌ هم ماده‌ای میراکننده برای جلوگیری از انتقال انرژی کریستال قرار داده‌شده است.

همچنین پودری که عایق صوتی است درون پروب قرار داشته و پوشش پروب هم پلاستیکی است.

در قسمت جلوی پروب دو خازن در دو طرف کریستال وجود دارد.

این خازن‌ها به‌ گونه‌ای تعبیه‌شده که با پوست بدن به‌ طور مستقیم در تماس نباشد.

بسته به سیگنال التراسوند، نوع اسکن و محل فوکوس امواج و کیفیت تصاویری که می‌خواهیم باید مبدل را انتخاب کنیم.

کریستال‌های درون این پروب به‌ صورت خطی کنار هم قرار دارند.

این کریستال‌ها می‌توانند امواج را به بالا و پایین منحرف یا به یک نقطه متمرکز کنند.

مزیتشان این است که در بررسی بافت‌های سطحی بهتر عمل می‌کنند.

عملکرد این پروب‌ها شبیه آرایه خطی است.

با این تفاوت که آرایش کریستال‌ها بر روی یک سطح محدب است که موجب افزایش سطح اسکن می‌شوند.

کریستال‌ها دارای آرایه خطی هستند اما تحریکشان به‌صورت فازی و با تأخیر زمانی است.

بسته به این‌که کدام کریستال اول تحریک می‌شود می‌توان پرتو را بالا، پایین یا به قسمتی خاص منحرف کرد.

تحریک به‌ صورت فازی اما اسکن به‌ صورت مکانیکی انجام می‌شود.

آرایه کریستال‌ها حلقوی شکل بوده؛ بنابراین پرتویی مخروطی شکل ایجاد کرده که امکان تمرکز بر دو بعد را فراهم می‌کند.

در نتیجه رزولوشن تصویر افزایش می‌یابد.

چرا از امواج فراصوت در پزشکی استفاده می‌شود؟

• قابل‌ کنترل است و به‌ صورت پرتویی باریک هدایت می‌شود.
• تابع قانون بازتاب و انکسارند.
• عوارض و تأثیر مخرب غیرقابل‌کنترلی برای آن شناخته‌نشده است.

مشکلات استفاده از امواج فراصوت در پزشکی:

انرژی آن در محیط‌های گازی کاهش می‌یابد.

امواج باید مستقیم با بدن در ارتباط باشد و نواحی از بدن که حاوی هواست، تست دارای خطا خواهد شد.

تصاویر ایجادشده توسط آن معمولاً دارای نویز بوده و مثل MRI باکیفیت نیست.

خطرات ناشی از استفاده بی‌رویه از امواج فراصوت

• استفاده پیوسته از امواج در یک نقطه بدون چرخش و حرکت، باعث سوختگی در بافت می‌شود.
• استفاده طولانی با شدت بالا باعث پارگی رشته DNA و خرابی کروموزوم‌ها می‌شود.
• به هنگام عبور دادن از بافت‌ها باید انرژی این امواج کاهش داده شود. در غیر این صورت باعث ایجاد حفره و تغییرات بیولوژیکی می‌شود.

دستگاه اکوکاردیوگرافی به‌ وسیله پروب، امواجی با پالس‌های فرکانس بالا به داخل بدن می‌فرستد.

با ورود این امواج درون بدن به نواحی مختلف برخورد می‌کند.

نواحی مثل بافت‌ها و مرز بین آن‌ها یعنی مایع میان بافتی با بافت‌ها، بافت بااستخوان.

بخشی از امواج تابانده شده با برخورد به اولین مرز، بازتابیده شده و به پروب می‌خورد.

بخشی دیگر با سرعت کمتر به مرز بعدی رفته و بازتابیده می‌شود.

امواجی که بازتابیده می‌شود جمع‌آوری‌ شده و در دستگاه تقویت می‌شود.

دستگاه اکوکاردیوگرافی فاصله بین پروب و بافت یا عضو را محاسبه می‌کند.

البته این کار را با در نظر داشتن سرعت و شدت حرکت امواج در بافت و زمان بازگشتشان انجام می‌دهد.

در نهایت دستگاه با نتایج به دست آورده، تصاویری دوبعدی را بر روی صفحه‌نمایش خود نشان می‌دهد.

با تست اکو قلب می‌توان به چه مواردی پی برد؟

• بیماری‌هایی که ممکن است در دریچه‌های قلب به وجود آید. نظیر لخته یا رشد باکتری در آن نواحی و…
• اندازه قلب
• میزان فشار درون قلب
• ضخامت دیواره‌های قلب
• شدت‌ جریان خون در قلب
• تنبلی ماهیچه‌های قلب
• اندازه حفره‌های قلبی
• تنگی و گشادی دریچه‌ها
• و مشکلات قلبی مادرزادی در جنین (اکو قلب جنین)

برای تشخیص تنگی عروق کرونر قلب و جریان آنرمال خون در حالت‌ها و زمان‌های مختلفی تست کاردیوگرافی انجام می‌شود.

مثلاً زمانی که فرد در حال استراحت و ورزش (زمانی که قلب به‌ سختی کارکرده و خون پمپاژ می‌کند) است.

گاهی اوقات به بیمار ماده‌ای رنگی تزریق می‌شود تا بهتر بتوانند جریان خون درون رگ‌ها را مشاهده کنند.

استفاده از این روش حتی برای زنان باردار کاملاً بی‌خطر است.

سخن آخر

کلینیک فوق تخصصی اکوکاردیوگرافی دکتر مزارعی دارای این تکنولوژی به‌ روز و بی‌خطر است.

این مرکز دارای مجهزترین دستگاه‌ها همراه با تیمی متخصص و باتجربه است.

بنابراین در تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی شما و حتی جنین در سریع‌ترین زمان ممکن اقدام می‌نماید.