تنگی دریچه میترال | نحوه تشخیص و درمان
تنگی دریچه میترال یکی از بیماری‌های قلبی بوده و نارسایی محسوب میشود. دریچه میترال به دریچه بین دو حفره سمت چپ قلب میگویند. نام دیگر آن دریچه دو لختی است. وقتی این دریچه تنگ باشد یعنی به خوبی باز نمی‌شود. در این صورت پمپاژ خون به دیگر قسمت‌های بدن به خصوص بطن چپ را مختل میکند. تنگی دریچه میترال قلب ممکن است موجب خستگی و تنگی تنفس شود. در برخی موارد باعث بروز آسیب های جدی نظیر سکته مغزی میشود.
علت اصلی تنگی دریچه میترال عفونتی به نام تب روماتیسمی است که با عفونت‌های شدید ارتباط دارد. تب روماتیسمی اکنون در کشورهای توسعه یافته به ندرت دیده میشود، اما در کشورهای جهان سومی به چشم خورده و موجب آسیب به دریچه میترال میشود. در صورتی که تب روماتیسمی که در برخی موارد روماتیسم قلبی را ایجاد میکند، درمان نشود، تنگی دریچه میترال می‌تواند مشکلات جدی‌تر را برای قلب ایجاد کند.
علائم تنگی دریچه میترال قلب
بیمار مبتلا به تنگی دریچه میترال قلب ممکن است تا چند سال علائم این بیماری را احساس نکند و به زندگی معمولی خود ادامه دهد. تنگی دریچه میترال معمولاً با گذشت زمان به آرامی پیشرفت میکند. بنابراین بعد از تشخیص باید تحت نظارت پزشک بود تا مانع پیشرفت بیماری شد.
در صورتی که علائم زیر را مشاهده کردید حتماً به پزشک مراجعه نمایید:
- احساس ضعف در تنفس، در صورت فشار یا دراز کشیدن
- خستگی، به خصوص در هنگام افزایش فعالیت بدنی
- تورم پاها
- تپش قلب شدید (ضربان بالای قلب)
- سرگیجه
- سرفه خون آلود
- احساس درد و ناراحتی در قفسه سینه
علائم تنگی دریچه میترال ممکن است در هر زمانی که ضربان قلب شما افزایش می‌یابد، مثلاً در طول ورزش، ظاهر شود یا بدتر شود. یک تپش قلب شدید می‌تواند همراه با علائم مربوط به تنگی دریچه میترال باشد. ممکن است تنگی دریچه میترال به دنبال بارداری و استرس شدید هم ایجاد شود.
در تنگی دریچه میترال، فشاری در قلب ایجاد میکند که پس از آن به ریه‌ها منتقل میشود، این عمل منجر به ایجاد مایع (احتقان) و تنگی نفس می‌گردد.
علائم تنگی دریچه میترال ممکن است در هر سنی رخ دهد اما در کشورهای در حال توسعه اغلب بین سنین ۱۵ تا ۴۵ سالگی بروز می‌یابد.
تنگی دریچه میترال همچنین ممکن است علائمی را نشان دهد، پزشک زمانی که در حال معاینه بیمار است به آن‌ها پی ببرد. این ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بزرگ شدن قلب
- ایجاد مایع در ریه‌ها
- ریتم‌های نامنظم قلب (آریتمی)
چه زمانی باید به پزشک مراجعه نمود؟
- در صورت ایجاد خستگی
- تنگی نفس در طول فعالیت بدنی
- ضربان قلب شدید
- درد در ناحیه قفسه سینه
- در صورتی که تنگی دریچه میترال قلب تشخیص داده شود اما بیمار علائم مربوط به آن را نداشته باشد.
علل تنگی دریچه میترال قلب
علل استونوز دریچه میترال عبارتند از:
تب روماتیسمی
عفونتی که در اثر باکتری استرپتوکوکوس در گلو ایجاد میشود باعث گلو درد شده و آن به نوبه خود موجب تب روماتیسم می‌گردد. تب روماتیسمی می‌تواند به دریچه میترال آسیب برساند. تب روماتیسمی شایع‌ترین علت تنگی دریچه میترال است. در نتیجه می‌تواند به دریچه دو لختی آسیب برساند و باعث میشود که دریچه‌ها ضخیم‌تر شوند. علائم و نشانه‌های تنگی دریچه میترال ممکن است برای سال‌ها بروز پیدا نکند.
رسوبات کلسیم
با گذشت زمان، رسوب‌های کلسیم می‌توانند در اطراف دریچه میترال (annulus) ایجاد شوند که گاهی اوقات باعث ایجاد تنگی دریچه میترال میشود. گاهاً برای درمان نیازمند جراحی هستند.
علل دیگر در موارد نادر
نوزادانی که با تنگی دریچه میترال به دنیا می‌آیند، دارای نقص ماردزادی بوده و به مرور دچار آسیب‌هایی جدی می‌شوند. سایر علل نادر عبارتند از تابش اشعه به قفسه سینه و برخی از بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس.
عملکرد قلب چگونه است؟
قلب، مرکز سیستم گردش خون بدن، شامل چهار حفره است. حفره‌های بالایی (دهلیزها) خون را از رگ‌ها دریافت می‌کنند و حفره‌های پایینی (بطن‌ها) پمپ کننده خون هستند.
دریچه میترال
دریچه‌ای است که بین دو حفره سمت چپ قلب (دهلیز و بطن چپ) قرار دارد.
دریچه میترال هنگامی که جریان خون از دهلیز سمت چپ به بطن چپ جریان می‌یابد، باز میشود. سپس فلپ ها برای جلوگیری از بازگشت خونی که به سمت بطن چپ منتقل شده است از جریان به عقب جلوگیری میکند. دریچه قلب معیوب به طور کامل باز یا بسته نمی‌شود. در این حالت مشکلاتی بوجود می‌آید.
عوامل خطرزا برای دریچه میترال
علت اصلی تنگی دریچه میترال امروزه به دلیل توسعه کشورها، تب روماتیسم نمی‌تواند باشد. با این حال، تب روماتیسمی همچنان یک مشکل در کشورهای در حال توسعه باقی مانده است.
عوارض جانبی
مانند سایر مشکلات دریچه قلب، تنگی دریچه میترال می‌تواند قلب شما را تحت فشار قرار دهد و جریان خون را کاهش دهد. تنگی دریچه میترال در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارضی گردد مانند:
- جمع شدن خون درون ریه‌ها
- نارسایی قلبی
- بزرگ شدن قلب
- فیبریلاسیون دهلیزی
- لخته شدن خون
فیبریلاسیون دهلیزی بدون درمان می‌تواند باعث ایجاد لخته‌های خون در حفره چپ قلب شما شود. لخته‌های خون از قلب شما می‌توانند خارج شوند و به قسمت‌های دیگر بدن شما بروند. در اینصورت این لخته ها باعث ایجاد مشکلات جدی مانند سکته مغزی، در صورتی که دریکی از رگ‌های مغزی توقف کنند، میگردند.
نحوه تشخیص تنگی دریچه میترال قلب
- بررسی تاریخچه پزشکی شما توسط پزشک متخصص
- گوش دادن به صدای قلب با استتوسکوپ (تنگی دریچه موجب صدای غیر طبیعی میشود که به صدای خفگی معروف است)
- گوش دادن به ریه (تشخیص میزان تراکم ریه در صورت تجمع مایع در آن براساس تنگی میترال)
- انجام آزمایش‌های تشخیصی
آزمایش‌های تشخیصی
تست‌های معمول برای تشخیص تنگی دریچه میترال عبارتند از:
اکوکاردیوگرام
در طول اکوکاردیوگرافی قلب، امواج صوتی بازتابیده شده توسط مبدل جمع آوری و بر روی مانیتور دسنگاه اکو ایجاد تصاویری زنده میکند. که برای تشخیص تنگی دریچه میترال تست دقیقی است.
اکوکاردیوگرام از طریق مری
در این روش مبدل کوچکی را از طریق مری به قلب نزدیک می‌کنند تا تصاویری بهتر از دریچه میترال بدست آورند.
الکتروکاردیوگرام (ECG)
الکترودهای این دستگاه را به قفسه سینه متصل کرده و امواج الکتریکی قلب را به وسیله آن بررسی می‌کنند.
اشعه ایکس قفسه سینه
این تست برای تشخیص وضعیت قلب و ریه‌های شما مناسب است.
کاتتریزاسیون قلب
این آزمایش اغلب برای تشخیص تنگی میترال استفاده نمی‌شود، اما در زمان بررسی وضعیت بیمار ممکن است کاتتر را به یکی از گ های ناحیهٔ کشاله ران یا بازو وصل کنند. آن نیز به یکی از شریان‌های اصلی قلب متصل میشود. سپس ماده‌ای رنگی را از طریق کاتتر وارد شریان کرده و به وسیله آن تصویر مناسبی از قلب تهیه می‌کنند.
اگر تنگی دریچه میترال بدون علائم باشد، شما ممکن است نیاز به درمان فوری نداشته باشید. اما، دکتر شما را کنترل میکند تا ببیند وضعیت شما بدتر میشود یا نه.
داروهای مصرفی برای درمان تنگی میترال
هیچ دارویی نمی‌تواند نقص دریچه میترال را اصلاح کند. با این حال، بعضی از داروها می‌توانند علایم را کاهش دهند، به وسیله کاهش حجم کار قلب و تنظیم ریتم آن.
پزشک شما ممکن است یک یا چند مورد از داروهای زیر را تجویز کند:
- دیورتیک ها برای کاهش تجمع مایع در ریه‌ها یا جاهای دیگر.
- رقیق کننده‌های خون (ضد انعقادی) برای جلوگیری از لخته شدن خون: مثل آسپرین
- مسدود کننده‌های بتا یا مسدود کننده‌های کانال کلسیم برای کاهش سرعت ضربان قلب
- آنتی آریتمیک برای درمان فیبریلاسیون دهلیزی یا سایر اختلالات ریتمونی همراه با تنگی دریچه میترال
- آنتی بیوتیک ها برای جلوگیری از عود مجدد تب روماتیسمی
روش‌های درمانی تنگی دریچه دو لختی
گاهی ممکن است نیاز به تعویض دریچه باشد که در اینصورت نیاز به جراحی دارد.
والووپلاستی میترال
در این روش، که به نام بالون والوتومی شناخته میشود، یک پزشک لوله (کاتتر) نرم و نازک را با یک بالون در یک شریان بازو یا کشاله ران قرار می‌دهد و آن را به سمت دریچه تنگ شده، هدایت میکند. هنگامی که در موقعیت قرار می‌گیرد، بالون تنگی دریچه را رفع کرده و جریان خون را بهبود می‌بخشد. سپس کاتتر و بالون برداشته میشود.
برای بعضی از افراد، بالون والووپلاستی علائم و نشانه‌های تنگی دریچه میترال را از بین می‌برد. با این حال، ممکن است در طول زمان، به روش‌های دیگری نیاز داشته باشید.
همه افراد مبتلا به تنگی دریچه میترال نیازمند بالون والووپلاستی نیستند. برای استفاده از این روش حتماً باید با پزشک متخصص مشورت نمود.
جراحی دریچه میترال
گزینه‌های جراحی عبارتند از:
جراحی باز قلب
در صورتی که والووپلاستی گزینه مناسبی برای درمان نباشد، برای خروج رسوبات کلسیم و سایر بافتهای اسکار موجود در مسیر دریچه میترال از این روش استفاده میشود.
تعویض دریچه میترال
در صورتی که دریچه میترال معیوب قابل درمان نباشد، طی عمل قلب باز آن را با دریچه مصنوعی که از بافتهای انسانی ساخته شده جایگزین می‌کنند.
نحوه جلوگیری از تنگی دریچه میترال قلب
بهترین راه برای جلوگیری از تنگی دریچه میترال Mitral Valve Stenosis، جلوگیری از شایع‌ترین علت آن، تب روماتیسمی است. در صورتی که به عفونت گلو درد مبتلا شدید سریعاً آن را درمان کنید. عفونت استرپتوکوکی ناشی از گلودرد می‌تواند به تب روماتیسمی تبدیل شود. خوشبختانه، گلو در حالت Strept، معمولاً به راحتی با آنتی بیوتیک ها درمان میشود.
درمان‌های خانگی
- حفظ وزن مناسب در محدوده گفته شده توسط پزشک
- ورزش کردن
- اجتناب از نوشیدن الکل و کافئین
- رژیم غذایی مناسب
- عدم استفاده از نمک
- زنان باردار هم قبل از بارداری، هنگام و بعد از زایمان باید تحت نظارت باشند
