فشار خون بالا
فشار خون میزان خون پمپ شده توسط قلب و همچنین میزان مقاومت سرخرگ ها به جریان خون فشار خون را تعیین می کند. هرچه قلب خون بیشتری پمپ کند و شریان باریک تر باشد، فشار خون، بیشتر می شود.
هنگامی که فشار خون (یعنی نیرویی که خون با آن در رگ های خونی جریان می یابد) در یک فرد به طور مداوم بسیار زیاد باشد، در اصطلاح می گوییم که او دچار فشار خون بالا یا پرفشاری خون است. فشار خون بالا به “قاتل خاموش” معروف است؛ زیرا:
- بیشتر اوقات علائم واضحی ندارد.
- شرایط جسمی و نیز نوع سبک زندگی می تواند فرد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا قرار دهد.
- در صورت عدم درمان فشار خون بالا، صدماتی به سیستم گردش خون وارد می شود که عامل مهمی در حمله قلبی، سکته مغزی و… است.
علایم
اکثر مبتلایان به فشار خون بالا هیچ علامتی ندارند، حتی اگر میزان فشار خون بسیار بالا باشد. برخی از افراد مبتلا به فشار خون بالا ممکن است دچار سردرد، تنگی نفس یا خونریزی بینی شوند، اما این علائم خاص نیستند و معمولاً تا زمانی که فشار خون بالا به مرحله شدید یا تهدیدآمیز نرسد رخ نمی دهد.
علل فشار خون بالا
دو نوع فشار خون بالا وجود دارد:
- فشار خون بالای اولیه (اصلی)
این نوع فشار خون بالا، در اکثر بزرگسالان، بدون هیچ دلیل مشخصی وجود دارد و طی سالهای متمادی به تدریج ایجاد می شود.
- فشارخون ثانویه
این نوع فشار خون بالا، به طور ناگهانی ظاهر شده و باعث فشار خون بالاتر از فشار خون بالای اولیه می شود. برخی از شرایط و داروهای مختلفی که می تواند منجر به فشار خون ثانویه شود در زیر اشاره شده است:
- آپنه خواب انسدادی
- مشکلات کلیوی
- تومورهای غده فوق کلیوی
- مشکلات تیروئید
- نقایص خاصی که در عروق خونی (مادرزادی) به وجود آمده اند
- برخی داروهای خاص مانند قرص های ضد بارداری، داروهای ضد سرماخوردگی، داروهای ضد احتقان، تسکین دهنده و ضد درد
- داروهای غیرقانونی مانند کوکائین و آمفتامین ها
عوامل خطر ابتلا به فشار خون:
از جمله عوامل خطری که باعث فشار خون بالا می شوند:
- سن؛ با افزایش سن، احتمال ابتلا به فشار خون بالا می رود. تا حدود ۶۴ سالگی ، فشار خون بالا در مردان شایع است. در زنان پس از ۶۵ سالگی احتمال ابتلا به فشار خون بالا افزایش می یابد.
- سابقه خانوادگی
- اضافه وزن، چاقی و عدم فعالیت فیزیکی
- استعمال دخانیات؛ نه تنها سیگار کشیدن یا جویدن دخانیات بلافاصله فشار خون را به طور موقت بالا می برد بلکه مواد شیمیایی موجود در تنباکو می توانند به دیواره رگ ها(شریان ها) آسیب برساند، چراکه باعث باریک شدن شریان ها شده و خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهند. اگر فردی در معرض دود سیگار و سایر مواد دخانی که اطرافیان مصرف می کنند باشد، احتمال ابتلا به فشارخون بالا و بیماری قلبی در او افزایش می یابد.
- نمک(سدیم) بیش از حد در رژیم غذایی
- پتاسیم خیلی کم در رژیم غذایی چنانچه پتاسیم موجود در رژیم غذایی به اندازه کافی نباشد، و یا پتاسیم کافی در بدن حفظ نشود، باعث می شود میزان سدیم خون افزایش یابد.
- نوشیدن الکل؛ با گذشت زمان، می تواند به قلب آسیب برساند.
- استرس؛ استرس زیاد باعث افزایش موقتی فشار خون می شود. اگر فرد برای آرام شدن، به خوردن بیشتر، استعمال دخانیات یا نوشیدن الکل روی آورد، احتمال ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهد.
- شرایط مزمن خاص؛ برخی از بیماریهای مزمن مانند بیماریهای کلیوی، دیابت و آپنه خواب ممکن است خطر فشار خون بالا را افزایش دهد. گاهی بارداری نیز باعث افزایش فشار خون می شود.
اگرچه فشار خون بالا در بزرگسالان شایع است ممکن است کودکان نیز در معرض خطر باشند. برای برخی از کودکان فشار خون بالا در اثر مشکلات کلیوی یا قلب ایجاد می شود. اما در مورد تعداد بیشتری از کودکان، عادت های بد سبک زندگی مانند رژیم غذایی ناسالم، چاقی و عدم ورزش باعث فشار خون بالا می شود.
پیشگیری و مدیریت فشار خون بالا
- بهتر است از فشار خون بالا به طور کلی اجتناب شود. اولین قدم در این راه انتخاب سبک زندگی سالم است.
- با درمان و مدیریت صحیح فشار خون می توان زندگی طولانی و سالم داشت.
- فشار سیستولیک ۱۳، برای فشار خون، بسیار بالاست.
- تمام موارد گفته شده در پیشگیری از بیماری عروق کرونری قلب، نیز صادق است.
تشخیص:
میزان فشار خون در چهار دسته کلی قرار می گیرد:
- فشار خون طبیعی: اگر فشار سیستولیک زیر ۱۲۰ و فشار دیاستولیک زیر ۸۰ میلی متر جیوه باشد فشار خون طبیعی است.
- فشار خون بالا: فشار سیستولیک از ۱۲۰ تا ۱۲۹ میلی متر جیوه و فشار دیاستولیک زیر ۸۰ میلی متر جیوه است. با گذشت زمان فشار خون بالا بدتر می شود مگر اینکه گام هایی برای کنترل فشار خون برداشته شود.
- فشار خون بالای مرحله ۱: فشار سیستولیک از ۱۳۰ تا ۱۳۹ میلی متر جیوه یا فشار دیاستولیک از ۸۰ تا ۸۹ میلی متر جیوه است.
- فشار خون مرحله ۲: فشارخون شدیدتر، فشار سیستولیک ۱۴۰ میلی متر جیوه یا بالاتر یا فشار دیاستولیک ۹۰ میلی متر جیوه یا بالاتر است.
هر دو عدد در فشارخون دارای اهمیت هستند. اما بعد از سن ۵۰ سالگی ، خواندن سیستولیک از اهمیت بیشتری برخوردار است.
در صورت وجود هر نوع فشار خون بالا، پزشک تاریخچه پزشکی شما را بررسی کرده و معاینه می نماید.همچنین ممکن است آزمایش های معمول مانند آزمایش ادرار (آنالیز ادرار)، آزمایش خون، تست کلسترول و نوار قلب نیز توصیه شود.
پزشک معالج با مانیتورینگ فشار خون (پایش 24 ساعته فشار خون با استفاده از هولتر فشار خون) نیز می تواند نوسانات غیر طبیعی فشار خون را تشخیص دهد.
همچنین ممکن است آزمایش های دیگری مانند اکوکاردیوگرافی برای بررسی علائم بیشتر بیماری قلبی ضروری باشد.
فشار خون خود را در خانه اندازه بگیرید
یک روش مهم برای بررسی اثر بخشی درمان فشار خون و همچنین تأیید بالا بودن فشار خون، کنترل فشار خون در خانه است.
دستگاه فشارسنج خانگی، در دسترس و ارزان است و برای خرید آن نیازی به نسخه ندارید. فشارسنج خانگی جایگزینی برای مراجعه به پزشک نیست، اما وجود آن به شما کمک می کند تا فشار خون خود را در منزل رصد کنید. نکته مهم این است که حتما از یک دستگاه معتبر استفاده کنید. در مورد چگونگی کار با دستگاه در خانه می توانید از پزشک خود راهنمایی بگیرید.
درمان:
تغییر سبک زندگی در طولانی مدت می تواند منجر به کنترل فشار خون بالا می شود. ممکن است پزشک به شما توصیه کند که در سبک زندگی خود تغییراتی ایجاد نمایید مانند:
- داشتن یک رژیم غذایی برای سلامت قلب با نمک کمتر
- فعالیت بدنی منظم
- حفظ وزن در محدوده سالم یا کاهش وزن در صورت اضافه وزن یا چاقی
اما بعضی اوقات تغییرات سبک زندگی کافی نیست. علاوه بر رژیم غذایی و ورزش، پزشک ممکن است داروهایی را برای کاهش فشار خون توصیه کند.