تنگی نفس | علل و روش های درمان مشکلات تنفسی

تنگی نفس یا واژه پزشکی آن Dyspnea به عنوان کمبود هوا در نظر گرفته می‌شود. این یک احساس بسیار ناراحت کننده  برای افرادی است که دچار آن می شوند. زیرا که حیات آدمی بسته به نفس است.

 

تنگی نفس می‌تواند در انواع، خفیف و موقت تا جدی و طولانی مدت باشد. گاهی اوقات تشخیص و درمان آن دشوار است؛ زیرا عوامل مختلفی وجود دارند که باعث این مشکل تنفسی است.

 

این یک مشکل شایع است. گفته می‌شود که از هر ۴ نفری که به متخصص مراجعه می‌کنند، ۱ نفر به تنگی نفس دچار هستند.

 

 

علائم تنگی نفس

 

تنگی نفس ناشی از افراط در ورزش

مشکلات تنفسی ممکن است به علت افراط در ورزش، در افراد سالم باشد. افرادی که بسیار سخت ورزش می کنند، اغلب به تنگی نفس دچار می شوند.

 

علائمی که فرد بعد ابتلا به تنگی تنفس دارد:

• کوتاه شدن تنفس پس از اعمال فشار زیاد یا به علت یک وضعیت پزشکی
• احساس خستگی یا خفگی در نتیجه مشکلات تنفسی
• به سختی نفس کشیدن
• احساس تنگی در قفسه سینه
• تند تند نفس کشیدن و تنفس کم عمق
• تپش قلب
• با صدا نفس کشیدن
• سرفه

اگر تنگی نفس به طور ناگهانی رخ دهد یا علائم ناشی از آن شدید باشد، ممکن است نشانه‌ای از وضعیت یک بیماری جدی باشد.

 

علل تنگی تنفس

مشکلات تنفسی همیشه ارتباط مستقیمی با سلامتی فرد ندارد. یک فرد می‌تواند بعد از ورزش شدید احساس تنگی تنفس کند، یا به علت جابه جایی ارتفاعی دچار این حالت شود، حتی تغییر درجه حرارت می‌تواند مشکلات تنفسی را ایجاد کند.

با این حال، تنگی نفس معمولاً به مشکلات سلامتی مربوط می‌شود. گاهی اوقات این وضعیتی غافلگیرکننده است که ورزش می‌تواند علائم را بهبود بخشد. اما تنگی نفس می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل سلامتی جدی باشد.

 

شایع‌ترین علل تنگی تنفس، آسم، نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریوی (COPD)، بیماری بینابینی ریه، پنومونی (ذات الریه) و مشکلات روانپزشکی است که معمولاً با اضطراب و  استرس مرتبط است.

 

انواع تنگی تنفس

اگر تنگی نفس ناگهان شروع شود، آن را یک وضعیت حاد تنفسی می‌نامند.

 

تنگی نفس حاد می‌تواند به علت:

• آسم
• اضطراب
• ذات الریه
• استنشاق هر چه که باعث انسداد مجاری تنفسی گردد
• عکس العمل های آلرژیک
• کم خونی (نبود هموگلوبین انتقال دهنده اکسیژن)
• از دست دادن جدی خون (خونریزی)، منجر به کم خونی می‌شود
• قرار گرفتن در معرض دُزهای خطرناک مونوکسید کربن
• نارسایی قلبی
• فشار خون خیلی پایین
• آمبولی ریه، لخته شدن خون در یکی از شریان‌های ریوی
• آسیب دیدگی ریه
• فتق هیاتال (ورود قسمتی از معده به قفسه سینه)

تنگی نفس نیز در میان افراد مبتلا به سرگیجه رایج است.

 

اگر فرد بیش از یک ماه تنگی نفس را تجربه کند، این بیماری تنگی مزمن نامیده می‌شود.

 

تنگی نفس مزمن می‌تواند به علت:

• آسم
• بیماری‌های قلبی
• چاقی
• فیبروز ریوی بینابینی، بیماری‌ای است که باعث آسیب رساندن به بافت ریه می‌شود
• بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)

 

تنگی تنفس بر اثر مشکلات ریوی

برخی از شرایط اضطراری ریه نیز ممکن است باعث تنگی نفس شود.

مانند:

• کروپ
• آسیب جراحی ریه
• سرطان ریه
• بیماری سل
• پلوریزی، التهاب در بافت‌های اطراف ریه
• ادم ریوی، زمانی که مایع فراوان در ریه‌ها جمع می‌شود
• فشار خون ریوی هنگامی که فشار خون در شریان‌ها به ریه افزایش می‌یابد
• سارکوئیدوز، زمانی که گروهی از سلول‌های التهابی در ریه‌ها رشد می‌کنند

ثر

تنگی تنفس بر اثر بیماری های قلبی

تنگی نفس نیز به مشکلات قلبی زیر مرتبط است:

• کاردیومیوپاتی یا بزرگ شدن عضله قلب
• مشکلات ریتم قلب
• نارسایی قلبی
• پریکاردیت، زمانی که بافتی که قلب را احاطه کرده (پریکارد)، ملتهب می‌شود

 

عواملی که موجب تشدید مشکل تنفسی می‌شود

آلاینده‌های محیط زیست مانند مواد شیمیایی، دود، گرد و غبار و دود می‌توانند مشکلات بیشتری را برای افراد مبتلا به تنگی نفس به وجود آورند.

 

افرادی که مبتلا به آسم هستند ممکن است متوجه شوند که قرار گرفتن در معرض آلرژن ها مانند گرده یا قارچ ممکن است باعث بروز تنگی نفس شود.

 

برخی از آلاینده‌ها، مانند سیگار و تنباکو، قابل پیشگیری هستند.

 

COPD به بیماری‌های مختلف انسدادی ریه اشاره دارد. این شامل آمفیزم و برونشیت مزمن است.

 

همه این شرایط باعث می‌شود تنفس بسیار مشکل‌تر شود.

 

همه افراد مبتلا به تنگی نفس، COPD (بیماری انسدادی ریه) نیستند، اما ۹۰ درصد افراد مبتلا به COPD سیگاری هستند.

 

 

عوارض مشکل تنفسی

تنگی نفس می‌تواند با هیپوکسی یا کمبود اکسیژن در بافت‌های بدن، مرتبط باشد که سطح اکسیژن در خون کم است. این می‌تواند منجر به کاهش سطح هوشیاری و سایر علائم شدید شود.

 

اگر تنگی نفس شدید باشد و برای مدتی ادامه یابد، خطر ابتلا به اختلالات شناختی (حافظه) موقت یا دائمی وجود دارد.

 

همچنین می‌تواند نشانه‌ای از شروع یا بدتر شدن سایر مشکلات پزشکی باشد.

 

زمان مراجعه به پزشک

گاهی اوقات تنگی نفس می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت تهدید کننده برای زندگی باشد.

 

اگر فردی هر کدام از این علائم را داشته باشد، درمان اورژانسی ضروری است:

• شروع ناگهانی مشکل تنفسی شدید
• از دست دادن قابلیت عملکرد به علت تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• حالت تهوع

همه موارد مشکلات تنفسی بیمار نیاز به درمان فوری ندارند، اما تنگی نفس می‌تواند مشکلات جدی سلامتی را نشان دهد.

 

تجربه شخصی افراد مبتلا:

• تغییر در توانایی آنها برای نفس کشیدن
• تنگی نفس ناشی از افزایش فعالیت
• تنگی نفس به هنگام دراز کشیدن
• تورم در پا و مچ پا
• تب، لرز و سرفه
• تنفس با صدا یا خس خس کردن

 

نحوه تشخیص

پزشک معمولاً با داشتن یک معاینه فیزیکی کامل فرد، همراه با شرح کامل تجربیات خود، می‌تواند تنگی نفس را تشخیص دهد.

 

یک فرد باید توضیح دهد که چگونه و چه زمانی علائم مشکل تنفسی آن آغاز می‌شود، چه مدت طول می‌کشد، تا چه میزان آنها رخ می‌دهند و میزان شدت آن چقدر است.

 

پزشکان ممکن است تصاویری از اشعه ایکس قفسه سینه و پرتونگاری (CT) را برای تشخیص بیشتر و ارزیابی سلامت قلب، ریه‌ها و سیستم‌های مرتبط با آن استفاده کنند.

 

الکتروکاردیوگرام  یا نوارقلب (ECG) ممکن است به نشان دادن علائم حمله قلبی یا دیگر مشکلات الکتریکی در قلب کمک کند.

 

تست اسپیرومتری برای اندازه گیری جریان هوا و ظرفیت ریه‌های بیمار. این می‌تواند به تعیین دقیق نوع و میزان مشکلات تنفسی فرد کمک کند. آزمایش‌های دیگر می‌تواند به سطح اکسیژن در خون بیمار و ظرفیت خون برای حمل اکسیژن هم بیشتر کمک کنند.

 

 

روش‌های درمانی

روش رومانی به علت ایجاد کننده مشکل تنفسی بستگی دارد.

 

فردی که دچار تنگی نفس بر اثر افراط در ورزش است، احتمالاً پس از متوقف شدن و استراحت، دارای تنفس طبیعی گردد.

 

در موارد شدیدتر، اکسیژن مکمل مورد نیاز خواهد بود. افرادی که مبتلا به آسم یا COPD هستند ممکن است در صورت لزوم از اسپری‌های تنفسی استفاده کنند.

 

برای کسانی که دارای بیماری‌های مزمن مانند COPD هستند، از یک برنامه درست برای پیشگیری از ایجاد این وضعیت و جلوگیری از پیشرفت حالت بیماری، استفاده می‌کنند.

 

اگر تنگی نفس بخاطر آسم باشد، به طور معمول به داروهایی مانند برونکودیلاتورها و آستروئیدها پاسخ می‌دهد.

 

در صورتی که ناشی از عفونتی مانند پنومونی باکتریایی باشد، با آنتی بیوتیک ها می‌توانند درمانش کنند.

 

سایر داروها، مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و داروهای ضد اضطراب همچنین می‌توانند مؤثر باشند.

 

 

در صورتی که ناشی از کمبود اکسیژن در خون باشد، می‌توان از اسپری‌های اکسیژن استفاده کرد. با این وجود، هر کسی که میزان اکسیژن موجود درون خونش پایین باشد دچار تنگی نفس نمی‌شود.

 

دیده شده که بسیاری از افراد مبتلا به تنگی نفس با یک جریان ملایم هوای سرد در اطراف سر و صورت حالشان بهبود یافته است.

 

 

روش پیشگیری از تنگی نفس

افراد مبتلا به تنگی نفس می‌توانند اقدامات لازم را برای بهبود وضعیت کلی سلامت خود و ایجاد اکسیژن بیشتر برای تنفس را به عمل آورند.

 

این شامل:

• ترک سیگار
• عدم استعمال دود در هر مکانی
• اجتناب از دیگر محرک‌های زیست محیطی مانند گازهای شیمیایی و دود چوب
• کاهش وزن، زیرا این می‌تواند استرس را در قلب و ریه‌ها کاهش دهد و ورزش را ساده‌تر کند، که هر دو می‌توانند سیستم‌های قلبی عروقی و تنفسی را تقویت کنند

 

تأثیر تنگی تنفس بر افراد مختلف

بارداری

علائم خفیف تنگی در دوران بارداری شایع است. این به این دلیل است که بارداری تغییر ظرفیت تنفسی زن است. ظرفیت تنفس در دوران بارداری افزایش می‌یابد، اما در پایان انقضای حجم ریه نیز تا ۲۰ درصد کاهش می‌یابد. تعداد نفس‌های یک زن در دقیقه و یا میزان تنفس، معمولاً در دوران بارداری تغییر نمی‌کند.

 

افراد مسن‌تر و افراد مبتلا به بیماری‌های جدی

تنگی نفس می‌تواند زمانی ایجاد شود که افراد در مرحله پیشرفته بیماری‌های خاصی باشند.

در این مرحله، درمان تنگی نفس ممکن است در انتهای روند درمان بیمار مورد توجه قرار گیرد، زیرا درمان مشکل تنفسی با داروهای خاص ممکن است باعث ایجاد مشکلات غیر ضروری دیگر برای فرد شود.

 

نوزادان

بیماری‌های دستگاه تنفسی فوقانی که نوعی تنگی نفس حاد است، بیماری شایع در کودکان به شمار می‌رود.

 

استنشاق دود و التهاب اپی گلوت، همه علل شایع تنگی نفس در نوزادان هستند.

 

 

آینده وضعیت بیمار

حیات افراد مبتلا به تنگی نفس بستگی به علت ایجاد کننده آن دارد.

در صورتی که بتوان شرایط اولیه ایجاد کننده آن را بهبود داد، مانند پنومونی و یا آسم غیر شدید، مشکلات تنفسی ممکن است حذف شود و یا بسیار کاهش یابد.

 

با این حال، اگر تنگی تنفس ناشی از بیماری‌های شدید یا مزمن است که در طول زمان بدتر می‌شود، مانند نارسایی مزمن قلبی، آسم شدید، یا COPD، درمان با محدودیت مواجه می‌شود.