فشار خون ریوی
فشار خون ریوی نوعی فشار خون بالا است که در شریان های موجود در ریه ها و سمت راست قلب شما تأثیر می گذارد. در یک نوع فشار خون ریوی، به نام فشار خون شریانی ریوی، رگ های خونی در ریه های شما باریک، مسدود شده یا از بین می رود.
این آسیب جریان خون را در ریه های شما کُند می کند و فشار خون در شریان های ریه بالا می رود. قلب شما باید برای پمپ کردن خون به ریه های شما سخت تر کار کند. تلاش اضافی در نهایت باعث می شود که ماهیچه قلب شما ضعیف شود و خوب عمل نکند.
در برخی افراد، فشار خون ریوی به آرامی بدتر می شود و می تواند تهدید کننده زندگی باشد. اگرچه درمانی برای برخی از انواع فشار خونهای ریوی وجود ندارد، اما درمان می تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی شما کمک کند.
علایم
علائم و نشانه های فشار خون ریوی به آهستگی پیشرفت می کند. ممکن است ماهها یا حتی سالها متوجه آنها نشوید. با پیشرفت بیماری علائم بدتر می شوند. علائم فشار خون ریوی شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس (تنگی نفس)، در ابتدا هنگام ورزش و درنهایت هنگام استراحت
- خستگی
- سرگیجه یا حمله های غش (سنکوپ)
- فشار یا درد قفسه سینه
- تورم در مچ پا، پاها و سرانجام در شکم (آسیت)
- رنگ مایل به آبی لب و پوست شما (سیانوز)
- تپش قلب
علل
قلب شما دو محفظه فوقانی (دهلیز) و دو محفظه پایین (بطن) دارد. هر بار خون از قلب شما عبور می کند، بطن راست از طریق رگ خونی بزرگ (شریان ریوی) خون را به ریه های شما می ریزد. در ریه های شما خون دی اکسید کربن را آزاد می کند و اکسیژن را جمع می کند. خون به طور معمول از طریق رگهای خونی در ریه های شما (شریان های ریوی، مویرگ ها و رگ ها) به سمت چپ قلب شما به راحتی جریان می یابد.
با این وجود، تغییر در سلولهایی که شریانهای ریوی شما را تشکیل می دهند، می تواند باعث شود که دیواره عروق سفت، متورم و ضخیم شود. این تغییرات ممکن است جریان خون به ریه ها را کُند یا مسدود کند و باعث فشار خون ریوی شود. فشارخون ریوی بسته به علت، به پنج گروه طبقه بندی می شود:
گروه اول: فشار خون شریانی ریوی
علل شامل:
- علت ناشناخته (فشار خون شریانی ریوی ایدیوپاتیک)
- جهش ژنتیکی در میان خانواده ها (فشار خون بالا ریوی ارثی)
- استفاده از برخی داروهای رژیم غذایی بدون نسخه یا داروهای غیرقانونی مانند متامفتامین و سایر داروها
- مشکلات قلبی موجود در بدو تولد (بیماری مادرزادی قلب)
- شرایط دیگر، مانند اختلالات بافت همبند (اسکلرودرما، لوپوس، …. )، عفونت HIV یا بیماری مزمن کبدی (سیروز)
گروه دوم: فشار خون ریوی ناشی از بیماری سمت چپ قلب
علل شامل:
- بیماری دریچه چپ قلب مانند بیماری دریچه میترال یا بیماری دریچه آئورت
- نارسایی بطن چپ
گروه سوم: فشار خون ریوی ناشی از بیماری ریه
علل شامل:
- بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)
- فیبروز ریوی، وضعیتی که باعث ایجاد زخم در بافت بین کیسه های هوایی ریه ها می شود
- آپنه خواب انسدادی
- قرار گرفتن طولانی مدت در ارتفاعات در افرادی که ممکن است در معرض خطر فشار خون بالاتر ریوی قرار داشته باشند
گروه چهارم: فشار خون ریوی ناشی از لخته های مزمن خون
علل شامل:
- لخته های خونی مزمن در ریه ها (آمبولی ریوی)
- سایر اختلالات لخته شدن
گروه پنجم: فشار خون ریوی ناشی از سایر حالات
علل شامل:
- اختلالات خون، از جمله پلی سیتمی ورا و ترومبوسیتمی اساسی
- اختلالات التهابی مانند سارکوئیدوز و واسکولیت
- اختلالات متابولیک، از جمله بیماری ذخیره سازی گلیکوژن
- بیماری کلیوی
- تومورهایی که روی شریانهای ریوی فشار می آورند
سندرم آیزنمنگر و فشار خون ریوی: سندرم آیزنمنگر نوعی بیماری مادرزادی قلب است که باعث فشار خون ریوی می شود. این بیماری معمولاً در اثر ایجاد یک سوراخ بزرگ در قلب شما بین دو بطن ایجاد می شود که به آن یک نقص سپتوم بطنی گفته می شود.
این سوراخ باعث می شود خون به طور نادرستی در قلب شما جاری شود. خون حاوی اکسیژن (خون قرمز) با خون فاقد اکسیژن (خون آبی) مخلوط می شود. سپس خون به جای رفتن به سایر قسمتهای بدن، به ریه های شما باز می گردد و باعث افزایش فشار در شریان های ریوی و ایجاد فشار خون ریوی می شود.
عوامل خطر
بالا رفتن سن می تواند خطر ابتلا به فشار خون ریوی را افزایش دهد. این بیماری بیشتر در افراد ۳۰ تا ۶۰ ساله تشخیص داده می شود. با این حال، فشار خون ریوی ایدیوپاتیک در بزرگسالان جوان بیشتر دیده می شود.
موارد دیگری که می تواند خطر فشار خون ریوی را افزایش دهد شامل موارد زیر است:
- سابقه خانوادگیِ شرایط (بیماری)
- اضافه وزن داشتن
- اختلالات لخته شدن خون یا سابقه خانوادگی لخته شدن خون در ریه ها
- قرار گرفتن در معرض آزبست
- اختلالات ژنتیکی از جمله بیماری مادرزادی قلب
- زندگی در ارتفاعات بالا
- استفاده از برخی داروهای کاهش وزن
- استفاده از داروهای غیرقانونی مانند کوکائین
- استفاده از مهارکننده های انتخابی بازگشت مجدد سروتونین، که برای درمان افسردگی و اضطراب استفاده می شود
عوارض
عوارض فشار خون ریوی شامل موارد زیر است:
- بزرگ شدن سمت راست قلب و نارسایی قلبی. بطن راست قلب شما بزرگتر می شود و برای جابجایی خون از طریق شریان های ریوی تنگ یا مسدود شده، باید سخت تر از حد معمول پمپاژ کند.
در ابتدا قلب سعی می کند با ضخیم تر کردن دیواره های خود و انبساط بطن راست جبران کند تا میزان خونی که می تواند نگه دارد را افزایش دهد. اما این تغییرات فشار بیشتری روی قلب ایجاد می کند و سرانجام بطن راست ناموفق است.
- لخته شدن خون. فشار خون ریوی احتمالاً باعث ایجاد لخته در عروق کوچک در ریه های شما می شود، اگر رگ های خونی تنگ یا مسدود شده داشته باشید خطرناک است.
- آریتمی. فشار خون ریوی می تواند ضربان قلب نامنظم (آریتمی) ایجاد کند، که می تواند منجر به تپش قلب، سرگیجه یا غش شود. برخی از آریتمی ها می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
- خونریزی در ریه ها. فشار خون ریوی می تواند منجر به خونریزی خطرناک در ریه ها و خون سرفه کردن شود.
- عوارض بارداری. فشار خون ریوی برای یک زن و کودک در حال رشدِ او می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
تشخیص فشار خون ریوی
تشخیص زودرس فشارخون ریوی دشوار است زیرا اغلب در یک معاینه روتین جسمی تشخیص داده نمی شود. حتی وقتی این بیماری پیشرفته تر می شود، علائم و نشانه های آن شبیه به سایر بیماری های قلبی و ریه است. پزشک معاینه جسمی را انجام داده و در مورد علائم با شما صحبت خواهد کرد. در مورد سوابق پزشکی و خانوادگی از شما سؤال خواهد شد. همچنین آزمایشاتی را برای کمک به تشخیص فشار خون ریوی و تعیین علت آن انجام خواهد داد. آزمایشات فشارخون ریوی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون. آزمایش خون می تواند به پزشک شما کمک کند تا علت فشار خون ریوی را تعیین کند یا به دنبال علائم عوارض باشد.
- عکسبرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه. تصاویری از قلب، ریه ها و قفسه سینه شما ایجاد می کند. این می تواند بزرگ شدن بطن راست قلب یا شریان های ریوی را نشان دهد، که می تواند در فشار خون ریوی رخ دهد. پزشک شما ممکن است از این روش برای بررسی سایر شرایط ریه که می تواند باعث فشار خون ریوی شود نیز استفاده کند.
- الکتروکاردیوگرام (نوار قلب). الگوهای الکتریکی قلب شما را نشان می دهد و می تواند ضربان قلب غیر طبیعی را تشخیص دهد. همچنین ممکن است علائم بزرگی بطن را نشان دهد.
- اکوکاردیوگرافی. امواج صوتی می توانند تصاویر متحرک از ضربان قلب ایجاد کنند. اجازه می دهد تا پزشک عملکرد قلب و دریچه های آن را بررسی کند. می توان از آن برای تعیین اندازه و ضخامت بطن راست و اندازه گیری فشار در شریانهای ریوی استفاده کرد. بعضی اوقات، هنگام ورزش بر روی دوچرخه ثابت یا تردمیل، اکوکاردیوگرافی انجام می شود تا عملکرد قلب شما در حین فعالیت مشخص شود. ممکن است از شما خواسته شود ماسکی بپوشید که بررسی شود قلب و ریه های شما به خوبی از اکسیژن و دی اکسید کربن استفاده می کنند.
- کاتتریزاسیون سمت راست قلب. به پزشک شما اجازه می دهد فشار مستقیم در شریان های اصلی ریوی و بطن راست قلب را اندازه گیری کند. همچنین از این روش استفاده می شود تا ببیند چه داروهای مختلفی ممکن است بر فشار خون ریوی شما داشته باشد.
- سی تی اسکن. تصاویر مقطعی از استخوان ها، رگ های خونی و بافت های نرم در بدن شما ایجاد می کند. می تواند اندازه قلب، لخته شدن لخته خون در عروق ریه ها را نشان دهد و در جستجوی بیماری های ریه باشد که ممکن است به فشار خون ریوی مانند COPD یا فیبروز ریوی منجر شود.
- . MRI از یک میدان مغناطیسی و پالس های انرژی موج رادیویی برای تهیه عکس از بدن استفاده می کند. پزشک ممکن است این آزمایش را برای بررسی عملکرد بطن راست و جریان خون در شریان های ریه انجام دهد.
- تست عملکرد ریوی. این آزمایش غیر تهاجمی میزان هوای ریه های شما و جریان هوا در داخل و خارج از ریه های شما را اندازه گیری می کند. در طول آزمایش، شما به یک وسیله ساده به نام اسپیرومتر می دمید.
- پلی سومنوگرام. این آزمایش میزان فعالیت مغز، ضربان قلب، فشار خون، میزان اکسیژن و سایر فاکتورها را هنگام خواب اندازه گیری می کند و می تواند به تشخیص اختلال خواب مانند آپنه انسدادی خواب کمک کند، که می تواند باعث فشار خون ریوی شود.
- تهویه / پرفیوژن. در این آزمایش، مواد ردیاب در بازوی شما تزریق می شود. ردیاب، جریان خون و هوا را به ریه های شما نشان می دهد. این آزمایش می تواند مشخص کند که آیا لخته های خون باعث علائم فشار خون ریوی می شوند یا خیر.
- بیوپسی ریه . به ندرت، پزشک ممکن است بیوپسی ریه را برای بررسی علت احتمالی فشار خون ریوی توصیه کند. بیوپسی ریه نوعی جراحی است که طی آن تحت بیهوشی عمومی، نمونه کوچکی از بافت ریه های شما خارج می شود.
طبقه بندی فشار خون ریوی
پس از تشخیص فشار خون ریوی، پزشک ممکن است شدت بیماری شما را در یکی از طبقه بندی های زیر قرار دهد:
دسته اول: اگرچه به شما فشار خون ریوی مبتلا شده اید، اما هیچ علامتی با فعالیت طبیعی ندارید.
دسته دوم: شما در حالت استراحت علایمی ندارید اما با فعالیت طبیعی نشانه هایی مانند خستگی، تنگی نفس یا درد قفسه سینه دارید.
دسته سوم: شما در استراحت مشکلی ندارید، اما در هنگام فعالیت جسمی علائمی دارید.
دسته چهارم: در هنگام استراحت و در حین انجام فعالیت بدنی علائمی دارید.
درمان
هیچ درمانی برای فشار خون ریوی وجود ندارد، اما پزشکان می توانند برای کمک به شما در مدیریت شرایط خود، روش های درمانی را تجویز کنند. درمان ممکن است به بهبود علائم شما و کند کردن پیشرفت فشار خون ریوی کمک کند.
پیدا کردن مناسب ترین روش درمانی برای فشار خون ریوی اغلب مدتی طول می کشد. درمان ها غالباً پیچیده هستند و نیاز به مراقبت های گسترده ای دارند. هنگامی که فشار خون ریوی ناشی از بیماری دیگری باشد، پزشک در هر زمان ممکن علت اصلی را درمان خواهد کرد.
داروها
- رقیق کننده رگ های خونی (گشاد کننده عروق). وازودیلاتورها رگهای خونی باریک را گشاد کرده و باز می کنند و جریان خون را بهبود می بخشند. یکی از متداول ترین وازودیلاتورها برای فشار خون ریوی، اپوپروستنول است.
- محرک های سیکلاز گوانلات. ریوسیگوئات اکسید نیتریک را در بدن افزایش می دهد، که شریان های ریوی را گشاد می کند و فشار داخل آنها را کاهش می دهد. عوارض جانبی شامل تهوع، سرگیجه و غش می باشد. اگر باردار هستید نباید از محرک های سیکلاز گوانلات استفاده کنید.
- آنتاگونیست های گیرنده اندوتلین. این داروها اثر اندوتلین، ماده ای در دیواره رگ های خونی را معکوس می کنند که باعث باریک شدن آنها می شود. شامل داروهایی مانند بوسنتان، ماسیتنتان و آمبریزنتان هستند. این داروها ممکن است سطح انرژی شما و علائم را بهبود ببخشند. با این حال، آنها می توانند به کبد شما آسیب برساند. برای بررسی عملکرد کبد ممکن است شما نیاز به آزمایش خون ماهانه داشته باشید. در صورت بارداری، آنتاگونیست های گیرنده اندوتلین نباید مصرف شود.
- سیلدنافیل و تادالافیل. معمولاً برای درمان اختلال نعوظ استفاده می شود. اما آنها همچنین رگ های خونی را در ریه ها باز می کنند و اجازه می دهند خون راحت تر جریان یابد. عوارض جانبی می تواند شامل ناراحتی معده، سردرد و مشکلات بینایی باشند.
- مسدود کننده های کانال کلسیم با دوز بالا. این داروها به شل شدن عضلات در دیواره رگ های خونی شما کمک می کنند. آنها شامل آملودیپین، دیلتیازم و نیفدیپین هستند. اگرچه مسدود کننده های کانال کلسیم می توانند مؤثر باشند، اما تعداد کمی از افراد مبتلا به فشار خون ریوی هنگام مصرف آنها بهبود می یابند.
- وارفارین. نوعی دارو به نام ضد انعقاد خون (رقیق کننده خون) است. احتمالاً پزشک شما برای جلوگیری از لخته شدن خون در شریان های ریه، وارفارین (کوادمین، جانتوفن) تجویز می کند. این دارو روند لخته شدن را به تأخیر می اندازد و ممکن است شما را در معرض خونریزی قرار دهد، به خصوص اگر تحت عمل جراحی یا یک روش تهاجمی هستید. در مورد اینکه آیا شما نیاز به متوقف کردن داروی رقیق کننده خون قبل از عمل دارید یا نه و مدت زمان مصرف آن، با پزشک خود مشورت کنید.
- دیگوکسین (لانوکسین). به ضربان قلب کمک می کند و خون بیشتری را پمپ می کند. در صورت وجود آریتمی می تواند به کنترل ضربان قلب کمک کند.
- دیورتیک ها: این داروها به کلیه های شما کمک می کنند مایعات اضافی را از بدن خارج کنند. این میزان کاری را که قلب شما باید انجام دهد کاهش می دهد. همچنین ممکن است از آنها برای محدود کردن تجمع مایعات در ریه ها، پاها و شکم استفاده شود.
- اکسیژن درمانی . پزشک ممکن است به شما پیشنهاد کند که گاهی اوقات برای کمک به درمان فشار خون ریوی، اکسیژن خالص تنفس کنید، به خصوص اگر در ارتفاعات زندگی می کنید یا دچار آپنه خواب هستید. برخی از افرادی که فشار خون ریوی دارند در نهایت به درمان مداوم اکسیژن نیاز دارند.
جراحی
سپتوستومی دهلیزی. اگر داروها فشار خون ریوی شما را کنترل نمی کنند، عمل جراحی قلب باز ممکن است یک گزینه باشد. در سپتوستومی دهلیزی، جراح برای از بین بردن فشار در سمت راست قلب شما، شکافی را بین دهلیزهای راست و چپ قلب شما ایجاد می کند. این روش می تواند عوارض جدی از جمله مشکلات ریتمی قلب (آریتمی) داشته باشد.
پیوند. در برخی موارد، پیوند ریه یا ریوی– قلبی ممکن است گزینه ای باشد، به خصوص برای افراد جوان که فشار خون شریانی ریوی ایدیوپاتیک دارند. خطرات عمده هر نوع پیوند، شامل رد عضو پیوند شده و عفونت جدی است. شما باید داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را برای تمام عمر مصرف کنید تا احتمال رد عضو را کاهش دهید.