بیماری ها

بیماری آترواسکلروز یا تصلب شرایین

تصلب شرایین زمانی اتفاق می افتد که رگ های خونی که اکسیژن و مواد مغذی را از قلب به بقیه بدن (شریان ها) منتقل می کنند، ضخیم و سفت شوند که گاهی اوقات جریان خون را به اندام ها و بافت های خود محدود می کنند. شریان های سالم انعطاف پذیر و الاستیک هستند، اما با گذشت زمان، دیواره های موجود در شریان های شما سخت می شوند، این شرایطی است که معمولاً سخت شدن شریان ها یا بیماری آترواسکلروز نامیده می شود. در این مقاله به بررسی این بیماری، روش های تشخیص و درمان آن پرداخته ایم.

بیماری آترواسکلروز چیست؟

بیماری آترواسکلروز نوع خاصی از تصلب شرایین است، اما بعضی اوقات این اصطلاحات به صورت متناوب مورد استفاده قرار می گیرند. آترواسکلروز به تجمع چربی ها، کلسترول و سایر مواد داخل دیواره شریان شما (توسط پلاک) اشاره دارد، که می تواند جریان خون را محدود کند.

پلاک ها می توانند تجمع کنند و باعث ایجاد لخته خون شوند. اگرچه آترواسکلروز عروق کرونر اغلب به عنوان یک مشکل قلبی در نظر گرفته می شود، اما می تواند عروق دیگر را در هر نقطه از بدن شما تحت تأثیر قرار دهد.

ASCVD چیست؟

ASCVD مخفف عبارت Atherosclerotic Cardiovascular Disease و به معنای بیماری آترواسکلروتیک یا گرفتگی عروق (تصلب شرایین) است. در واقع این عبارت اصطلاحی عمومی است که برای توصیف انواع بیماری های قلبی که در اثر تجمع پلاک در دیواره های عروق ایجاد می شود، استفاده می شود. ASCVD می تواند به شرایط زیر مربوط باشد:

  • بیماری کرونر قلب، مانند آنژین و سکته قلبی
  • بیماری عروق مغزی، مانند سکته مغزی ایسکمیک و تنگی شریان کاروتید
  • بیماری شریان محیطی، مانند لخته شدن
  • بیماری آترواسکلروتیک آئورت، مانند آنوریسم آئورت شکمی

در حقیقت پیشگیری اولیه تلاش برای به تأخیر انداختن شروع ASCVD در بیمارانی است که هنوز به آن مبتلا نیستند و پیشگیری ثانویه تلاش برای درمان ASCVD است.

در مطالعه ای که انجام شده است، هنگام ارزیابی خطر ابتلا به ASCVD، به بیماران یک نمره خطر 10 ساله اختصاص داده می شود.  از این نمره برای تدوین یک برنامه درمانی به کار می رود.

امتیاز ریسک 10 ساله وقایع قلبی عروقی یک عدد است که احتمال ابتلا به بیماری قلبی عروقی در 10 سال آینده را نشان می دهد.

امتیازهای ریسک زیر را در نظر بگیرید:

  • کم: 0 تا 4.9 درصد
  • مرز: 5 تا 7.4 درصد
  • متوسط: 7.5 تا 20 درصد
  • بالا: بیش از 20 درصد

اگر امتیاز ریسک شما بالا باشد، مهم است که با پزشک خود در مورد خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی و گزینه های درمانی خود صحبت کنید.

پلاک آترواسکلروتیک چیست

پلاک آترواسکلروتیک، که به آن پلاک نیز گفته می شود، یک توده چربی، کلسترول، سلول های التهابی و سایر مواد است که در دیواره شریان ها جمع می شود. این پلاک ها می توانند جریان خون را به اندام ها و بافت ها کاهش دهند و منجر به عوارض جدی مانند حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری عروق محیطی شوند.

پلاک آترواسکلروتیک معمولاً در طی سال ها و دهه ها تشکیل می شود و می تواند فرد را دچار گرفتگی عروق و تصلب شرایین کند.

تغییرات آترواسکلروتیک چگونه است

این تغییرات که در رگ های خونی به خصوص کرونر ایجاد می شود، می‌تواند در هر شریانی در بدن ایجاد شود، اما شایع‌ترین مکان‌ها عبارتند از:

  • شریان‌های کرونری: که خون را به قلب می‌رسانند.
  • شریان‌های کاروتید: که خون را به مغز می‌رسانند.
  • شریان‌های محیطی: که خون را به پاها، دست‌ها و سایر اندام‌ها می‌رسانند.
تصلب شرایین چیست
تصلب شرایین چیست

علائم تصلب شرایین

بیماری آترواسکلروز یک عارضه تدریجی است. تصلب شرائن خفیف معمولاً هیچ علامتی ندارد.

به طور کلی تا زمانی که رگ ها آنقدر تنگ یا گرفته نباشند که نتوانند خون کافی را به اندام ها و بافت های شما وارد کنند، علائم بیماری آترواسکلروز را ندارید.

علائم آترواسکلروز متوسط ​​تا شدید بستگی به این دارد که کدام شریان ها درگیر هستند. مثلا:

علائم تصلب شریان کاروتید

شریان کاروتید خون را به سمت مغز هدایت می‌کند. فرد به دلیل بیماری آترواسکلروز در این منطقه می‌تواند علایم زیر را تجربه کند:

  • ضعف
  • تنگی نفس
  • سر درد
  • بی حسی صورت
  • فلج کامل
  • ضعف ناگهانی در بازوها یا پاها
  • از بین رفتن موقت بینایی در یک چشم

این علائم، حمله ایسکمیک گذرا (TIA) را نشان می دهند که در صورت عدم درمان ممکن است منجر به سکته مغزی شود.

علائم تصلب شریان کرونر قلب

شریان کرونر خون را به قلب هدایت می‌کند. انسداد خون در این ناحیه باعث آنژین و حمله قلبی می‌شود.

نشانه‌های بیماری آترواسکلروز در این ناحیه عبارتند از:

  • حالت تهوع
  • اضطراب شدید
  • درد قفسه سینه
  • سرفه
  • احساس ضعف و بیهوشی

علائم تصلب شریان‌های کلیوی

شریان‌های کلیه ( شریان رنال) خون را به سمت کلیه‌ها هدایت می‌کند. اگر جریان خون در این ناحیه دچار اختلال شود ممکن است یک اختلال مزمن کلیوی به وجود بیاید.

شخصی که انسداد شریان کلیوی دارد ممکن است علایم زیر را تجربه کند:

  • کاهش اشتها
  • ورم دست و پا
  • دشواری در تمرکز

نشانه های تصلب شرایین در دست و پا

اگر در شریان های بازوها و پاها بیماری آترواسکلروز دارید، ممکن است علائم بیماری شریان محیطی مانند درد پا هنگام راه رفتن داشته باشید.

چه افرادی بیشتر دچار بیماری آترواسکلروز می شوند؟

عوامل متعددی می توانند خطر ابتلا به بیماری آترواسکلروز را افزایش دهند. برخی از این عوامل خطر عبارتند از:

  • سن: خطر ابتلا به تصلب شرایین با افزایش سن افزایش می یابد. افراد بالای 50 سال بیشتر در معرض خطر تصلب شرایین هستند.
  • جنس: مردان بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به تصلب شرایین هستند.
  • سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده شما به تصلب شرایین مبتلا باشد، خطر ابتلای شما نیز افزایش می یابد.
  • افراد سیگاری : مصرف دخانیان عامل مهم در گرفتگی عروق به خصوص محیطی و قلبی است.
  • افرادی که فشار خون بالا دارند
  • افرادی که چربی خون بالای کنترل نشده دارند
  • افراد دیابتی

عوارض بیماری آترواسکلروز

عوارض بیماری آترواسکلروز بسته به محل تجمع پلاک متفاوت است. برخی از شایع ترین عوارض بیماری آترواسکلروز عبارتند از:

  • حمله قلبی
  • سکته مغزی
  • بیماری عروق محیطی
  • نارسایی کلیه
  • مشکلات جنسی و ناباروری
  • زخم های دیابتی

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر فکر می کنید بیماری آترواسکلروز دارید با پزشک خود صحبت کنید.

همچنین به علائم اولیه جریان خون ناکافی، مانند درد قفسه سینه (آنژین)، درد پا یا بی حسی توجه کنید.

تشخیص و درمان زودرس می تواند باعث جلوگیری از حمله قلبی، سکته مغزی یا یک فوریت پزشکی دیگر شود.

نحوه تشخیص بیماری آترواسکلروز

نخست پزشک با معاینه فیزیکی و با استفاده از یک استتوسکوپ صدای قلب تان را می شنود. پزشک ممکن است علائم شریان های باریک، بزرگ شده یا سخت شده را پیدا کند، از جمله:

  • نبض ضعیف یا غایب در زیر ناحیه شریان تنگ شده
  • فشار خون کاهش یافته در اندام مبتلا

بسته به نتایج آزمایش فیزیکی، پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش تشخیصی را پیشنهاد دهد، از جمله:

آزمایش ضریب کلسیوم

تست کلسیم اسکور با استفاده از یک دستگاه سی تی اسکن انجام می شود.

نتایج آزمایش ضریب کلسیم عروق کرونر (CAC) به صورت یک عدد بین 0 تا 400 گزارش می شود. هر چه عدد بالاتر باشد، خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و تصلب شرایین است.

سونوگرافی داپلر

پزشک شما ممکن است از یک دستگاه سونوگرافی ویژه (سونوگرافی داپلر) برای اندازه گیری فشار خون در نقاط مختلف مانند امتداد بازو یا پا استفاده کند. این اندازه گیری ها می تواند به پزشک شما کمک کند تا میزان هرگونه انسداد و همچنین سرعت جریان خون در شریان های شما را اندازه گیری کند.

شاخص مچ پایی و بازویی (ABI)

این آزمایش می تواند به شما بگوید که آیا در شریان های پاها آترواسکلروز دارید.

پزشک ممکن است فشار خون در مچ پا را با فشار خون در بازو مقایسه کند.

این به عنوان شاخص مچ پا و براکیال شناخته می شود. اختلاف غیر عادی ممکن است نشان دهنده بیماری عروقی محیطی باشد که معمولاً در اثر آترواسکلروز ایجاد می شود.

نوار قلب (ECG)

نوار قلب می تواند شواهدی از حمله قلبی قبلی را نشان دهد. این آزمایش فعالیت الکتریکی، ضربان و ریتم قلب شما را اندازه‌گیری می‌کند.

انواع تست ورزش

تست ورزش و استرس اکو برای جمع آوری اطلاعات در مورد چگونگی عملکرد قلب شما در حین انجام فعالیت بدنی استفاده می شود.

از آنجا که ورزش باعث می شود قلب شما سخت تر و سریع تر از آنچه که در بیشتر فعالیت های روزانه انجام می دهد باشد، یک تست استرس ورزشی می تواند مشکلاتی را در قلب شما نشان دهد که در غیر این صورت قابل توجه نیست.

تست استرس ورزشی معمولاً شامل پیاده روی بر روی تردمیل یا رکاب زدن روی یک دوچرخه ثابت است در حالی که ریتم قلب، فشار خون و تنفس شما کنترل می شود.

در برخی از انواع تست های استرس، از قلب شما عکس هایی گرفته می شود، مانند آزمایش اکوکاردیوگرام استرس (سونوگرافی) یا تست استرس هسته ای. اگر قادر به ورزش نیستید، ممکن است دارویی دریافت کنید که اثر ورزش بر روی قلب شما را تقلید کند.

تشخیص تصلب شراین با تست ورزش
تست استرس ورزشی

آنژیوگرافی

این آزمایش می تواند نشان دهد که آیا شریان کرونر شما باریک یا مسدود شده است یا نه.

یک مایع رنگ از طریق یک لوله طولانی و نازک (کاتتر) که از طریق شریان، معمولاً در پای شما گذاشته می شود، به شریان های قلب شما وارد می شود. وقتی رنگ شریان های شما را پر می کند، شریان ها بر روی اشعه X قابل مشاهده می باشند و مناطقی از انسداد را آشکار می کنند.

سی تی اسکن

سی تی اسکن یک روش تصویربرداری پزشکی است که از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر مقطعی از بدن استفاده می کند.

در سی تی اسکن برای تشخیص تصلب شرایین، از ماده حاجب حاوی ید استفاده می شود. ماده حاجب جریان خون را در عروق روشن می کند؛ این مورد به دستگاه سی تی اسکن اجازه می دهد تا تصاویر واضحی از عروق ایجاد کند.

آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA)

این آزمایش برای مطالعه شریان های شما استفاده کند. این آزمایشات اغلب می تواند سختی و باریک شدن شریان های بزرگ و همچنین آنوریسم ها و رسوبات کلسیم در دیواره های شریان را نشان دهد.

اکوکاردیوگرافی

در اکو قلب یا اکوکاردیوگرام از دریچه‌ها و حفره‌های قلب شما عکس گرفته شده و میزان پمپاژ قلب شما اندازه‌گیری می‌شود.

 

آیا تصلب شرایین قابل درمان است

تغییرات سبک زندگی، مانند خوردن رژیم غذایی سالم و ورزش کردن، اغلب مناسب ترین روش درمانی برای تصلب شرایین است. بعضی اوقات ممکن است دارو یا روش های جراحی نیز توصیه شود.

داروهای تصلب شرایین

داروهای مختلف می توانند اثرات بیماری آترواسکلروز را آهسته و یا معکوس کنند. در اینجا چند انتخاب رایج وجود دارد:

  • داروهای کلسترول:

پزشک شما می تواند از طیف وسیعی از داروهای کلسترول، از جمله داروهای معروف به استاتین و فیبرات استفاده کند. علاوه بر کاهش کلسترول، استاتین اثرات اضافی دارد که به تثبیت پوشش شریان های قلب شما کمک می کند و از تصلب شرایین جلوگیری می کند.

  • داروهای ضد پلاکت:

پزشک شما ممکن است داروهای ضد پلاکت مانند آسپیرین تجویز کند تا احتمال اینکه پلاکت ها در عروق جمع شوند و باعث ایجاد لخته خون و انسداد در شریان شوند را کاهش دهد.

  • داروهای مسدود کننده بتا:

این داروها معمولاً برای بیماری آترواسکلروز استفاده می شوند و ضربان قلب و فشار خون شما را کاهش می دهند

  • مهار کننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE):

این داروها با کاهش فشار خون و ایجاد سایر اثرات مفید بر روی شریانهای قلبی ممکن است باعث کند شدن پیشرفت آترواسکلروز شوند.

  • مسدود کننده های کانال کلسیم: 

این داروها فشار خون را پایین می آورند و بعضی اوقات برای درمان آنژین استفاده می شود.

  • قرص های آب (مدر)

فشار خون بالا یک عامل خطرناک برای تصلب شرایین است. دیورتیک ها فشار خون را کاهش می دهند.

پزشک شما ممکن است داروهای خاصی را برای کنترل عوامل خطر خاص آترواسکلروز، مانند دیابت پیشنهاد کند. بعضی اوقات داروهای خاص برای درمان علائم آترواسکلروز، مانند درد پا هنگام ورزش تجویز می شوند.

درمان بیماری آترواسکلروز با جراحی

بعضی اوقات برای درمان آترواسکلروز نیاز به روش های جراحی است. در صورت بروز علائم شدید یا انسداد که بقای عضلات یا بافتهای پوستی را تهدید می کند، ممکن است کاندیدای یکی از روشهای جراحی زیر باشید:

آنژیوپلاستی

در این روش، پزشک شما لوله ای باریک و طولانی (کاتتر) را در قسمت مسدود شده یا باریک شریان شما وارد می کند. یک سوند دوم با یک بادکنک در نوک آن از طریق سوند به ناحیه باریک منتقل می شود.

سپس بادکنک باد کرده و باعث فشرده سازی رسوبات در برابر دیواره شریان شما می شود. یک لوله مش (استنت) معمولاً در شریان باقی می ماند تا به باز شدن شریان کمک کند.

دو نوع اصلی آنژیوپلاستی عروق کرونر وجود دارد:

  • آنژیوپلاستی با بالون: این نوع آنژیوپلاستی ساده ترین و رایج ترین نوع است. در این روش، فقط از یک بالون برای باز کردن شریان استفاده می شود.
  • آنژیوپلاستی با استنت: در این نوع آنژیوپلاستی، علاوه بر بالون، یک استنت نیز در شریان قرار داده می شود. استنت از باز شدن مجدد شریان جلوگیری می کند

آنداردرکتومی

آنداردرکتومی رسوبات چربی را از دیواره های شریان باریک خارج می کند. هنگامی که این عمل روی شریان های گردن (شریان های کاروتید) انجام می شود، به آن آندرترکتومی کاروتید گفته می شود.

درمان فیبرینولیتیک

اگر شریانی دارید که توسط لخته خون مسدود شده است، پزشک شما ممکن است از یک داروی حل کننده لخته برای جدا کردن آن استفاده کند.

تزریق داروی حل کننده تصلب شرایین
تزریق داروی حل کننده لخته خونی

پیوند عروق کرونر (CABG)

پزشک شما ممکن است با استفاده از رگی از قسمت دیگر بدن شما یا لوله ساخته شده از بافت مصنوعی، یک بای پس پیوند ایجاد کند. این اجازه می دهد تا خون در اطراف شریان مسدود شده یا باریک جریان یابد.

CABG نوع دیگری از جراحی است که به وسیله استفاده از شریان‌های دیگر در بدن برای ایجاد مسیر جایگزین عروق تنگ شده جریان خون به سمت قلب را میسر می‌کند.

پیوند عروق کرونر برای درمان تصلب شرایین
پیوند عروق کرونر برای درمان بیماری آترواسکلروز

درمان خانگی تصلب شرایین

تغییرات شیوه زندگی می تواند به شما در جلوگیری یا کند شدن پیشرفت بیماری آترواسکلروز کمک کند.

شواهد نشان می دهد که افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر قلب با تغییر شیوه زندگی خود به ویژه ترک سیگار، داشتن رژیم غذایی سالم و افزایش فعالیت بدنی خطر علائم بالینی مکرر تصلب شرایین و بروز سایر حوادث عروقی به ویژه سکته مغزی را کاهش می دهند. این تغییرات می تواند نیاز به دارو و خطر بیماری های دیگر مانند سرطان ریه را نیز کاهش دهد.

در این بخش شما می توانید از تغییرات زیر استفاده کنید:

عدم مصرف سیگار

سیگار کشیدن به شریان های شما صدمه می زند. اگر به هر شکلی سیگار می کشید یا از دخانیات استفاده می کنید، ترک کردن بهترین راه برای جلوگیری از پیشرفت آترواسکلروز و کاهش خطر عوارض است.

ورزش و سلامت قلب
ورزش و سلامت قلب

ورزش

ورزش منظم می تواند باعث شود تا عضلات شما از اکسژن استفاده بهتری داشته باشند. فعالیت بدنی همچنین می تواند گردش خون را بهبود بخشد و باعث پیشرفت رگ های خونی جدید شود که یک دور زدن طبیعی در اطراف انسداد (عروق وثیقه) ایجاد می کنند. ورزش به کاهش فشار خون کمک می کند و خطر ابتلا به دیابت را کاهش می دهد.

بیشتر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید.

اگر نمی توانید همه این ها را در یک جلسه قرار دهید، سعی کنید آن را در فواصل ۱۰ دقیقه ای تقسیم کنید یا می توانید به جای استفاده از آسانسور از پله ها بالا بروید.

داشتن رژیم غذایی سالم

رژیم غذایی سالم قلب مبتنی بر میوه، سبزیجات و غلات کامل، کربوهیدرات های تصفیه شده، قندها، چربیهای اشباع شده و سدیم است که می تواند در کنترل وزن، فشار خون، کلسترول و قند خون به شما کمک کند. رژیم های غذایی مثل DASH، رژیم مدیترانه ای و هونزا از رژیم های بسیار مؤثر در پیشگیری از گرفتگی عروق است.

  • سعی کنید نان غلات را جایگزین نان سفید کنید.
  • به عنوان میان وعده یک سیب، یک موز یا هویج را مصرف کنید.
  • خواندن برچسب های تغذیه به عنوان راهنمایی برای کنترل میزان نمک و چربی می تواند به شما کمک کند.
  • از چربی های اشباع نشده مثل روغن زیتون استفاده کنید
  • از جایگزین ها قند استفاده کنید یا آن را کاهش دهید.
مردم هونزا چه می خورند
مردم اهالی هونزا رژیم غذایی گیاهی دارند

کاهش وزن در پیشگیری از تصلب شراین

کاهش وزن به می تواند به شما در کاهش خطر ابتلا به دیابت کمک می کند و در صورت ابتلا به دیابت، وضعیت شما را کنترل می کند.

اگر اضافه وزن دارید، از دست دادن حداقل ۲٫۳ تا ۴٫۵ کیلوگرم می تواند به کاهش خطر ابتلا به فشار خون و کلسترول بالا که دو عامل مهم و خطرناک برای ایجاد بیماری آترواسکلروز عروق کرونر هستند، کمک کند.

مدیریت استرس

استرس را تا حد ممکن کاهش دهید. برای مدیریت استرس می توانید از تکنیک آرامش عضلانی و تنفس عمیق استفاده کنید.

بیماری آترواسکلروز یا تصلب شرایین یک بیماری مزمن است که در آن پلاک در دیواره شریان ها جمع می شود. این پلاک ها می توانند جریان خون را به اندام ها و بافت ها مسدود کنند و منجر به عوارض جدی مانند حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری عروق محیطی شوند. اگر کلسترول، فشار خون بالا، دیابت یا بیماری مزمن دیگری دارید، با پزشک خود مشورت کنید تا شرایط را بهبود ببخشید و سلامت کلی را ارتقا دهید.

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
نوبت دهی فوق تخصص قلب ویژه نوروز 1402
خدمت جدید مرکز قلب و عروق بهار
خدمت جدید مرکز قلب و عروق بهار
راه اندازی بخش تخصصی واریس