مجرای شریانی باز | نحوه جلوگیری از نارسایی قلب در کودکان

مجرای شریانی باز اختلالی است که مانع انسداد همیشگی دو رگ خونی بزرگ که به قلب منتهی می‌شود، می‌گردند. مجرای شریانی، بخش طبیعی از سیستم گردش خون کودک است که کمی بعد از تولد بسته می‌شود. با این حال، اگر باز باقی بماند، آن را مجرای شریانی باز یا PDA می‌نامند.

 

اختلال مجرای شریانی باز کوچک اغلب مشکلی را ایجاد نمی‌کنند و ممکن است که هرگز نیازی به درمان نداشته باشد. با این حال، اگر اختلال مجرای شریانی باز بزرگ، بدون درمان باقی بماند، باعث جریان خون کم اکسیژن در مسیر اشتباه می‌شود. این موضوع باعث تضعیف ماهیچه قلب، نارسایی قلبی و سایر عوارض آن می‌شود.

در نوزادانی که دارای مجرای شریانی باز هستند، چه اتفاقی می افتد؟

وقتی مجرای شریانی به طول کامل بسته نشود، بخش کوچکی از دهانه مجرا باز می ماند. همین امر باعث می شود خون اضافه از آئورت به شریان های ریوی نوزاد وارد شود. با توجه به ابعاد این رگ خونی، قلب و ریه های نوزاد سخت تر کار می کند تا خون را پمپاژ کند.

میزان شیوع

مجرای شریانی باز، رایج ترین عارضه قلبی در بین نوزادان به شمار می آید. اکثر نوزادان نارس درگیر چنین وضعیتی می شوند. در واقع، هر چه نوزاد زودتر از موعد به دنیا بیاید، ریسک ابتلا به این بیماری هم افزایش می یابد. 10% از نوزادان متولد شده بین هفته های 30-37 بارداری، 80% از نوزادان متولد شده بین هفته های 25- 28 بارداری و 90% از نوزادانی که زودتر از هفته 24 بارداری به دنیا می آیند، درگیر مجرای شریانی ثبت شده هستند.

مجرای شریانی باز چه تأثیری بر روی نوزاد می گذارد؟

مجرای شریانی باز می تواند باعث شود تا نوزادان، سریع تر و سخت تر از حد نرمال نفس بکشند. اگر این بیماری درمان نشود، منجر به پیشرفت فشار خون ریوی و آسیب به رگ خونی می شود.

عوامل ایجاد

محققان دقیق نمی دانند که چرا مجری شریانی باز در نوزادان رخ می دهد، ولی احتمالا به اختلالات ژنتیکی و سابقه خانوادگی ارتباط دارد. سایر علت های ابتلا به این بیماری عبارت است از:

• سرخجه در دوران بارداری: نوزادان مادرانی که در دوره بارری به سرخجه مبتلا شده اند، به احتمال زیاد به مجرای شریانی باز مبتلا هستند.
• سندرم زجر تنفسی نوزادی: نوزادانی که دارای سندرم زجر تنفسی نوزادی هستند و مشکلات تنفسی دارند، احتمال اینکه به مجرای شریانی باز مبتلا شوند هم افزایش می یابد.

ممکن است بزرگسالان هم دارای مجرای شریانی باز باشند؛ در این صورت، در نوزادی  نیز مبتلا به نوع خفیف این بیماری بوده اند که درمان نشده و باعث شده است تا در دوره بزرگسالی این عارضه پیشرفت کند.

گزینه‌های درمان برای مجرای شریانی باز شامل:

• نظارت
• داروها
• بسته شدن اختلال به وسیله کاتتریزاسیون یا جراحی قلب

 

 

علائم مجرای شریانی باز

علائم کانال شریانی باز، بسته به شدت نقص و اینکه نوزاد تازه متولد شده کامل بوده یا نارس، متفاوت است. PDA کوچک ممکن است نشانه‌ها یا علائمی را ایجاد نکند و حتی گاهی تا زمان بزرگسالی بروز نیابد. اما PDA بزرگ علت اصلی نارسایی قلبی در نوزادان زودرس است.

 

پزشک کودک شما ممکن است بعد از مدتی معاینه منظم، به نقص قلبی مشکوک شود. این زمانی اتفاق می افتد که پزشک در حال گوش دادن به صدای قلب نوزاد با استتوسکوپ است.

یک PDA بزرگ که در دوران خردسالی یا بچگی کشف می‌شود، باعث:

 

• تغذیه کم کوک و در نتیجه رشد ضعیف آن می‌گردد
• عرق کردن شدید در زمان گریه یا تغذیه می‌شود
• تنفس سریع و طولانی
• خسته شدن خیلی راحت و سریع
• ضربان قلب سریع

 

 

زمان مراجعه به پزشک

در صورتی که این علائم را در فرزند خود مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید:

• خسته شدن به راحتی در هنگام غذا خوردن یا بازی
• وزن کم نمی‌کند
• به نفس نفس افتادن هنگام غذا خوردن و گریه کردن
• تنفس کوتاه و سریع به صورت مداوم

 

 

علل ایجاد کننده اختلال مجرای شریانی باز

مشکلات قلبی مادرزادی ناشی از مشکلات اولیه به هنگام تکامل قلب است که معمولاً علت مشخصی ندارند. ممکن است در آن‌ها عوامل ژنتیکی نقش داشته باشند.

 

قبل از تولد، یک اتصال عروقی ( مجرای شریانی یا ductus arteriosus) بین دو شریان خونی بزرگ که به قلب  منتهی می‌شوند (آئورت و شریان ریوی)، برای گردش خون کودک لازم است. مجرای شریانی هدایت می‌کند خون را از ریه‌های کودک، هنگامی که شش‌ها در حال تکامل هستند. کودک اکسیژن را از گردش خون مادر دریافت می‌کند.

 

در عرض دو تا سه روز بعد تولد مجرای شریانی طبیعی، بسته می‌شود. در نوزادان نارس، این اتصال اغلب طول می‌کشد تا بسته شود. در صورتی که اتصال باز باقی بماند، آن را به عنوان اختلال مجرای شریانی باز معرفی می‌کنند.

 

باز شدن غیرطبیعی باعث می‌شود خون بسیار زیادی به ریه‌ها و قلب نوزاد منتقل شود. در صورت عدم درمان، فشار خون در ریه‌های کودک ممکن است افزایش یابد (فشار خون ریوی) و ممکن است قلب کودک بزرگ و ضعیف شود.

 

 

عواملی که موجب افزایش خطر مربوط به اختلال کانال باز شریانی می‌شود

این عوامل عبارتند از:

 

تولد نوزاد نارس

اختلال مجرای شریانی باز در نوزادانی که زودتر از  موعد نه ماهه متولد می‌شوند، بیشتر است.

 

تاریخچه خانوادگی و سایر شرایط ژنتیکی

سابقه خانوادگی نقص‌های قلبی و سایر شرایط ژنتیکی، مانند سندرم داون، خطر ابتلا به PDA را افزایش می‌دهد.

 

عفونت سرخجه در دوران بارداری

در صورت ابتلا به سرخجه در دوران بارداری، احتمال نقص قلبی در کودک افرایش می‌یابد. ویروس سرخجه از جفت عبور می‌کند و در سیستم گردش خون نوزاد پخش شده و موجب آسیب به عروق خونی و ارگان‌ها از جمله قلب می‌شود.

 

تولد در ارتفاع زیاد

احتمال ابتلا به PDA در نوزادانی که در ارتفاعات بالای ۳۰۴۸ متر متولد شده‌اند بیشتر از نوزادانی است که در ارتفاعات پایین‌تر متولد شده‌اند.

 

جنسیت

PDA در دختران دو برابر بیشتر است.

 

عوارض جانبی اختلال مجرای شریانی باز

مجرای شریانی باز کوچک ممکن است عوارضی ایجاد نکند. اما نقص‌های بزرگ‌تر و بدون درمان می‌توانند باعث :

 

فشار خون بالا در ریه ها (فشار خون ریوی)

گردش خون زیاد بین عروق اصلی قلب از طریق کانال شریانی می‌تواند، منجر به فشار خون بالا در ریه شود که باعث آسیب دائمی به ریه می‌گردد. اختلال مجرای شریانی باز بزرگ می‌تواند منجر به سندرم آیزن منگر، نوع غیر قابل برگشت پرفشاری خون ریوی، شود.

 

نارسایی قلبی

اختلال در مجرای شریانی در نهایت می‌تواند قلب را بزرگ و ضعیف کند، که منجر به نارسایی قلبی، یک بیماری مزمن می‌شود. در این بیماری قلب نمی‌تواند به طور مؤثر خون را پمپ کند.

 

عفونت قلب (اندوکاردیت)

افراد مبتلا به مشکلات قلبی ساختاری، مانند مجرای شریانی باز، در معرض خطر بالایی از التهاب پوشش داخلی قلب (اندوکاردیت عفونی) نسبت به افرادی که دارای قلب سالم هستند، قرار دارند.

 

 

اختلال مجرای شریانی باز و بارداری

اکثر خانم‌هایی که دارای مجرای شریانی باز کوچک هستند، می‌توانند بارداری بدون مشکلی داشته باشند. با این حال، داشتن نقص بزرگتر یا عوارض مانند نارسایی قلبی، آریتمی یا فشار خون ریوی می‌تواند خطر عوارض در دوران بارداری را افزایش دهد. اگر سندرم آیزن منگر دارید، از حاملگی اجتناب کنید. زیرا ممکن است برای زندگی تهدید کننده باشد.

 

اگر دچار نقص قلب درمان شده یا نشده هستید، درباره برنامه ریزی برای بارداری با پزشک خود صحبت کنید. در برخی موارد، مشاوره پیش از موعد با پزشکانی که متخصص اختلالات مادرزادی قلبی، ژنتیک و زایمان‌های زودرس هستند، نیاز است. بعضی از داروهای قلبی می‌توانند مشکلات جدی برای کودک در حال رشد ایجاد کنند. بنابراین شاید نیاز باشد که از مصرف برخی داروها خودداری کنید و یا جایگزینی برای آن‌ها بیابید.

 

راههای جلوگیری از ابتلا به اختلال مجرای شریانی باز

هیچ راه حلی برای جلوگیری از تولد نوزاد مبتلا به اختلال مجرای شریانی باز وجود ندارد. با این حال، مهم است که توصیه‌های لازم را برای داشتن بارداری سالم، انجام دهید. در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

 

حتماً قبل از اینکه باردار شوید، مراقبت‌های قبل از بارداری را دنبال کنید.

• ترک سیگار،
• کاهش استرس،
• جلوگیری از زایمان زودرس

این‌ها مواردی است که باید قبل از بارداری در مورد آن با پزشک خود صحبت کنید. همچنین در مورد داروهایی که در حال مصرف هستید، با پزشک مشورت کنید.

 

رژیم غذایی سالم داشته باشید

رژیمی که حاوی یتامین مکمل از جمله اسید فولیک است.

 

به طور منظم تمرین کنید

با پزشک خود مشورت کنید تا برنامه ورزشی مناسبی برای شما ارائه دهد.

 

اجتناب از خطرات افزایش دهنده اختلال

این شامل مواد مضر مانند سیگار است. همچنین از حمام داغ و سونا اجتناب کنید.

 

جلوگیری از ابتلا به عفونت

قبل از بارداری واکسیناسیون خود را به روز کنید. انواع خاصی از عفونت‌ها ممکن است برای کودک در حال رشد مضر باشد.

 

کنترل دیابت

• اگر دچار دیابت هستید، با پزشک خود مشورت کنید تا شرایط دیابت را قبل و بعد از بارداری کنترل کنید.
• اگر سابقه خانوادگی نقایص قلبی یا سایر اختلالات ژنتیکی دارید، قبل از اینکه باردار شوید، با مشاور ژنتیک صحبت کنید.

پزشک ممکن است با گوش دادن به صدای قلب شما یا کودکتان با استتوسکوپ، مشکوک شود که شما یا فرزندتان مبتلا به اختلال مجرای شریانی باز هستید.

 

اگر پزشک مشکوک به نقص قلب باشد، ممکن است یک یا چند تست زیر را برای شما درخواست کند:

 

اکوکاردیوگرام

امواج صوتی تصاویری از قلب تولید می‌کند که می‌تواند به پزشک کمک کند تا

• یک PDA را شناسایی کند،
• متوجه شود که آیا حفره‌های قلب بزرگ شده‌اند
• ارزیابی عملکرد قلبی

 

این آزمایش همچنین به دکتر کمک می‌کند تا دریچه‌های قلب را بررسی و سایر نقایص احتمالی قلبی را تشخیص دهد.

 

اشعه ایکس قفسه سینه

یک تصویر اشعه ایکس به پزشک کمک می‌کند که وضعیت قلب و ریه شما یا کودکتان را ببیند. یک اشعه ایکس ممکن است شرایط دیگری به جز نقص قلب را نیز نشان دهد.

 

الکتروکاردیوگرام

این آزمایش فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند، که می‌تواند به تشخیص نقص‌های قلبی یا آریتمی کمک کند.

 

کاتتریزاسیون قلب

این آزمون معمولاً برای تشخیص PDA به تنهایی لازم نیست، اما ممکن است برای بررسی نقایص دیگر شناسایی شده در طول اکوکاردیوگرام، استفاده شود یا اگر یک روش کاتتر برای درمان PDA در نظر گرفته شود. یک لوله نازک انعطاف پذیر (کاتتر) به یک رگ خون در داخل کشاله ران یا بازوی کودک شما وارد می‌شود و از طریق آن به قلب هدایت می‌شود. از طریق کاتتریزاسیون، ممکن است پزشک بتواند پروسه‌ای را برای بستن مجرای شریانی باز ایجاد کند.

 

درمان اختلال مجرای شریانی باز

درمان این اختلال بستگی به سن فرد بیمار دارد. گزینه‌های درمانی ممکن است عبارتند از:

 

مراقبت

نظارت بر عروق خونی اصلی در کودک برای اطمینان از اینکه بسته شده‌اند.

 

داروها

در یک نوزاد نارس، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند

• NSAIDs مانند ایبوپروفن (Advil، Infant’s Motrin، دیگران)
• یا اندومتاسین (Indocin)

ممکن است برای کمک به بستن PDA استفاده شود. NSAID ها مواد شیمیایی هورمونی را که در بدن PDA را باز نگه می‌دارند، مسدود می‌کند. NSAIDs نمی‌توانند مجرای شریانی باز را در کودکانی که به صورت نه ماهه متولد می‌شوند یا در افراد بزرگسال، ببندند.

 

انجام جراحی برای بستن مجرای باز

در صورتی که داروها مؤثر نباشند و یا شدت اختلال و عوارض آن در کودک بیشتر باشد، برای درمان جراحی توصیه می‌شود. در جراحی برش کوچکی در بین دنده‌ها ایجاد می‌شود تا قلب در دسترس باشد و مجرای شریانی باز با کمک بخیه و گیره بسته می‌شود.

 

پس از عمل جراحی، کودک شما برای چندین روز در بیمارستان بستری خواهد شد. معمولاً یک هفته طول می برای بهبود کودک بعد از جراحی زمان نیاز است. گاهی اوقات جراحی برای بستن نیز ممکن است برای بزرگسالانی که PDA دارند، باعث مشکلات سلامتی شود. خطرات احتمالی جراحی شامل:

• خارش
• خونریزی
• عفونت
• و دیافراگم فلج شده است.

 

انجام کاتتریزاسیون

در مقاله ای در همین سایت به طور مفصل در رابطه با این موضوع صحبت شده است.